Structuurvisie tevens woonvisie Zwartewaterland 2013

3.1 Landbouw, landschap en natuur

Zwartewaterland is strategisch gelegen in en tussen drie bijzondere gebieden: het Nationaal Landschap IJsseldelta, de Natura 2000 gebieden Uiterwaarden Zwarte Water en Vecht, Weerribben-Wieden (tevens Nationaal Park), Olde Maten& Veerslootslanden en het Zwarte Meer en de nodige EHS verbindingen tussen deze gebieden. De aanwezigheid van deze gebieden betekent naast onzekerheden en beperkingen voor (agrarische) bedrijvigheid en toerisme ook kansen vanwege de bijzondere kenmerken en in het Nationaal Landschap bovendien extra middelen die door de provincie geboden worden. Recreatie en toerisme is dan ook een wezenlijk onderdeel van de economische agenda. De gemeente benut via de programmalijn Ontdek de IJsseldelta en het Nationaal Park Weerribben Wieden de kansen om deze gebieden toeristisch recreatief te ontsluiten.

De kern Zwartsluis ligt met name centraal ten opzichte van de volgende bijzondere gebieden: noordelijk - in de Kop - het beroemde Nationaal Park Wieden weerribben, zuidoostelijk een zeer omvangrijk oude halfnatuurlijk landschap van Staphorst en Rouveen en zuidwestelijk het nationaal Landschap IJsseldelta. Op de grensvlakken hiervan liggen natuurrijke wateren als het Zwarte Meer, het Zwarte water, de Overijsselsche Vecht, de Reest en de IJssel.

Zwartsluis is uniek, als één van de poorten, maar ook als kruispunt. Zwartsluis wil zich in de toekomst veel sterker profileren als centrum voor kunst, cultuur, toerisme recreatie en tal van natuuractiviteiten.

3.1.1 Nationaal Landschap

Ontwikkelingsperspectief en (herijking) uitvoeringsprogramma Nationaal Landschap IJsseldelta 2006-2013

In de nota Ruimte is de IJsseldelta aangewezen als Nationaal Landschap. Het westelijk deel van Zwartewaterland, onder andere de polder Mastenbroek, valt hieronder. In paragraaf 2.2.2.4 zijn de kernkwaliteiten reeds benoemd.

Het 'Ontwikkelingsperspectief en uitvoeringsprogramma Nationaal Landschap IJsseldelta 2006-2013' vormt het kader op basis waarvan de gemeente samen met de provincie Overijssel, de gemeenten Zwolle en Kampen en het Waterschap Groot Salland invulling geven aan het behoud en het beheer en de versterking van het Nationale Landschap IJsseldelta. Voor het ruimtelijke beleid geldt 'behoud door ontwikkeling' als uitgangspunt. Dit betekent dat de gebieden zich sociaal-economisch voldoende moeten kunnen ontwikkelen om de bijzondere kwaliteiten van het gebied te kunnen behouden en/of versterken.

Belangrijke waarden blijven behouden en de gebiedskarakteristieken van het Nationaal Landschap IJsseldelta kunnen steeds duidelijker zichtbaar en herkenbaar worden door de kernkwaliteiten te vertalen in alle plannen en ontwikkelingen.

Zij zijn inmiddels ook verankerd in het Landschapsontwikkelingsplan van de drie IJsseldeltagemeenten, Zwolle, Kampen en Zwartewaterland. Zij hebben daarin behalve de landschappelijke karakteristieken van het IJsseldeltagebied ook de overige landschappen en kenmerkende elementen binnen hun gemeentegrenzen beschreven en gewaardeerd.

Voor het buitengebied betekent dit dat bij het opstellen van plannen rekening gehouden wordt met de volgende karakteristieken

De landschappelijke, cultuurhistorische en archeologische kwaliteiten bestaan uit elementen en structuren die samen de wordingsgeschiedenis weergeven en daaraan gerelateerd de identiteit en beleving van het gebied. Fysiek ruimtelijke en economische ontwikkelingen moeten hier zo goed mogelijk op inspelen. Toeristische activiteiten kunnen hiervan gebruik maken.

De natuurlijke kwaliteiten geven per deelgebied aan welke bijzondere dier- en plantensoorten hier kunnen leven en wat die gunstige omstandigheden inhouden. Sommige soorten planten of dieren zijn bijzonder omdat ze in Nederland weinig meer voorkomen, sinds ons land steeds verder verstedelijkt en ontsloten raakt. Andere dieren en planten hebben een speciale positie in Europees verband, waar de leefgebieden rond riviermondingen bijzonder zijn.

Elk deelgebied heeft weer zijn specifieke leefgebieden. De variatie gaat van natte, moerassige tot droge gebieden, van open graslanden tot meer besloten gebieden met riet of dijken. De dynamiek van de rivieren en groter open water is groter dan die van sloten of kolken. En de IJsseldelta kent relatief sterk geïsoleerde gebieden waar de rust de grote aantrekkingsfactor voor flora en fauna is.

Kievitsbloem

Voor de bedrijventerreinen richt het beleid zich op het creëren van ontwikkelingsmogelijkheden voor naar aard en schaal passende bedrijvigheid door primair revitalisering en inbreiding, in samenhang met noodzakelijke uitleg. Investeringen voor inbreiding en revitalisering zijn niet alleen nodig om economisch aantrekkelijk te blijven, maar ook om uitleglocaties zo lang mogelijk te kunnen gebruiken en daarmee de kernkwaliteiten van Nationaal Landschap IJsseldelta te behouden. In verband hiermee is ook een verbetering van de landschappelijke inpassing van bestaande bedrijventerreinen aan de orde. Duurzame ontwikkeling is hierbij eveneens een belangrijk uitgangspunt.

In 2009 heeft een herijking van het uitvoeringsprogramma plaatsgevonden. Eén van de nieuwe aandachtspunten in het uitvoeringsprogramma ten opzichte van 2006 is 'meer aandacht voor ruimtelijke ontwikkelingen'. De herijking leerde dat het essentieel is bij alle ruimtelijke ontwikkelingen het behoud en de ontwikkeling van het Nationaal Landschap mee te wegen bij de besluitvorming. De aanleg en herstructurering van bedrijventerreinen bij Genemuiden en Hasselt worden als concrete voorbeelden genoemd waarbij al in een vroeg stadium actief gestuurd moet worden op het behoud van het Nationale Landschap. Een belangrijk onderdeel daarvan is het ontwikkelen van een Visie op de stadsrandzones, voor zowel Genemuiden, Hasselt als Zwartsluis

3.1.2 Nationaal Park

Binnen de gemeente Steenwijkerland en Zwartewaterland ligt het unieke Nationale Park Wieden-Weerribben. Beide gebieden vormen met ingang van 1 januari 2009 één nationaal park. De Wieden en het Kraggenlandschap ten noorden van Zwartsluis zijn cultuurhistorisch waardevol als veenweide en turfontginningslandschap. De randen hebben geen aansluiting met het landschap waarin ze liggen. De beleidslijn is dat de randen van de kernen zo vorm wordt gegeven dat de visuele verstoring verdwijnt en dat de toegankelijkheid en de herkenbaarheid wordt vergroot. De gemeente wil toeristen langer vasthouden en een route door het natuurgebied realiseren.

3.1.3 Buitengebied

Het buitengebied van Zwartewaterland binnen én buiten het Nationaal Landschap IJsseldelta is van bijzondere kwaliteit. Bodem, landschap, natuur en agrarisch grondgebruik vormen al eeuwenlang een onlosmakelijk geheel. Het gebied is met name geschikt voor de grondgebonden (rund)veehouderij en deze is op haar beurt cruciaal voor het in stand houden van dat landschap. Zoals het Landschapsontwikkelingsplan laat zien komen er meerdere landschaptypes in onze gemeente voor en overal bevinden zich kansrijke agrarische bedrijven. Net als elders hebben zich de laatste decennia grote veranderingen voorgedaan in het buitengebied door de schaalvergroting in de landbouw. Het aantal bedrijven is afgenomen, maar de blijvende agrarische bedrijven worden steeds groter, zowel qua bedrijfsoppervlakte als qua bedrijfsbebouwing. In voormalige agrarische gebouwen hebben zich nieuwe functies gevestigd: meestal burgerwoningen, maar ook niet-agrarische bedrijven. Door deze veranderingen is het evenwicht tussen de verschillende functies en waarden van het gebied niet langer meer vanzelfsprekend. Een zorgvuldige ruimtelijke ordening is daarom van belang.

3.1.4 Water

Aandacht voor de uitstraling en belevingswaarde van water biedt meerwaarde voor inwoners, middenstand en bezoekers. Door een vergroting van de belevingswaarde van het water wordt de gemeente aantrekkelijker. Bij nieuwe aanleg van woonwijken is water een belangrijke pijler voor een aantrekkelijke woon-, werk- en leefomgeving. Bij nieuwe ontwikkelingen wordt kwalitatief hoogwaardig water gerealiseerd, oppervlaktewater van enige omvang waarbij er een grote kans bestaat op ecologische ontwikkeling.

Waar kansen liggen, wordt de aankleding en inrichting van bestaand open water verbeterd. In de kernen wordt gebruik gemaakt van de historische kenmerken die onlosmakelijk zijn verbonden met het Zwarte Water en het water in de polders en natuurgebieden.

Een waardevolle omgeving waar water onderdeel van uitmaakt, moet kunnen worden beleefd door inwoners en bezoekers (recreanten). Een netwerk van (water)routes wordt gewenst. Hierbij kan worden gedacht aan bijvoorbeeld kanoroutes en paden langs water.