Buitengebied, 2e partiële herziening (Recreatiegebied Kievitsveld)

2.4 Beleidskader

2.4.1 Streekplan Gelderland

Het Streekplan Gelderland geeft de kaders voor het ruimtelijke beleid in de provincie Gelderland op hoofdlijnen weer. Het plan geeft - binnen de kaders van het rijksbeleid - op regionale schaal aan het welke waarden en ontwikkelingen bij het opstellen van ruimtelijke plannen rekening moet worden gehouden.

Natuur

Het recreatiegebied Kievitsveld maakt deels onderdeel uit van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). Het hoofddoel van het ruimtelijk beleid voor de EHS is het bijdragen aan een samenhangend netwerk van kwalitatief hoogwaardige natuurgebieden en natuurrijke cultuurlandschappen door bescherming, instandhouding en ontwikkeling van de aanwezige bijzondere ruimtelijke waarden en kenmerken. Binnen de EHS geldt de "nee, tenzij"-benadering. Dit houdt in dat bestemmingswijziging niet mogelijk is als daarmee de wezenlijke kenmerken en waarden van het gebied significant worden aangetast, tenzij er geen reële alternatieven zijn en er sprake is van redenen van groot openbaar belang. De wezenlijke kenmerken en waarden van de verschillende EHS-gebieden worden nog via een streekplanuitwerking verder uitgewerkt.

Het gebied ten westen en ten zuiden van de Nijmolense Plas is aangegeven als "EHS-natuur", de overige gebieden rond het recreatiegebied Kievitsveld zijn aangewezen als "EHS-verweving". De "EHS-natuur" bestaat uit bestaande natuurgebieden of natuurontwikkelingsgebieden die nu nog bijvoorbeeld in agrarisch gebruik zijn. "EHS-verwevingsgebieden" zijn bijvoorbeeld landbouwgebieden met natuurwaarden. In deze gebieden is de natuur de belangrijkste functie. Extensieve recreatievormen kunnen verweven zijn met de natuurwaarden en bijdragen aan de duurzame instandhouding.

De Nijmolense beek en de Smallertse beek zijn aangewezen als een HEN-water (water van het hoogste ecologische niveau). Deze beken maken ook onderdeel uit van de EHS. De wateren zijn vooral afhankelijk van de waterkwaliteit en de morfologie van de oevers. Voor wat betreft de significante aantasting in het 'nee tenzij'-beleid geldt voor natte delen van de EHS en voor de HEN-wateren dat ruimtelijke ingrepen/ontwikkelingen niet mogen leiden tot verlaging van de grondwaterstand in en om de natte natuur of (bij wateren) tot verslechtering van de waterkwaliteit en aantasting van de morfologie van de beken en waterlopen.

Voor een bufferzone ten behoeve van de waterkwaliteit bij HEN-wateren wordt uitgegaan van een 15 meter brede zone aan weerszijden van het HEN-water zelf, waarin het gebruik van mest en bestrijdingsmiddelen wordt geweerd.

Provinciale Staten heeft in juli 2009 de begrenzing van de EHS aangepast. De herbegrenzing heeft gevolgen voor het Kievitsveld: een heel groot deel van het Kievitsveld valt buiten de EHS.

Om de bescherming vorm van de natuur vorm te geven, geldt binnen de Ecologische Hoofdstructuur (EHS), de ruggengraat van het natuurbeleid, de "nee, tenzij"- benadering. Dit houdt in dat bestemmingswijziging niet mogelijk is als daarmee de wezenlijke kenmerken en waarden van het gebied significant worden aangetast, tenzij er geen reële alternatieven zijn en er sprake is van redenen van groot openbaar belang.

Om zorgvuldige ruimtelijke afwegingen te kunnen maken, is het belangrijk om te weten wat de te beschermen wezenlijke kenmerken en waarden van een bepaald gebied zijn. In deze streekplanuitwerking worden deze wezenlijke kenmerken en waarden voor de Gelderse natuur gespecificeerd en onderscheiden in kernkwaliteiten en omgevingscondities. Hiermee wordt tevens invulling gegeven aan de opdracht van het Rijk aan de provincie in de Nota Ruimte om de wezenlijke kenmerken en waarden van de EHS te beschrijven.

In de Streekplanuitwerking 'kernkwaliteiten en omgevingscondities van de Gelderse Ecologische Hoofdstructuur' worden de kernkwaliteiten van de Gelderse natuurgebieden benoemd. Het Kievitsveld ligt op de overgang Veluwe en IJsselgebied. Een deel van het Kievitsveld ligt binnen de EHS. De volgende voor het gebied Kievitsveld relevante waarden en opgaven zijn hier van belang.

Kernkwaliteiten op de Veluwe

• De verbinding van de Veluwe met de IJsselvallei, Rijnuiterwaarden, Gelderse Vallei en Randmeerkust via verbindingszones en in de toekomst poorten en robuuste verbindingen (Hattemer-, Wisselse, Beekberger-, Soerense, Haviker-, Renkumse, Voorthuizer- en Hierdense poort). Planten en dieren kunnen zich ongestoord verplaatsen binnen deze verbindingszones en poorten. In de poorten kunnen de abiotische processen op de overgang van Veluwe en de lagere randgebieden zo veel mogelijk ongestoord verlopen.
• De verwevenheid en het samengaan van cultuurhistorie en natuur in onder andere landgoederen, sprengen, oude landbouwenclaves, grafheuvels en hakhoutbossen.
• De beken, sprengen en beekdalen op de flanken van de Veluwe met hun hydrologische en landschappelijke samenhang met hun omgeving.

Ontwikkelingsopgaven op de Veluwe

• Het ontwikkelen van de poorten tot samenhangende gebieden waarbinnen uitwisseling van soorten mogelijk is en waarbinnen een natuurlijke ontwikkeling in de gehele gradiënt van hoog/droog naar laag/nat plaatsvindt. Deze ontwikkeling vindt plaats door omvorming van landbouwgronden in natuurterrein, aangepast agrarisch beheer, aanpassing van de waterhuishouding, het versterken van het kleinschalige cultuurlandschap en het opheffen van barrières.
• Het herstel van verdroogde natuur. In het bijzonder herstel en ontwikkeling van natte parels: het Wisselse, Smits- en Mosterdveen en de Eper- en Niersense sprengen. Met name voor het Wisselse veen geldt het omvormen van landbouwgrond in natuurterrein en het vormgeven van de Wisselse poort.

Kernkwaliteiten in de IJsselvallei

• De grote variatie en de hoge kwaliteit van de aanwezige natte natuurterreinen en wateren (beken en sprengen), die samenhangen met de toevoer van grondwater uit de Veluwe.
• De overgangen van de droge Veluwe naar de natte flanken en naar de IJssel(vallei) waarbinnen uitwisseling van planten en dieren mogelijk is, waarbinnen abiotische processen zo veel mogelijk ongestoord verlopen, en waarbinnen de natuur zich op de gehele gradiënt ontwikkelt. In het bijzonder in de Hattemer-, Wisselse, Beekberger- en Soerense poort.

Ontwikkelingsopgaven in de IJsselvallei

• De ontwikkeling van de poorten van de Veluwe (Hattemer-, Wisselse, Beekberger- en Soerense poort) tot gebieden waarbinnen uitwisseling van planten en dieren mogelijk is, waarbinnen abiotische processen ongestoord verlopen, en waarbinnen de natuur zich op de gehele gradiënt kan ontwikkelen.
• Het realiseren van de watercondities (vernatting, kwel) die nodig zijn voor een goede ontwikkeling van de bestaande en nieuwe natuurterreinen.
• Het ontwikkelen van ecologische verbindingszones voor vissen (model winde) en van het Apeldoorns kanaal en de Grift tot verbindingszone voor amfibieën (model kamsalamander).

Groene wig en ecologische poort

Rondom het Veluwemassief geldt als ruimtelijk doel dat de krans van dorpen, stadjes en steden niet aan elkaar groeit en volledig versteent. Het Veluwebeleid richt zich op het veiligstellen van de nog gave randen in de vorm van groene wiggen. Daarmee worden de landschappelijke overgangen tussen Veluwemassief en randgebieden gewaarborgd. Groene wiggen liggen tussen kernen in. De breedte van de groene wig is afhankelijk van de maximale ruimte tussen de kernen. De groene wiggen kennen een karakteristieke verweving van functies. Binnen enkele groene wiggen zijn ecologische poorten voorzien.

Het recreatiegebied Kievitsveld ligt in de groene wig/ecologische poort die tussen Vaassen en Epe is aangegeven.

In de groene wiggen geldt een 'ja, mits'-beleid. Nieuwe bouwlocaties zijn niet uitgesloten, op voorwaarde dat deze passen in de 'zoekzones landschappelijke versterking' en kunnen bijdragen aan verbetering van de ruimtelijke kwaliteit, bijvoorbeeld afronding van kernen, hergebruik (agrarische) bebouwing, nieuwe landgoederen en amoveren van overtollige bebouwing.
Gemeenten wordt gevraagd om ontwikkelingsvisies voor de groene wiggen op te stellen en deze planologisch te verankeren. Er is gestart met het opstellen van een structuurvisie voor de Groene Wiggen. Deze structuurvisie Veluweflank is in maart 2010 vastgesteld door de gemeenteraad. De ontwikkelingen op het Kievitsveld worden meegenomen in deze visie.

Recreatie

Gezien de bijzondere kenmerken en waarden in het groenblauwe raamwerk geldt een restrictief beleid ten aanzien van uitbreiding van intensieve recreatieve en toeristische voorzieningen.
Intensivering van ruimtegebruik ('inbreiding') binnen bestaande (dag)recreatieve bestemmingen heeft de voorkeur boven uitbreiding. In de EHS-natuur, verweving en -verbindingszones geldt de 'nee, tenzij'-benadering voor nieuwe ontwikkelingen.

Het recreatiegebied Kievitsveld is aangewezen als een 'dagrecreatief concentratiepunt'. De provincie acht het wenselijk om de ontwikkeling van concentratiepunten van dagrecreatie te laten aansluiten bij de omgevingskenmerken en waar mogelijk gebruik te maken van de regionale identiteit. In de nabijheid, of aansluitend aan het terrein zijn er mogelijkheden voor particuliere initiatieven en/of commerciële activiteiten mits dit een aanvulling op het bestaande recreatieaanbod vormt en niet leidt tot aantasting van het openbare karakter van de basisvoorziening. Gezien de omvang spelen mobiliteitsaspecten, zoals fietsbereikbaarheid en aansluitingsmogelijkheden op het openbaar vervoer een belangrijke rol.

2.4.2 Reconstructieplan Veluwe

In het Reconstructieplan wordt naast de verplichte zonering voor de intensieve veehouderijen de gewenste ontwikkelingsrichting voor andere sectoren zoals de recreatie aangegeven. Binnen bepaalde voorwaarden zijn er mogelijkheden om de dagrecreatie rondom de dagrecreatieconcentratiepunten te versterken en uit te breiden.

Het recreatiegebied Kievitsveld is als een zoekgebied voor de ontwikkeling van de dagrecreatie aangewezen. Bestaande recreatieterreinen moeten worden opgewaardeerd.

2.4.3 Toekomstvisie Epe 2010

In de toekomstvisie geeft de gemeenteraad aan dat het middengebied (tussen de 'Dorpenweg' en de A50) waarin het recreatiegebied Kievitsveld is gelegen, ontwikkelingsmogelijkheden biedt op diverse terreinen, waaronder recreatie en toerisme. De sector recreatie en toerisme is van belang voor de werkgelegenheid in de gemeente. De ontwikkeling van deze sector moet gericht zijn op kwaliteitsverbetering. Grootschalige publiekstrekkende voorzieningen zijn niet gewenst.

2.4.4 Landschapsontwikkelingsplan Van Veluwe tot IJssel

Samen met de gemeenten Heerde en Voorst is het landschapsontwikkelingsplan (LOP) Van Veluwe tot IJssel opgesteld. Met het LOP willen de gemeenten in de autonome ontwikkeling van het landschap sturen op behoud en op onwikkeling van landschappelijke samenhang. Tevens willen de drie gemeenten verdere 'verstening' beperken en de karakteristieke kenmerken van het landschap verder ontwikkelen. Het LOP beoogt zo het inbrengen van het landschapsbelang in alle ruimtelijke veranderingsprojecten.

2.4.5 Epe, cultuurhistorisch centrum van de Veluwe

De gemeente Epe heeft een cultuurhistorisch beleidskader opgesteld. Met name door het aanwijzen van de Veluwe als Nationaal Landschap vestigt het Rijk de aandacht op de bijzondere combinatie van natuur en cultuur. Het besef dat de gemeente Epe trots en zuinig moet zijn op wat we hebben, maakt dat er voor is gekozen een cultuurhistorisch beleidskader op te stellen. In dit beleidskader is onder meer gesteld dat bij bodemingrepen in gebieden met een hoge of middelhoge archeologische verwachtingswaarde, archeologisch onderzoek verplicht wordt gesteld. In onderhavig plan is sprake van een middelhoge verwachtingswaarde ter plaatse van de locatie van het nieuwe centrumgebouw. Er heeft dan ook een archeologisch onderzoek plaatsgevonden. Verderop in dit bestemmingsplan wordt daar nader op ingegaan.

2.4.6 Verblijfsrecreatie in Epe

In februari 2010 is de beleidsnota Verblijfsrecreatie in Epe vastgesteld. De gemeente heeft veel te bieden en het moet de toerist zo aangenaam mogelijk gemaakt worden. De kwantiteit, de kwaliteit en de diversiteit van de verblijfsrecreatieve sector is medebepalend of toeristen wel of niet naar Epe komen. De gemeente heeft onder andere de ambitie om het aantal toeristische overnachtingen te verhogen. Het recreatiegebied Kievitsveld biedt mogelijkheden voor groepsovernachtingen.

2.4.7 Epe, Natuurlijk Anders

De maatschappelijke en economische betekenis van de toeristische sector wordt door de gemeente Epe erkent.In 2006 is het Platform Recreatie & Toerisme (PRT) geformeerd, dat concrete invulling geeft aan de uitgesproken ambities. In de strategische visie 'Epe, Natuurlijk Anders' zijn de doelstellingen, de te volgen strategie, de beleidsprioriteiten en de te ondernemen acties verwoord en wordt een belangrijke aanzet gegeven om te komen tot een evenwichtig beleid voor deze sector. Het is een notitie op hoofdlijnen. Epe wil dé aanbieder zijn van onderscheidende recreatieve voorzieningen in een natuurlijke omgeving voor gezinnen, medioren en senioren, waarbij rust, ruimte en respect voor mens en natuur centraal staan met als motto: "Epe, Natuurlijk Anders". De ontwikkelingen van het recreatiegebied Kievitsveld passen binnen de doelstellingen van deze visie.

2.4.8 Structuurplan Epe en het middengebied Emst

In het structuurplan Epe wordt het gebied rond het recreatiegebied Kievitsveld nader uitgewerkt als het middengebied Emst. Dit gebied wordt gekenmerkt als een dynamisch gebied waarin nieuwe functies een plaats kunnen krijgen uitgaande van de waardevolle hoofdkenmerken van de ruimtelijk-functionele structuur. Het gebied wordt grofweg begrensd door de ecologische verbindingszone langs de Grift en het natuurontwikkelingsgebied het Vossenbroek in het oosten; de Eper beken (Verloren beek en Klaarbeek) in het noorden; de kern Emst in het westen en de Smallertse en Nijmolense beek in het zuiden. Het recreatiegebied Kievitsveld ligt in het zuidoosten van het gebied. In het Streekplan maakt het gebied onderdeel uit van de groene wig tussen Epe en Vaassen, waarin ook een ecologische poort, de Wisselse poort, is voorzien. De aanpak van ruimtelijke ontwikkelingen in de groene wiggen is te zien als een ontwerpopgave met oog voor nieuwe rood/groen relaties met toepassing van vereveningsmogelijkheden.

Kenmerkend voor dit gebied is de confrontatie van de laagdynamische landschappelijk structuren en de hoogdynamische veranderingsprocessen in deze zone. De belangrijkste dragers voor de ontwikkelingen zijn de linten en de plassen met groenstructuren bij het recreatiegebied Kievitsveld. De belangrijkste landschappelijke dragers zijn de open enken, de beken (waaronder de Grift), het Vossenbroek en het zuidelijke bosgedeelte van het recreatiegebied Kievitsveld met de voormalige visvijvers.

Een ruime zone rond Emst en recreatiegebied Kievitsveld kan als een landschapsmozaïek ontwikkeld worden, waarbij functies door elkaar heen voorkomen. Het gebied is recreatief zeer aantrekkelijk en kan verbeterd toegankelijk worden gemaakt met specifieke routes voor fietsers, wandelaars en ruiters. Zo kan een geleidelijk herstructureringsproces leiden tot een aantrekkelijk parklandschap waarin bestaande agrarische functies, recreatief gebruik, natuur, water en nieuwe economische dragers in evenwicht zijn. Verschillende ruimtevragende functies kunnen goed worden gecombineerd binnen een landschappelijk aantrekkelijk gebied.

De gemeente staat in het kader van de reconstructie en de uitvoering van beleid voor het Centraal Veluws Natuurmassief voor een grote opgave op het gebied van recreatie en toerisme. Daarnaast wordt onderkend dat de huidige voorzieningen vrij gespreid liggen over de gemeente en er een kwaliteitsslag gemaakt dient te worden om blijvend te kunnen voorzien in de wensen van toeristen en recreanten.

Er is daartoe meer samenhang gewenst tussen elkaar versterkende recreatief-toeristische functies in de zone Emst-recreatiegebied Kievitsveld. Dit kan door hier bestaande en nieuwe recreatiefuncties te concentreren, waardoor de aantrekkingskracht en de economische basis van het totaal wordt vergroot. Hier kan regionaal verkeer eenvoudig worden opgevangen. De ontwikkeling van watergebonden recreatie kan worden versterkt door vergroting van recreatiegebied Kievitsveld in westelijke richting. Verder zijn er kansen voor nieuw te vestigen verblijfsvoorzieningen, kuuroord (Veluwewater als basis voor thermale baden, sauna, kuurbehandeling, reumatherapie et cetera), zorghotel, recreatief transferium, golf enzovoort. Belangrijk is dat deze functies optimaal worden ingepast in een ruimtelijke zonering. Daarbij neemt de gebruiksintensiteit en bebouwingsdichtheid vanaf Emst/Loobrink in zuidelijke richting af, waarbij ruimte ontstaat voor vergroting van de EHS in het zuidelijke deel van recreatiegebied Kievitsveld. Inmiddels is het wellnesscentrum 'de Veluwse Bron' geopend.

Recreatiegebied Kietvitsveld

Functieveranderingen doen zich reeds voor en zullen in de toekomst noodzakelijk blijven, met name vanwege de afnemende landbouw. De gemeente zal deze veranderingen toetsbaar maken, waarbij wordt vereist dat er een evenwichtige ontwikkeling ontstaat tussen de groene kwaliteiten (landschap, cultuurhistorie, natuur en water) en functieontwikkelingen. De gemeente acht in deze zone de ontwikkeling van nieuwe dag- en verblijfsrecreatie en van specifieke zorgfuncties het meest kansrijk. Aan initiatieven op dit gebied zal dan ook zo veel mogelijk ruimte worden gegeven, binnen voornoemde voorwaarden, bij voorkeur in een 'rood voor groen'-constructie en met compensatie en mitigatie in geval van aantasting van natuur- of landschapswaarden.

2.4.9 Recreatiegebied Kievitsveld

Het recreatiegebied Kievitsveld is een afwisselend gebied van circa 80 hectare, bestaande uit waterplassen, recreatieweiden en stranden, enkele voormalige visvijvers en kleine boscomplexen. Het dagrecreatiegebied Kievitsveld heeft al jaren te maken met teruglopende bezoekersaantallen. Het recreatiegebied kent een intensieve recreatiezone aan de noordzijde van het gebied en een natuurlijk ingerichte zone aan de zuidzijde. De noordzijde is in het begin van de tachtiger jaren ingericht met stranden, intensieve speelweiden, parkeerplaatsen, ontsluitingswegen en toiletgebouwen. In de negentiger jaren trokken de stranden een jaarbezoek van 50.000 tot 60.000 mensen. Dit bezoek is teruggelopen tot 10.000 tot 20.000 bezoekers per jaar tot 2005. Met de realisatie van het wellnesscentrum de Veluwse Bron aan de Nijmolense Plas en de waterskibaan op de Smallertse Plas is het bezoek aan het recreatiegebied weer sterk toegenomen.

De provincie acht het wenselijk om de ontwikkeling van concentratiepunten van dagrecreatie als Kievitsveld te laten aansluiten bij de omgevingskenmerken en waar mogelijk gebruik te maken van de regionale identiteit. In de nabijheid, of aansluitend aan het terrein zijn er mogelijkheden voor particuliere initiatieven en/of commerciële activiteiten mits dit een aanvulling op het bestaande recreatieaanbod vormt en niet leidt tot aantasting van het openbare karakter van de basisvoorziening.

De Recreatiegemeenschap Veluwe (RGV) onderzoekt derhalve voortdurend mogelijkheden om het recreatiegebied aantrekkelijker te maken voor bezoekers uit de naaste omgeving, de regio en toeristen. In de afgelopen twee jaar zijn verschillende mogelijkheden voor recreatiegebied Kievitsveld afgetast. In het voorjaar van 2004 kon, in nauw overleg met de gemeente, de ontwikkelingsrichting worden vastgesteld. Deze werd op 2 maart 2004 aan de raadscommissie van Epe gepresenteerd. Er werd een keuze gemaakt voor een recreatieve vernieuwing met onder andere mogelijkheden voor watersport, golf, outdoor en andere recreatie. In 2002 waren de natuurwaarden al geïnventariseerd; de nieuwe ontwikkelingen dienden te passen in de natuurlijke omgeving.

Op basis van de huidige waarden en functies van het recreatiegebied Kievitsveld kan het gebied in een aantal sferen worden verdeeld:

• De natuurlijke en rustige recreatiesfeer

Het zuidelijk gedeelte rond de voormalige visvijvers en de west- en zuidrand van de Nijmolense Plas en het oostelijk gedeelte langs de Grift herbergen de belangrijkste natuurlijke waarden in het gebied. Zo ontstaat een geleidelijker overgang naar het ten noorden van het recreatiegebied Kievitsveld gelegen natuurontwikkelingsgebied het Vossenbroek. Het zuidelijk gedeelte vormt een natuurlijke bufferzone voor het bedrijventerrein Eekterveld. Het westelijk en zuidelijk gedeelte rond de Nijmolense Plas is vooral bedoeld voor rustzoekers en kent nauwelijks recreatieve voorzieningen. Hier wordt gewandeld, gevist en gezwommen. De plannen voor een Wellness-centrum (kuuroord) ten noorden van de Nijmolense Plas zijn gerealiseerd, het centrum is in bedrijf. De benodigde bestemmingsplannen zijn onherroepelijk.

• De intensieve recreatiesfeer

"Centrale gedeelte" met de speelweiden, stranden, kiosk, Smallertse Plas, noordzijde Nijmolense Plas en parkeervoorzieningen is ingericht voor intensieve dagrecreatie. Diverse andere recreatievormen kunnen hier een plek krijgen.

Op de lange termijn zou de attractiviteit van de waterplas kunnen worden verhoogd door een verdere vergroting van het wateroppervlak. De opbrengsten van deze aanvullende ontgronding kunnen worden aangewend voor het meer attractief maken van het gehele gebied.

Ook is er een goede mogelijkheid om op de lange termijn een verbinding te maken met het Apeldoorns kanaal. Bij recreatieve ontwikkeling op de lange termijn en verdere toename van het aantal recreanten wordt de ontsluiting ontoereikend. In samenhang met de recreatieve ontwikkeling zal een betere ontsluiting moeten worden gecreëerd.

Het recreatiegebied Kievitsveld vormt een centraal gelegen locatie voor de opvang van dagrecreatie in de regio. Vanuit deze plek kunnen de vele aantrekkelijke recreatieve elementen van de regio worden bezocht. Het structuurplan richt zich op de ontwikkeling van een recreatief kralensnoer tussen het recreatiegebied Kievitsveld en de Veluwe (Gortel).