Bestemmingsplan buitengebied Zwartewaterland

2.4 Cultuurhistorie

Cultuurhistorie slaat op de zichtbare (bovengrondse) elementen die de mens in de loop van de geschiedenis heeft achtergelaten bij het bewonen van een gebied. Het heeft betrekking op landschappelijke, aardkundige en bouwkundige elementen.

Het landschap is gevormd door de mens en de natuur, en de zichtbare overblijfselen daarvan zijn de natuurhistorische en cultuurhistorische elementen. Steeds meer mensen interesseren zich hiervoor, en dit kan dan ook een bron van toeristische bezoeken vormen als het goed ontsloten en toegelicht wordt. Daarnaast dragen de cultuurhistorische waarden bij aan de ruimtelijke kwaliteit van het gebied.

2.4.1 Huidige situatie

Zwartewaterland telt 96 rijksmonumenten en 14 gemeentelijke monumenten (bron: Nota cultuurhistorie: Erfgoed Algoed. Gemeente Zwartewaterland, mei 2002).

Cultuurhistorisch waardevolle delen van het buitengebied staan in de Structuurvisie van Zwartewaterland aangegeven:

• Zwartewaterklooster e.o. (voorm. klooster en eendenkooien)
• Kamperzeedijk
• Bebouwingslint Zuiderzeepolder
• Gebied direct ten westen van Zwartsluis (waardevolle erven met terpen en oude verbindingsroutes richting de Wieden/ Weerribben)
• Hanken en bebouwingslinten in Polder Mastenbroek
• De buurtschappen Baarlo, Kievitsnest/ Holtrusweg, Holten en Genne
• De bebouwing bij zuidelijk Jutjesriet
• Venerietegebied (gebied rond stoomgemaal Veneriete)

Volgens het vigerende bestemmingsplan voor het buitengebied van Zwartewaterland (1999) liggen buiten de kernen de volgende cultuurhistorische objecten:

• 3 Halleboerderijen (Baarlo 1, Zwartewaterklooster 2, Zwartewaterklooster 9)
• Begraafplaats naast Zwartewaterklooster 12
• Stenen zeewering
• Restanten van 3 voormalige Havezaten (Ter Whee, ca. 16e eeuw; Huis Haerst, late middeleeuwen; Wolfshagen, late middeleeuwen)
• Onbebouwde huisterp Huusstee aan De Velde
• Venerietegebied (oostzijde Kamperzeedijk): historisch geografisch interessant vanwege gebiedskenmerkende waterstaatkundige objecten en structuren.

2.4.2. Beleid

2.4.2.1. Belvedère

In de nota Belvedère zijn de cultuurhistorisch meest waardevolle gebieden en steden in Nederland aangegeven. Doel van de Nota is om de cultuurhistorische identiteit sterker richtinggevend te laten zijn voor de inrichting van de ruimte. In de IJsseldelta liggen de volgende gebieden die vallen onder het Belvedèrebeleid:

• Kampereiland
• Polder Mastenbroek
• De Wieden
• Hasselt, Kampen en Zwolle zijn aangewezen als cultuurhistorisch belangrijke steden.
• De Barsbekerbinnenpolder, de landen achter Het Singel, de Stouwerlanden en het Veldiger Binneland vallen onder de Belvedèregebieden “de Wieden” en “Staphorst”.

2.4.2.2. Ontwikkelingsperspectief Nationaal landschap IJsseldelta

Nationale Landschappen zijn landschappen met een bijzondere combinatie van landelijke en cultuurhistorische elementen. Binnen een Nationaal Landschap is ruimte voor sociaal-economische ontwikkelingen, mits de bijzondere kwaliteiten van het gebied behouden blijven en liefst nog worden versterkt.

Het gehele plangebied valt binnen het Nationaal Landschap IJsseldelta, uitgezonderd het buitengebied van Zwartewaterland oostelijk van het Zwartewater.

In het Ontwikkelingsperspectief zijn de cultuurhistorische waarden ook benoemd als kernkwaliteit. Vertaling in het bestemmingsplan is daarom een belangrijk aandachtspunt.

2.4.2.3. Gemeentelijk beleid

Het beleid van de gemeente Zwartewaterland m.b.t. cultuurhistorie is verwoord in de Nota cultuurhistorie Erfgoed Algoed (mei 2002) en heeft tot doel: bevordering van behoud van de monumentale en cultuurhistorische waarden. De subdoelstelling die ruimtelijk van belang is, is de integratie van de beleidsvelden bouw- en woningtoezicht, ruimtelijke ordening, welzijn en toerisme met het cultuurhistorisch beleid. Hiertoe dient in elk nieuw bestemmingsplan of ruimtelijke plan rekening te worden gehouden met historische bouwkunde, historische geografie en archeologie.

Het beleid van de gemeente Kampen m.b.t. cultuurhistorie is vastgelegd in de Kadernota Monumentenbeleid 2002. Doelstelling hierin is kennisontwikkeling en bescherming van cultuurhistorische waarden.

2.4.3 Uitgangspunten

Het bestemmingsplan maakt onderscheid in de status van de diverse cultuurhistorische elementen:

• Het bestemmingsplan streeft naar zoveel mogelijk behoud, bescherming en/of herstel van karakteristieke waarden van bebouwing en cultuurhistorisch waardevolle structuren en elementen.
• Het bestemmingsplan kan een regeling opnemen die de cultuurhistorische waarde van deze bebouwing, structuren en/of elementen moet behouden, beschermen en/of herstellen (gekoppeld aan een aanduiding).
• Bouwkundige monumenten (rijksmonumenten en gemeentelijke monumenten) worden al beschermd in de Monumentenwet (gemeentelijke monumenten in de Monumentenverordening). Het bestemmingsplan duidt monumenten daarom alleen aan ter illustratie.

Eind 2010 is een cultuurhistorische inventarisatie uitgevoerd voor de erven in het buitengebied. Hoofddoel van deze inventarisatie is bewustwording van de aanwezige karakteristieke waarden. Daarnaast dient het inventarisatierapport als signaal en inspiratiebron bij plannen voor herstel en verandering.