Buitenplaats Duivenvoorde 2011

3.2 Ruimtelijke analyse

3.2.1 Ontstaansgeschiedenis

Het plangebied maakt deel uit van het zgn. strandwallenlandschap. Kenmerkend voor dit landschapstype zijn de evenwijdig aan de kust gelegen oude duinstroken, met daartussen duinpannen. Deze landschapstypen vormen samen een microreliëf, te weten:

• bewoning en tuinbouw op de hoger gelegen (zandige) gronden;
• veehouderij en hakhoutbosschages in de lager gelegen (natte) duinpannen;
• bosontwikkeling op grote schaal op de jonge duinen langs de kust.

De strandwallen worden gekarakteriseerd door een grote verscheidenheid aan kleine waardevolle landschapselementen zoals bomenrijen, oprijlanen, hagen, etc. Het landgoed Duivenvoorde met de bijbehorende landgoedbossen en landerijen vormt hiervan een kenmerkende representant, waarbinnen het kasteel een beeldbepalend element vormt. Samen bieden dergelijke landschapselementen een zeer gevarieerd beeld van deels open, deels besloten landschappelijke eenheden en dragen zij in hoge mate bij aan de landschappelijke kwaliteiten van het strandwallengebied.

Het kasteel resp. het landgoed Duivenvoorde ontlenen hun naam waarschijnlijk aan de rivieren de Duve (of Dobbe) en de Voor, waartussen het kasteel is ontstaan. In 1226 wordt 'Duvenvoirt' voor het eerst genoemd in een akte, waarin de erfenis van goederen wordt geregeld. Omstreeks 1250 bevond zich op de plaats van het tegenwoordige kasteel een donjon, een vierkante verdedigingstoren. In de loop der tijd verdrong de behoefte aan woonruimte geleidelijk de meer strategisch-militaire functie en werd de hoeveelheid bebouwing bij en aan de donjon steeds verder uitgebreid. Bij een ingrijpende verbouwing in 1631 verkreeg het kasteel zijn tegenwoordige uiterlijk en grondplan en werd de transformatie van verdedigingswerk naar landhuis voltooid.

3.2.2 Ruimtelijke hoofdstructuur en verbindingen

Het landgoed Duivenvoorde -althans voor zover de gronden deel uitmaken van het plangebied- ligt ingeklemd tussen de spoorlijn Den Haag - Leiden en de Veurseweg (N447). De primaire ontsluiting van het kasteel vindt plaats vanaf de Veurseweg via de Laan van Duivenvoorde, parallel aan deze oprijlaan loopt een waterpartij die in verbinding staat met de Vliet. Via een padenstelsel is het landgoed verbonden met het aan de overzijde van de spoordijk gelegen landgoed De Horsten. Het kasteel Duivenvoorde bevindt zich op een centrale, prominente plaats binnen het landgoed en is gelegen aan het einde van een zichtas die vanaf de Vliet over de Veurseweg heen tot aan het kasteel loopt.

3.2.3 Bebouwingsstructuur

Het centrale bebouwingselement in het plangebied is uiteraard het kasteel Duivenvoorde. Op het bij het kasteel behorende landgoed is van oudsher een verscheidenheid aan overige bebouwing aanwezig, die zonder uitzondering een relatie had/heeft met of ten dienste stond/staat van het kasteel.

Figuur 3.1: Kasteel Duivenvoorde

Met name zijn naast het kasteel in het plangebied de volgende bebouwingselementen aanwezig:

• een jagershuis;
• een botenhuis;
• een stal/koetshuis;
• een tuinmanswoning;
• een voormalig bouwhuis;
• een herbouwd bouwhuis;
• een oranjerie;
• een werkplaats
• diverse (al dan niet monumentale) bruggen, toegangshekken, tuinmuren, etc.

3.2.4 Waterstructuur

Het waterstelsel in de Duivenvoordecorridor (weergegeven in figuur 3.2) omvat zowel polder- als boezemwater in een omvang van circa 16 hectare, en kan grofweg worden verdeeld in 3 grote beheersgebieden, te weten:

• de watergangen in de Duivenvoordse- en Veenzijdsepolder en de Papewegsepolder;
• het Dobbestelsel ten zuiden van de spoorlijn Den Haag - Leiden (bestaande uit de Dobbewetering en aangrenzende weteringen);
• het Vlietstelsel in de Knip- en Starrenburgerpolder (bestaande uit het boezemwater van de Vliet en het polderwater dat hierin wordt uitgemalen.

Figuur 3.2: waterstelsels in de Duivenvoordecorridor

Het waterstelsel in het plangebied van het voorliggende bestemmingsplan maakt deel uit van het Dobbestelsel, gelegen tussen de spoorlijn Den Haag - Leiden en de as Veurseweg - Veursestraatweg. Vooralsnog kan worden geconcludeerd, dat er nog geen concreet uitgewerkte plannen bestaan voor aanpassing van het waterstelsel. Tijdens de voorbereiding van de Structuurvisie Duivenvoorde (zie: 2.5.1) is echter geconstateerd, dat dit deel van het waterstelsel baat zou kunnen hebben bij:

• een herinrichting van de Dobbewetering met natuurvriendelijke oevers;
• een aanpassing van de betrokken poldereenheden tot meer homogene samenhangende watersystemen (bijvoorbeeld door het opheffen van waterbarrières en peilverschillen, waar deze misschien wel historisch gegroeid zijn maar thans voor het waterbeheer geen toegevoegde waarde meer hebben).

De aanpassing van de polderstelsels tot meer homogene watersystemen is onderdeel van de voorstellen tot herinrichting van de oude (glas)tuinbouwlocaties in de Duivenvoordecorridor. De noodzaak tot herinrichting kan worden aangegrepen voor een vereenvoudiging van het waterbeheer en indien noodzakelijk ook voor een verruiming van de hoeveelheid oppervlaktewater. Uitgangspunt is in elk geval dat de hoeveelheid oppervlaktewater, die in de bestaande situatie in het plangebied aanwezig is, ten minste gehandhaafd blijft. Het voorliggende bestemmingsplan waarborgt, onder meer door het als 'Water' bestemmen van watergangen en andere voor het waterbeheer relevante elementen, dit uitgangspunt.

3.2.5 Groenstructuur

De kenmerkende / structurerende vegetatie van het landgoed bestaat voor een belangrijk deel uit landgoedbos met waterpartijen, houtwallen, struweel en ruigte. De groenstructuur in de Duivenvoordecorridor als geheel is weergegeven in figuur 3.3.

Een noemenswaardig element in de groenstructuur van het landgoed is de oude, deels door een monumentale muur omzoomde, kasteeltuin ('Leidse Tuin'). Deze tuin is thans ingericht als kwekerij en tuinderij voor kerstbomen, sierteeltgewassen, e.d. maar de huidige inrichting doet geen recht aan het historische karakter van de tuin.

Figuur 3.3: groenstructuur in de Duivenvoordecorridor