Gramsbergen

3.2 Huidige situatie

3.2.1 Functionele structuur

Wonen

Gramsbergen is door het Kanaal Almelo-De Haandrik opgesplitst in twee delen. Ten westen van het kanaal liggen de woongebieden, aan de oostkant zijn bedrijfs- en recreatieve functies geconcentreerd.

Verschillende typen woongebieden worden aangetroffen. Elk vertoont duidelijke kenmerken van zijn ontstaansperiode: de oude kern (beschermd stadsgezicht) met zijn compacte bebouwing en centrumfuncties; de naoorlogse buurten daaromheen met voornamelijk rijtjes, de jongere uitlegwijken ten zuiden van De Oostermaat met een ruime bebouwingsopzet, vrijstaande en geschakelde woningen en groene zones (De Hoge Esch, Loozermars, Garstlanden).

Bedrijven en maatschappelijke functies

Bedrijven hebben zich vooral aan de noordoostelijke kernrand gevestigd, op de bedrijfsterreinen Holtheme en de Doorbraak.

Langs de Anerdijk/Oostermaat en in de oude kern is een aantal maatschappelijke voorzieningen aanwezig: een begraafplaats, enkele kerken, verzorgingstehuis Het Welgelegen, Serviceflat Gramsbergen State en het zwembad. Naast de vijver in het parkje langs de Oostermaat wordt een multifunctioneel centrum gerealiseerd, waarin onder andere het dorpshuis wordt gevestigd.

Detailhandel en horeca

Detailhandel en horeca voorzieningen zijn geconcentreerd in het centrumgebied.

Sport en recreatie

Aan de oostzijde van het Kanaal Almelo-De Haandrik is een sportcomplex gevestigd. Ook is aan deze zijde het Recreatiecentrum 't Hooge Holt gevestigd.

3.2.2 Ruimtelijke structuur

Verkeer

Door de aanwezigheid van de Vecht en het kanaal Almelo-De Haandrik wordt het dorp op slechts enkele plaatsen ontsloten. Vanuit het westen is dat via de Anderdijk, vanuit het zuiden via de Hardenbergerweg en de Kerkenkastweg en vanuit het noorden via de Coevorderweg.

De Oostermaat en De Esch vormen in het dorp de belangrijkste doorgaande wegen. Parallel aan het kanaal Almelo-De Haandrik loopt het spoor vanuit Hardenberg richting Coevorden.

De Anerdijk (met de brug over de Vecht) De Oostermaat

Bebouwing

Een uitzonderlijke kwaliteit van Gramsbergen betreft het beschermd stadsgezicht. Het aanwijzingsbesluit is als bijlage bij de regels opgenomen. De bebouwing bestaat voornamelijk uit negentiende-eeuwse panden met één bouwlaag en een boerderijachtige hoofdvorm. Het gaat hoofdzakelijk om panden met een woon- of centrumfunctie. Zie verder paragraaf 3.1.

Beschermd dorpsgezicht

Rond het centrumgebied komt hoofdzakelijk bebouwing uit de jaren '50 en '60 voor. De bebouwing bestaat voornamelijk uit rijenwoningen, met de nok parallel aan de straat. Door het straatprofiel (smal profiel met langsparkeren) en het bestratingsmateriaal heeft het gebied een verblijfskarakter.

Omgeving rondom beschermd stadsgezicht

Aan de zuidzijde van de Oostermaat is vanaf de jaren '70 woonbebouwing gerealiseerd. Het gaat in dit gebied om overwegend vrijstaande en twee-onder-een kap woningen in de wijken De Hoge Esch en Loozermars (de wijk Garstlanden wordt op dit moment verder ontwikkeld).

Bebouwing in Loozermars

Langs enkele oorspronkelijke uitvalswegen vanuit het historische centrum (o.a. de Stationsstraat, De Esch, De Anerdijk) is met name in de periode voor de tweede wereldoorlog vrijstaande woonbebouwing gerealiseerd.

De Esch

Aan de oostzijde van kanaal Almelo-De Haandrik liggen de bedrijventerreinen Holtheme en de Doorbraak. Op deze terreinen zijn zowel bedrijfspanden als bedrijfswoningen gevestigd.

Bedrijventerreinen Holtheme en de Doorbraak

Groen

Groen in de vorm van parkjes is vooral aan de rand van de woonwijken aanwezig, waarbij deze in Loozermars gecombineerd is met watergangen. Langs de Oostermaat ligt een relatief groot park met vijver. Grotere groenzones binnen de kern worden verder aangetroffen tussen de spoorbaan en het kanaal en aan de oostkant van de kern (sportpark Het Hoge Holt, park met openluchttheater, Recreatiecentrum 't Hooge Holt).

Groen met een agrarisch en landschappelijk waardevol karakter, is aanwezig tussen De Anerdijk, De Esch en De Oldenhof. De kleinschaligheid en doorzichten naar het buitengebied verlenen dit gebiedje bijzondere waarde. Uitbreiding van woningbouw binnen het gebied rond De Oldenhof wordt niet wenselijk geacht (zie ook paragraaf 2.3).

Een waardevol groengebied met een meer besloten karakter is het Gramsbergerbosje (aan de oostzijde van het kanaal Almelo-De Haandrik). Deze oude bosschage is op de oudste topografische kaarten te zien en beschikt over een wegenpatroon dat de laatste 100 jaar nauwelijks is gewijzigd. In dit oude Eikenbos (circa 500 jaar) komen onder meer de zeldzame plantensoorten grote muur, gierstgras, adelaarsvaren, lelietje-van-dalen, dalkruid en valse salie voor.

Het gebied rond de Oostermaatsteeg is ook landschappelijk gezien waardevol.

Tenslotte verdient ook de algemene begraafplaats aan de Anerdijk vermelding. Deze is aan het eind van de negentiende eeuw aangelegd en beschikt nog over een baarhuisje uit die tijd.

De Oostermaatsteeg Park aan De Oostermaat

Omringende landschap

Gramsbergen grenst aan het beekdal van de Vecht. Dit zorgt voor enig hoogteverschil tussen de kern en het omliggende landschap. Een deel van Gramsbergen is gebouwd op de es. Ook de grotere hoogte van het betreffende wijkje (De Hoge Esch) heeft een zekere waarde.

Water

Gramsbergen is gelegen tussen de Vecht en het kanaal Almelo-De Haandrik. Deze watergangen hebben in grote mate de ontwikkelingsrichting van Gramsbergen bepaald. Binnen de kern komt open water voor in de vorm van vijvers in het parkje langs de Oostermaat, in de wijk Loozermars en in het recreatiegebied 't Hooge Holt.

De Vecht Kanaal Almelo-De Haandrik