Elsweide - Over het Lange Water

2.3 Ruimtelijke en functionele structuur

Opbouw van de wijk Presikhaaf

De wijk Presikhaaf is een typische naoorlogse uitbreidingswijk die in haar hoofdopzet volgens de ideeën van de CIAM werd vormgegeven. De CIAM (afkorting van Congrès Internationaux D'Architecture Moderne) is een in 1928 te La Sarraz (Zwitserland) gestichte organisatie van architecten tot internationale bundeling van krachten bij het opstellen van richtlijnen tot vernieuwing van de architectuur, rekening houdende met technische, economische en sociale problemen.

De wijk kreeg een rationele verkaveling met open bouwblokken en strokenverkavelingen. De wijkopbouw is gebaseerd op de wijkgedachte: het geloof in de maakbaarheid van de samenleving kende aan de architectuur en stedenbouw een belangrijke rol toe in de ontwikkeling van de maatschappij. Door het bouwen van een nieuwe sociale orde zou het individu weer zijn plaats kunnen herkennen in de gemeenschap, die hij in de moderne stad was kwijtgeraakt. Als model hiervoor werd de wijkgedachte ontwikkeld. Een hechte sociale structuur stond voor ogen door een mix van woningtypen voor uiteenlopende gezinssamenstellingen en met een open bouwblokstructuur en gemeenschappelijk groen voor optimale beleving van de openbare ruimte.

De vanuit de wijkgedachte ontwikkelde wooneenheid vormde een configuratie van enkele rijtjes van woningen en/of stroken gestapelde bouw in een bepaalde compositie. De wooneenheden werden zo gecomponeerd dat recht werd gedaan aan bereikbaarheid, bezonning, mogelijkheden voor 'spel en verpozing', veiligheid voor voetgangers en afwisseling van ruimten. Door het veelvuldig herhalen van deze wooneenheden werden deze ook wel 'stempels' genoemd. Niet het stratenbeloop en de daaraan gerelateerde situering van woningblokjes maakte voortaan de wijkopbouw uit, maar de stempels bepaalden het stratenpatroon.

Een ander belangrijk kenmerk van de uitgangspunten van de CIAM was de ruimtelijke scheiding van de functies. Wonen, werken, recreëren werd ook in Presikhaaf zoveel mogelijk geconcentreerd op de daarvoor meest geschikte plekken. Volgens de wijkgedachte werd in de ontwerpopgave de wens om de bewoners in de directe woonomgeving tot ontplooiing te laten komen gelijkwaardig aan de eisen die de samenleving op wijkniveau stelde. Bij de structuur van een wijk als Presikhaaf valt dan ook op dat alle elementen afhankelijk van de specifieke taak die ze vervullen op wijkniveau, buurtniveau of woonomgeving, hun specifieke plaats in de wijk kregen.

Het plangebied op stadsniveau

Presikhaaf is voor Arnhem-Noord een uitzonderlijke wijk. Want daar waar bijna alle andere woonwijken van Arnhem -Noord op de hellingen van de Veluwe zijn gebouwd ligt de wijk Presikhaaf in de vlakke IJsselvallei. Daarnaast vertoont Presikhaaf de kenmerken van de naoorlogse bouw: een ruime groene opzet, duidelijke hiërarchie in wegen (hoofdstructuur), openbare ruimtes en voorzieningen alsmede flink wat hoogbouw.

Wat betreft de groen- en waterstructuur is Presikhaaf, gezien de vlakke ligging, als polderwijk te karakteriseren: een wijk met een stevig groen en blauw casco (raamwerk) en veel lijnvormige structuren op het gebied van verkeer. De verkeersaders zijn ruim (voor het plangebied zijn dat de IJssellaan en Over het Lange Water). Die wegen hebben brede bermen, in een aantal gevallen lopen singels langszij en/of prachtige laanbeplantingen. In verhouding met andere wijken in Arnhem-Noord is Presikhaaf waterrijk. Een uitgebreid singelstelsel voert wijkwater af richting knooppunt Velperbroek.

Het plangebied "Elsweide- Over het Lange Water" wordt op sommige plaatsen omsloten en/of doorkruist door de lijnvormige structuren en de groen/ blauwe casco's die deel uitmaken van de doorgaande infrastructurele hoofdstructuur van de wijk Presikhaaf en daardoor van belang zijn op stadsniveau wat betreft verkeersontsluiting en ecologie (ecologische zones). Hieronder worden deze structuren die van belang zijn op stadsniveau beschreven.

IJssellaan

De IJssellaan is één van de verkeersaders van Arnhem en vormt daarmee een belangrijke en drukke verbinding voor auto's, openbaar vervoer en fietsers. De IJssellaan is onderdeel van het fietsroute netwerk. Als verkeersader heeft de IJssellaan een belangrijke en representatieve functie voor Arnhem en voor Presikhaaf in het bijzonder.

De landschappelijke invulling langs het deel van de verkeersader richting Velp is als volgt: de dubbele bomenrij van platanen gaat hier over in een enkele rij van platanen in grasbermen. Deze bomenrij scheidt het langzaam verkeer van het autoverkeer. Er is hier geen middenberm meer. De singel aan de zijde van de buurt Elsweide is natuurlijk ingericht. De IJssellaan maakt deel uit van het groene casco in de wijk Presikhaaf.

Het Lange Water

Het Lange Water is net als de IJssellaan een drukke en belangrijke verkeersader en maakt deel uit van het groen blauwe casco van de wijk Presikhaaf. Het Lange Water is, gezien vanaf de IJsseloordweg (N325), een statige entree voor zowel de stad Arnhem als de wijk Presikhaaf. Een brede middenberm met daarin grote statige bomen deelt de weg op in twee delen. Aan weerszijde van de weg zijn royale singels (brede groenzones met solitaire bomen en boomgroepen) al dan niet met watergang. Het beeld is typerend voor de ruime en groene opzet van Presikhaaf.

Het deel van het Lange Water tussen de IJssellaan en de spoorlijn heeft een andere opzet. Hier bestaat de weg uit twee rijbanen zonder middenberm. Aan weerszijde van de weg is wel veel groen aanwezig met aan de ene kant het Park Presikhaaf en de andere kant de groene voornamelijk achtertuinen van de wijk Elsweide.

Middachtensingel

De Middachtensingel (verkeersader) is de ontsluitingsweg van de buurt Over het Lange Water. Deze weg vormt samen met de Bethanienstraat en de Lange Wal een interne lus met de buurt Presikhaaf III. Het is geheel volgens de opbouwgedachte van de wijk Presikhaaf dat in het plangebied het park Kinderkamp en het winkelcentrum beide aan de Middachtensingel grenzen. Het profiel van de Middachtensingel wordt begeleid door minimaal aan één zijde laanbeplanting en maakt onderdeel uit van de ecologische hoofdstructuur (ecozone).

IJsseloordweg

De IJsseloordweg maakt deel uit van de Pleijroute/N325 en als zodanig van de hoofdverkeerstructuur rondom Arnhem. Het is een zeer drukke stroomweg van 2x2 rijstroken begeleid door een brede boomstructuur met watergang.

A12

De A12 kenmerkt zich door plaatselijk insnijdingen door het Veluwemassief en ophogingen ter hoogte van het vlakke Presikhaaf. Het profiel heeft 2x2 rijbanen met daarnaast aan weerszijden geluidwerende voorzieningen en een groen talud dat deel uitmaakt van de ecologische structuur (droge ecozone). Er zijn plannen om de snelweg te verbreden maar die worden niet in dit bestemmingsplan meegenomen.

Spoorlijn Arnhem- Zutphen

Deze spoorlijn vormt de noordelijke begrenzing van het plangebied. In het plangebied zit één gelijkvloerse spoorwegkruising: waar het Lange Water het spoor kruist. Het spoor wordt aan weerszijden begeleid door groene dijklichamen in de vorm van spoortaluds die onderdeel zijn van de ecozones rondom Presikhaaf.