Het Brunink- Erve Leppink

5.2 Water

In deze waterparagraaf wordt aangegeven hoe een duurzame waterhuishouding binnen het bestemmingsplangebied en in een groter verband gerealiseerd en gewaarborgd kan worden. Hiertoe is eerst de huidige situatie van het gebied beschreven. Daarnaast is een toelichting opgenomen van de Watervisie Enschede, gericht op het gebied. Aansluitend op de huidige situatie en de watervisie zijn randvoorwaarden en aandachtspunten voor het watersysteem geformuleerd.

5.2.1 Waterwet

De Waterwet moderniseert en integreert de bestaande wetgeving op het gebied van waterbeheer. Uitgangspunten van de Waterwet zijn integraal waterbeheer en de watersysteembenadering, volgens welke het waterbeheer zich niet alleen richt op het water als zodanig, maar ook op ecologische en infrastructurele aquatische systemen, met inbegrip van de bodem, de oevers en de biologische component. Dit in wisselwerking met andere terreinen van overheidszorg als bescherming van het milieu en de zorg voor de ruimtelijke ordening.

De Waterwet regelt het beheer van oppervlaktewater en grondwater, en verbetert ook de samenhang tussen waterbeleid en ruimtelijke ordening. Daarnaast levert de Waterwet een flinke bijdrage aan kabinetsdoelstellingen, zoals vermindering van regels, vergunningstelsels en administratieve lasten. 

Met de Waterwet zijn Rijk, waterschappen, gemeenten en provincies beter uitgerust om wateroverlast, waterschaarste en waterverontreiniging tegen te gaan. Ook voorziet de wet in het toekennen van functies voor het gebruik van water zoals scheepvaart, drinkwatervoorziening, landbouw, industrie en recreatie. Afhankelijk van de functie worden eisen gesteld aan de kwaliteit en de inrichting van het watersysteem.

5.2.2 Watertoets

In het moderne waterbeheer (waterbeheer 21e eeuw) wordt gestreefd naar duurzame, veerkrachtige watersystemen met minimale risico's op wateroverlast of watertekorten. Door water te laten infiltreren in de bodem, en te bergen op daarvoor aangewezen plekken wordt ongecontroleerde overstroming en droogteschade voorkomen.

Belangrijk instrument hierbij is de watertoets, die wettelijk is verankerd in artikel 3.1.6 van het Besluit ruimtelijke ordening. In bestemmingplannen dient een beschrijving opgenomen te worden van de gevolgen van het plan voor de waterhuishouding. Het doel van de wettelijk verplichte watertoets is te garanderen dat waterhuishoudkundige doelstellingen expliciet en op een evenwichtige wijze in het plan worden afgewogen. Deze waterhuishoudkundige doelstellingen betreffen zowel de waterkwantiteit (veiligheid, wateroverlast, tegengaan verdroging) als de waterkwaliteit (riolering, omgang met hemelwater, lozingen op oppervlaktewater).

5.2.3 Waterbeleid

De Europese Kaderrichtlijn Water is richtinggevend voor de bescherming van de oppervlaktewaterkwaliteit van de landen in de Europese Unie. Aan alle oppervlaktewateren in een stroomgebied worden haalbare doelen gesteld die in 2015 moeten worden bereikt. Ruimtelijk relevant rijksbeleid is verwoord in de Vierde Nota Waterhuishouding, de Nota Ruimte en het Advies Waterbeheer 21e eeuw. In de provincie Overijssel is de in 2009 vastgestelde Omgevingsvisie richtinggevend voor waterschap en gemeenten.

Het waterschap Regge en Dinkel heeft de beleidskaders van rijk en provincie nader uitgewerkt in het vigerende waterbeheerplan. Diverse aspecten van het waterbeleid zijn verder uitgediept in afzonderlijke beleidsnota's. Voor het ruimtelijk relevante aandachtsgebied vasthouden en bergen van water is de "Beleidsnota Retentie" opgesteld. De uitgangspunten en wensen voor de inrichting en het beheer van beken en overige waterlopen zijn verwoord in de "Stroomgebied Actie Plannen (STAP)". Daarnaast is de Keur van het waterschap Regge en Dinkel een belangrijk kaderstellend instrument, waarmee in ruimtelijke plannen rekening moet worden gehouden.

Op gemeentelijk niveau zijn de Watervisie (2002), het Gemeentelijk Rioleringsplan (2009) en het Gemeentelijk Waterplan van belang voor het afwegen van waterbelangen in ruimtelijke plannen. Alle plannen zijn in overleg met het waterschap Regge en Dinkel opgesteld.

Watervisie

De “Watervisie Enschede- de blauwe aders terug in de stad” is door de gemeenteraad van Enschede vastgesteld in oktober 2002. De principes vormen de basis voor de aanpak en benadering van de waterhuishouding van Enschede en zijn afgeleid uit de richtlijnen die de rijksoverheid heeft vastgesteld voor het waterbeheer in Nederland. De missie van de watervisie is het aanzetten tot het aanpakken van problemen en het grijpen van de kansen in het stedelijk waterbeheer. Ter ondersteuning van de missie zijn in de watervisie drie doelstellingen opgenomen:

• 1. Water moet een leidende rol vervullen bij de ruimtelijke inrichting,
• 2. Samenwerking tussen de verschillende 'waterpartners' (bijvoorbeeld het waterschap), de gemeentelijke organisatie en samenwerking tussen de gemeente en de bewoners moet bevorderd worden,
• 3. Water moet weer in de belevingswereld van de bewoners komen.

Om de watervisie in 2030 werkelijkheid te kunnen laten zijn, moet de visie een samenhangend geheel vormen en moeten betrokken partijen intensief met elkaar samenwerken. Het geraamte van de visie bestaat uit een viertal leidende principes, die zijn afgeleid uit de richtlijnen die de rijksoverheid heeft vastgesteld voor het waterbeheer in Nederland:

• a. Vasthouden (infiltreren), bergen en afvoeren: regenwater dient zo min mogelijk uit het stedelijk gebied afgevoerd te worden. De achtergrond van dit principe is dat door versnelde afvoer van hemelwater stroomafwaarts problemen in de waterhuishouding ontstaan.
• b. Herstellen van de nierwerking: het zoveel mogelijk scheiden van schone en vuile waterstromen, waarbij het schone water mogelijkheden biedt tot (her)gebruik en het vuile water afgevoerd moet worden naar de zuivering.
• c. Een doelmatige waterketen: minimaliseren van de kosten van de keten, het minimaliseren van de negatieve effecten op het milieu en het vergroten van de dienstverlening naar de gebruiker van de waterketen.
• d. Beleving van water: door water een expliciete rol te geven in de leefomgeving van mensen, kan de kwaliteit van de ruimtelijke inrichting worden vergroot.

De principes zijn vertaald naar een beeld voor het waterbeheer in 2030. De zogenaamde 'blauwe aders' (waterlopen) vormen de hoofdstructuur van het beeld. De rode lijn in nevenstaande figuur stelt de waterscheiding voor. De ader ten oosten van de waterscheiding (pijl 1), zorgt voor afvoer van hemelwater in het Dinkelsysteem. De aders ten westen zorgen voor afvoer van hemelwater in het Reggesysteem en het Twentekanaal. De zoekgebieden voor deze aders zijn voor een deel al ingevuld zoals de blauwe ader parallel aan de spoorlijn (pijl 3). Daarnaast is de planvorming voor de reconstructie van de Roombeek (deel van pijl 2) al in een vergevorderd stadium. De blauwe ader moet afwateren op het universiteitsterrein. Ook zijn evenwijdig aan de A35 voorzieningen getroffen voor het transport van oppervlaktewater. Hier kunnen zowel een ader uit Enschede-Zuid (pijl 6), als een ader uit het centrum (pijl 5) op aangesloten worden. De slagader vanuit het centrum naar de haven in het Twentekanaal (pijl 4) moet nog volledig gerealiseerd worden.

Op het niveau van de wijken en percelen dient het regenwater afgekoppeld te worden. Aanvullend dient het regenwater zoveel mogelijk binnen de wijk (stedelijk gebied) geïnfiltreerd, geborgen en zichtbaar gemaakt te worden.

Gemeentelijk Riolerings Plan

In het Gemeentelijk Riolerings Plan zijn de watertaken van de gemeente vastgelegd voor de periode 2009 tot 2013. het GRP is door de gemeenteraad vastgesteld in maart 2009.

De gemeentelijke watertaken zijn:

• 1. Inzamelen en transporteren van stedelijk afvalwater;
• 2. Inzamelen en verwerken van afvloeiend hemelwater, als dit redelijkerwijs niet van particulieren kan worden verwacht;
• 3. Voorkomen van structureel nadelige gevolgen van de grondwaterstand, voor zover dit niet tot de zorg van het waterschap, de provincie of particulieren behoort;

met als randvoorwaarden:

4. Doelmatigheid;

5. Zo min mogelijk overlast voor de omgeving;

6. Zo min mogelijk nadelige gevolgen voor het milieu.

Zoals al blijkt uit de doelomschrijvingen zijn de taken van de gemeente begrensd. Zij zijn beperkt tot doelmatige zorg en een deel van de taken behoort toe aan het waterschap, de provincie en particulieren. Voor particulieren is het belangrijk om te weten wat zij van de gemeente kunnen verwachten en waar zij zelf verantwoordelijk voor zijn. Hieronder is aangegeven wat de taakopvatting van de gemeente is voor het afval-, hemel- en grondwater.

Taakopvatting afvalwater

De gemeente draagt zorg voor het inzamelen en transporteren van al het stedelijk afvalwater dat vrijkomt binnen het grondgebied van Enschede. Dit omvat al het huishoudelijk afvalwater, of een mengsel daarvan met bedrijfsafvalwater. Hierbij is wel vereist dat het afvalwater wordt aangeboden volgens de daaraan gestelde regels.

Concreet betekent dit dat de gemeente zorgt voor (vuilwater)riolering vanaf de erfgrens. Het afvalwater wordt door de gemeente naar de rioolwaterzuivering (r.w.z.i) getransporteerd. Het zuiveren van dit water is een taak van het Waterschap Regge en Dinkel.

Bij de zorg voor het afvalwater kan voor een alternatief worden gekozen, zoals een IBA (individuele behandeling afvalwater). Verder zijn er enkele gebieden waar de gemeente is vrijgesteld van de rioleringszorg. Hier hebben bewoners zelf hun afvalwaterlozing gesaneerd, meestal met een IBA.

Taakopvatting hemelwater

De gemeente zorgt voor het inzamelen en verwerken van afvloeiend hemelwater, als dit doelmatig is en redelijkerwijs niet van particulieren kan worden verwacht dat zij het hemelwater zelf verwerken. De doelmatigheid en redelijkheid is afhankelijk van:

• het soort gebied (stedelijk versus landelijk);
• de bestaande situatie (bestaande wijken versus in-/uitbreidingen en herinrichtingen);
• de grootte van de percelen;
• de mogelijkheden voor infiltratie (bodemgesteldheid);
• de mogelijkheden voor afvoer naar oppervlaktewater;
• het stelseltype van de bestaande riolering (vuilwater-, gemengde of gescheiden riolering);
• de bestaande situatie en de termijn waarbinnen de afvoersituatie kan worden aangepast.

Afkoppelen

De gemeente ziet het tevens als haar taak om het inzamelen en verwerken van hemelwater los te koppelen van het afvalwater. Dit wordt aangeduid met de term afkoppelen, ofwel: de hemelwateraansluitingen van de (vuilwater)riolering afhalen.

Taken voor particulieren

Waar de gemeente niet voor het hemelwater zorgt, moeten particulieren dit zelf doen. Dit zal worden vastgelegd in een gemeentelijke "hemelwaterverordening". Daarin wordt ook aangegeven wanneer en hoe particulieren verplicht zijn om af te koppelen of het hemelwater op een bepaalde manier aan te sluiten.

Taakopvatting grondwater

De zorgtaak voor grondwater is in de wet omschreven als: "zorg voor het in het openbaar gemeentelijke gebied treffen van maatregelen teneinde structureel nadelige gevolgen van de grondwaterstand voor de aan de grond gegeven bestemming zoveel mogelijk te voorkomen of te beperken, voor zover het treffen van die maatregelen doelmatig is en niet tot de zorg van het waterschap of de provincie behoort".

5.2.4 Waterhuishoudkundige randvoorwaarden en uitgangspunten

Huidige situatie.

Perceel: Het perceel 'Erve Leppink' ligt in de zuidoosthoek van de Geessinkbraakweg en de Usselermarkeweg (zie figuur) en is ca. 2,7 hectare groot. In de huidige situatie is het agrarisch bedrijf op dit perceel in gebruik als paardenbedrijf.

Maaiveld: Het maaiveld loopt vanaf de es in het oosten af naar de usselermarkeweg in het westen, van ca. 35,70 meter +NAP naar ca. 33,90 meter +NAP.

Bodem en geohydrologie:

Over de bodem en de geohydrologie is weinig bekend. Voor de locatie Beekwoude (het gebied ten noorden van de Geessinkbraakweg), is in 2009 een bodem- en grondwateronderzoek uitgevoerd door Wareco (Hydrologisch onderzoek Beekwoude Enschede, 21-01-2010 kenmerk AW57, RAP20100119). De hierna volgende passage is ontleend aan dit onderzoek:

'Op een diepte van 1 tot 2 meter beneden maaiveld komen leemlaagjes voor met een dikte van enkele centimeters. Er is geen sprake van duidelijke kwel of wegzijging. De grondwaterstanden worden sterk beïnvloed door de weersomstandigheden. De bodemopbouw vormt geen belemmering voor infiltratie van afstromend regenwater.

Op basis van de ontwateringssituatie kan in de zomer infiltratie plaatsvinden. In de winter wordt vanwege een te hoge grondwaterstand afgeraden infiltratie toe te passen. De grondwaterstand fluctueert tussen ca. 0,7 meter en ca. 2 meter beneden maaiveld.

In peilbuis 930a met maaiveldpeil 34,13 meter +NAP aan de Usselermarkeweg ter hoogte van het plangebied wordt sinds 2003 de grondwaterstand gemeten. Metingen tot in 2009 geven een gemiddelde grondwaterstand van 1,63 meter beneden maaiveld, een representatieve hoogste grondwaterstand (RHG) van 1,21 meter beneden het maaiveld en een representatieve laagste grondwaterstand (LHG) van 2,04 meter beneden maaiveld'.

Watersysteem omgeving:

Aan de noordkant en de westkant van het plangebied loopt een greppel die, net zuidelijk van het plangebied, aansluit op de Broekheurnerbeek (20-11-2), zie foto's. Deze greppel zorgt voor de af- en ontwatering van de weg. Op in ieder geval één plek stroomt een regenpijp uit in de greppel. Ter plaatse van de twee inritten aan de Usselermarkeweg is geen onderdoorgang aanwezig. De greppel functioneert ten noorden van deze inritten als 'zaksloot'.

Verhard oppervlak:

Binnen het plangebied staan twee woningen en meerder bedrijfspanden met een totale oppervlakte van ruim 1000 m2.

Hemelwaterafvoer:

Hemelwatwer vloeit deels af naar het onverharde terrein binnen het plangebied en deels naar het omliggende watersysteem. Welke oppervlakken waarheen afwateren is niet bekend.

Afvalwaterriolering:

In de Geessinkbraakweg en de Usselermarkeweg ligt een vuilwaterriool voor de afvoer van afvalwater.

Uitgangspunten.

Beleid:

Het vigerende beleid van de gemeente Enschede schrijft voor zo min mogelijk hemelwater aan te sluiten op de riolering en in het buitengebied geen hemelwater aan te sluiten op de riolering. Particulieren verwerken het afvloeiend hemelwater zoveel mogelijk op eigen terrein middels infiltratie en/of tijdelijke berging en zorgen voor een vertraagde afvoer naar het greppel- en oppervlaktewatersysteem in de nabije omgeving.

Waterparagraaf:

Bij toename van het verharde oppervlak en de versnelde afvoer van hemelwater naar het oppervlakte- watersysteem via een stelsel van leidingen of goten is het nodig waterberging te realiseren om het waterbezwaar op het oppervlaktewatersysteem niet te vergroten. Hiervoor is een berging nodig van 40 mm, dat wil zeggen 40 liter per m2 verhard oppervlak. Indien hemelwater centraal wordt ingezameld om te infiltreren is ook een berging nodig van 40 litere per m2 verhard oppervlak.

Geprojecteerde situatie.

Programma:

Op het perceel worden drie zorgappartementenblokken gebouwd en een gebouw met begeleid wonen. De woning op nr. 25 wordt verbouwd voor dagbesteding en begeleid wonen.

Verhard oppervlak:

Het dakvlak in de geprojecteerde situatie bedraagt ca. 3.100 m2. De grootte van het terreinoppervlak is onbekend.

Hemelwaterafvoer:

Het hemelwater wordt op eigen terrein verwerkt middels oppervlakkige afstroming in combinatie met infiltratie.

Waterberging:

De wateropgave voor het dakvlak bedraagt ca. 124 m3. De geprojecteerde terreinverharding zal ook vertraagd afgevoerd moeten worden naar het omliggende watersysteem met een maximale bergingsopgave van 40 liter (0,04 m3) berging per m2 verhard oppervlak.