Elsweide - Over het Lange Water

2.4 Deelgebieden

Binnen het plangebied zijn de volgende deelgebieden te herkennen: de woonbuurten Over Het Lange Water en Elsweide. Hieronder volgt een beschrijving van deze twee deelgebieden.

2.4.1 Woonbuurt Presikhaaf IV: Over het Lange Water

Huidige stedenbouwkundige en landschappelijke karakteristiek

Presikhaaf IV (Over het Lange Water) is een gaaf voorbeeld van een naoorlogse woonbuurt met een open verkavelingstructuur en strokenbouw. Verschillende kleine buurten en wooneenheden zijn als stempels opgezet en gegroepeerd rond een centraal buurtpark (Kinderkamp) met ringweg (Middachtensingel). Deze opzet is nergens verstoord door latere ingrepen. De buurt wordt op twee plaatsen voor auto's ontsloten vanaf het Lange Water. Voor fietsers is de buurt op meer plaatsen toegankelijk.

De structuur van Over het Lange Water (Presikhaaf IV) ligt stevig en helder verankerd in de hoofdstructuur van het stadsdeel Presikhaaf. Deze is bepalend en richtinggevend voor het stratenpatroon binnen de buurt. In tegenstelling tot Presikhaaf III is de meeste woningbouw hier op een 'traditionele' wijze georiënteerd op woonstraten die toegankelijk zijn voor autoverkeer. De Middachtensingel (ringweg door de buurt) zorgt er voor dat er een helder onderscheid ontstaat tussen woonbuurten aan de buitenkant en een 'dorpsweide' (park Kinderkamp) met voorzieningen in het centrum. De ruimtelijk-functionele opzet is voor het eerst toegepast in Nagele, in de Noord-Oostpolder.

Ondanks de hoge bebouwingsdichtheid en de nadrukkelijke aanwezigheid van lage hoogbouw (maximaal 8 lagen) heeft de wijk een redelijk groen karakter. Dit komt door de vele plantsoenen, wijkparkachtige delen, binnentuinen binnen de stempelstructuren, tuintjes, hagen en perken, het centrale park en de groenzones langs de noord- en zuidflanken. Behoudenswaardig zijn de hoofdstructuur van de buurt (afbakening, stratenplan, hoofdgroenstructuren); de groenstructuren op zowel wijk als collectief-buurtniveau; diverse ensembles bebouwing en individuele gebouwen, waaronder het straatbeeld van de Hakfortlaan met bebouwing, beplanting en waterpartijen.

Bebouwingstypologie

De bebouwing van Presikhaaf IV bestaat uit een combinatie van laag- en hoogbouw. In de zuidoostelijke hoek, bij de autosnelweg (A12) heeft de hoogbouw de overhand. Deze flatgebouwen zijn bedoeld als een representatief front voor bezoekers die Arnhem via de snelweg binnenkomen. In de overige delen van Presikhaaf IV is er een grotere verscheidenheid aan woningtypen. De hoogbouw bestaat uit portiekflats van drie lagen, galerijflats van drie tot zeven lagen, etageflats van zeven lagen en maisonettes van één en twee lagen boven winkels in het buurtwinkelcentrum. Ook de laagbouw is gevarieerd en omvat eengezinswoningen, kleine woningen van één laag met een kap en bejaardenwoningen.

Functies

Op buurtniveau is er sprake van een menging van woonvormen voor een gevarieerde bevolkingssamenstelling met een buurtcentrum, een klein winkelcentrum, een park en kerk- en onderwijsgebouwen en sportvoorzieningen. De compositie is gevormd met aandacht voor bereikbaarheid, bezonning, 'sport en spel' en afwisselende ruimten.

Het winkelcentrum van Presikhaaf IV ligt aan het Valkhofplein, bij de Middachtensingel. Hoewel het eigenlijke winkelgedeelte maar klein is, maken de woningblokken erboven en eromheen het winkelcentrum tot een opvallend accent bij de scherpe bocht in de Middachtensingel. Het complex bestaat uit flats met verschillende hoogten, van drie tot zeven woonlagen. Naast een supermarkt zijn er enkele winkels en een restaurant.

Van origine waren er ook verschillende voorzieningen die voor een deel nog steeds aanwezig zijn. Zo waren er scholen en speelplekken vooral in het noorden en noordwesten van Park Kinderkamp, een sporthal, een kerk en twee wijkposten. Op dit moment zijn er nog verschillende lagere en middelbare scholen te vinden o.a. in het park Kinderkamp en aan de Middachtensingel en aan de zuidzijde van het deelgebied. Aan de zuidzijde van de buurt, richting Ijsseloordweg, liggen (buiten)sportvoorzieningen en volkstuintjes.

Naast de bestaande situatie zijn er de laatste jaren belangrijke ontwikkelingen geweest die of in het vigerende bestemmingsplan pasten of een ontheffingsprocedure doorlopen hebben ex artikel 19 WRO. Het gaat om de volgende ontwikkelingen:

Nieuwbouw Weldamlaan

Aan de Weldamlaan 3 was een vestiging van 'Presikhaaf Bedrijven' gevestigd. Presikhaaf Bedrijven is een sociale werkplaats met meerdere vestigingen in Arnhem. In januari 2004 heeft de sociale werkplaats de deuren gesloten en is het gebouw gesloopt. De locatie ligt in een overgangsgebied tussen de buurt Over het Lange Water en het kleinschalige bedrijventerrein Weldamlaan.

Aan de noordwestzijde grenst de locatie aan het bedrijventerrein Weldamlaan. Om een goede overgang te creëren is er gekozen voor de realisatie van woonwerkwoningen als schakel tussen wonen en werken. Aan deze zijde zijn in totaal 16 woonwerkwoningen gerealiseerd. Een nieuwe woonstraat zorgt voor de primaire ontsluiting aan de voorzijde van de woonwerk- en eengezinswoningen. Aan de achterzijde hebben de woonwerkwoningen een secundaire ontsluiting gelegen aan de IJsselburcht. Aan deze zijde zijn ook de openbare parkeerplaatsen gelegen. Deze zijn bereikbaar via het bedrijventerrein. Tevens zijn er parkeerplaatsen voor bezoekers aan de Weldamlaan en op de kop van het noordelijke blok van de woonwerkwoningen.

Aangrenzend zijn 16 ruime eengezinswoningen gerealiseerd. Deze woningen zijn door middel van tuinen en terrassen georiënteerd op de groene singel. De openbare ruimte aan de singel ligt lager ten opzichte van de tuinen en terrassen. Het profiel van de singel is verbreed en voorzien van groene, natuurvriendelijke oevers. De singel maakt deel uit van de ecologische zone die parallel loopt aan de rijksweg A12. De voetgangersroutes worden vanuit de wijk doorgezet in de groene singels en ecologische zone. De bebouwing kent een bouwhoogte van 3 lagen welke aansluit op de hoogte van de omliggende bebouwing.

Nieuwbouw Rijn- IJssel College

Op de hoek van het Lange Water en de Middachtensingel stond een vestiging van het Rijn-IJssel College. In de directe omgeving zijn nog meer vestigingen van het Rijn-IJsselcollege. De school is inmiddels gesloopt en er is een nieuwe school gebouwd. Deze school biedt plaats aan alle vestingen van het Rijn-IJsselcollege in Arnhem. Deze nieuwbouw paste in het vigerende bestemmingsplan "Over het Lange Water".

Nieuwbouw Twikkelstraat

Tussen de Twikkelstraat en de Middachtensingel ligt een aantal maatschappelijke voorzieningen. Eén hiervan is een locatie van de Stichting Philadelphia. De twee gebouwen op de hoek met de Warmelolaan (waaronder het gebouw van de Thuiszorg) bestaan uit één bouwlaag. Het gebouw van Stichting Philaphelphia (Twikkelstraat 4) had twee lagen met een kap.

De nieuwbouw Twikkelstraat betreft bebouwing over drie lagen. Op de begane grond en 1e verdieping zijn appartementen voor 1-2 persoonhuishoudens. Op de 2e verdieping zijn driekamerappartementen gekomen. De appartementen voor 1-2 persoonshuishoudens kunnen omgebouwd worden naar driekamerappartementen. De appartementen op de begane grond hebben een centrale voordeur aan de Twikkelstraat.

De nieuwbouw paste niet in het geldende bestemmingsplan vanwege overschrijding van de bouwgrens en het wonen is in strijd met de bestemming. Daarom is een vrijstellingsprocedure op grond van artikel 19 WRO gevoerd. Op basis van deze vrijstelling is een bouwvergunning verleend. In dit bestemmingsplan wordt de nieuwe situatie bestemd.

Nieuwbouw Singravenlaan/Middachtensingel

De Rijn-IJssel locaties aan de Singravenlaan (Singravenlaan 4 en Middachtensingel 1) worden herontwikkeld voor wonen.

De locaties liggen aan het Lange Water tegenover het winkelcentrum. Ten noorden van de locatie Singravenlaan 4 ligt een KPN gebouw en tussen de beide locaties ligt het gebouw van de Thuiszorg. De bebouwing aan de overzijde van de Singravenlaan bestaat uit eengezinswoningen met twee lagen en een kap.

De toekomstige woonbebouwing past niet binnen de grenzen van het vigerende bestemmingsplan. Daarom is ten tijde van het opstellen van dit bestemmingsplan een artikel 19 WRO-procedure doorlopen om woningbouw juridisch planologisch mogelijk te maken. De vrijstelling is op 20 februari 2009 verleend.

De locaties zijn gelegen aan het Lange Water, dat behoort tot de ruimtelijke hoofdstructuur van Presikhaaf. De locatie aan de Singravenlaan maakte oorspronkelijk onderdeel uit van een open verkavelingsstructuur. Als gevolg van het intensiveren van bebouwing in het gebied is de open (groene) structuur verminderd. Er is sprake van een verzameling van gebouwen zonder enige structuur. Er is gezocht naar een heldere structuur waarbij is aangesloten op de bestaande rechthoekige opbouw van Presikhaaf. Voor de locatie aan de Singravenlaan komt langs het Lange Water bebouwing van 6 lagen op een onderbouw van circa 1,2 meter die hierdoor aansluit op de kantoorgebouwen van KPN en de Thuiszorg, Dit zorgt voor rustiger beeld langs de weg. Verspringende bebouwing aan het Lange Water geeft een zaagtand effect en een ritme van groene ruimtes aan de hoofdstructuur. Verder wordt uitgegaan van een begeleiding van de weg Singravenlaan door lage wanden (3 lagen op een onderbouw).

2.4.2 Woonbuurt Elsweide

Woonbuurt Elsweide

Huidige stedenbouwkundige en landschappelijke karakteristiek

Elsweide heeft een groene uitstraling naar buiten en ligt tussen het Park Presikhaaf en het Lange Water aan de westzijde en de sportvelden en tuincentrum (Intratuin) aan de noord- en oostzijde. De woonbuurt wordt op drie punten ontsloten; op het Lange Water via de Zuilesteinlaan en de Beverweerdlaan en op de IJssellaan via de Drakensteinlaan. Deze laatste te gebruiken voor autoverkeer dat de wijk wil verlaten. Langzaamverkeer kan hier wel de wijk in.

Elsweide (Presikhaaf V) is een naoorlogse woonbuurt met een open verkavelingstructuur. De woonbuurt is gebouwd in de jaren zestig en zeventig in de stedenbouwkundige stijl van een "Nieuw-zakelijk Tuindorp". De Nieuwe Zakelijkheid was een stedenbouwkundige stroming met een moderne benadering van stedenbouw, volkshuisvesting en architectuur. De rationele grondslag van de stroming en haar werk paste goed in de toenmalige maatschappelijke opgaven van massawoningproductie.

De ontwerpstijl wordt gekenmerkt door de compositie van bouwstroken in een orthogonaal (Mondriaan-achtig) patroon. Daarin werd een basisrangschikking toegepast, opgebouwd uit een asymmetrische ruimtelijke schikking van een beperkt aantal woningtypen. Deze basisrangschikking (het zogenaamde "stempel") werd vervolgens herhaald en licht gevarieerd tot een stedenbouwkundige opzet, geleed met groenstroken, en met groenzones langs de randen.

De woonbuurt is gering van omvang, met circa 300 woningen in meerdere verschijningsvormen. In de oorspronkelijke stedenbouwkundige opzet van Elsweide zou een zone met bijzondere bebouwing de buurt in twee sectoren verdelen en een groene schakel vormen tussen het park en de sportvelden. De bijzondere woonvorm en het winkelcentrum zijn echter niet gerealiseerd. In de jaren zeventig werden in deze zone circa 20 woningen (woonerfwoningen) gebouwd in de Forumstijl, gekenmerkt door vrij gesloten architectuur en een individuele herkenbaarheid van de woning. Deze woningen hebben, in afwijking van de rest van de woningen in Elsweide wel schuine dakvlakken maar sluiten ruimtelijk in hoogte (twee tot drie bouwlagen) aan bij de bestaande woningen.

Bebouwingstypologie

Naast de relatief grote mate van architectonische eenvormigheid, worden momenteel de buurtsamenhang en de beeldkarakteristiek door de bewoners herkend en gewaardeerd. Behoudenswaardig is de hoofdbebouwingskarakteristiek van relatieve laagbouw met grotendeels platte daken. De bebouwing bestaat uit strokenbouw, vrijstaande woningen (omgeving Moersbergenlaan), woonerfwoningen (omgeving Sandenburglaan/ Weerdesteinlaan) en patiowoningen (randzone zuid- en westzijde). Vrijwel alle woningen bestaan uit laagbouw. Enkele straten hebben een binnenhoekaccent met drie woonlagen. Ontwerp en invulling zijn overwegend modern van karakter.

Interessante en behoudenswaardige ensembles zijn het schakelstation (inclusief aanleg; toegeschreven aan de architecten C.C.E. Alexander en M.F. Duintjer) en het woonerfcomplex in forumachtige architectuur aan de Sandenburglaan en Weerdesteinlaan.

Functies

De buurt bestaat voornamelijk uit woningen en wordt daarom getypeerd als een suburbane woonbuurt. Naast woningen liggen er aan de rand van de wijk een sportpark en een schakelstation (langs de A12) en een tweetal maatschappelijke functies aan de Zorgvlietstraat.

Ten noorden van de buurt Elsweide ligt, tussen de Beverweerdlaan en het spoor, nog een groengebied waar de volgende functies voorkomen: het Intratuincomplex (tuincentrum), een kantoorpand en een woning.