Bestemmingsplan De oude Hortus

Algemeen

De Hortusbuurt is een oude stadswijk, direct ten noorden van het stadscentrum, waarvan de ontstaansgeschiedenis dateert uit het begin van de zeventiende eeuw, toen ook de Hortus Botanicus in het gebied werd aangelegd. De wijk maakt deel uit van het Beschermd stadsgezicht Binnenstad (1991). Kenmerkend voor de wijk is de heldere stedenbouwkundige opzet, een gevarieerde architectonische kwaliteit en de aanwezigheid van belangrijke groengebieden als het Noorderplantsoen en de voormalige Hortus Botanicus.

Aangezien Groningen een studentenstad is, maakt de RuG een onlosmakelijk en zichtbaar deel uit van de stad als geheel. De universiteit is voor de stad van grote betekenis. Op sommige plekken is zij dominant aanwezig en geeft zij gezicht aan de stad, ook in de Hortusbuurt. Onder andere door deze functie is de Hortusbuurt niet alleen een woonbuurt, maar ook nog steeds een binnenstadsbuurt met meerdere, ook in de architectuur zichtbare, functies. De RuG, samen met de bijbehorende spin-off, maakt deel uit van die veelkleurigheid die de Hortusbuurt tot zo'n aantrekkelijk gebied maken.

Het plangebied

In het gebied omsloten door de Grote Kruisstraat, de Grote Rozenstraat en de Nieuwe Kijk in 't Jatstraat bevindt zich de voormalige Hortus Botanicus van de RuG. Tot in de jaren zestig had de bebouwing hier het karakter van een gesloten bouwblok, maar met de komst van het Alfa-gebouw vond een inbreuk op dit eeuwenoude stedenbouwkundige principe plaats. Het gebouw was een vreemde eend in de bijt; het is neergezet vanuit een andere stedenbouwkundige visie: een visie die uitging van de compositie van losse gebouwen in de ruimte. Het Alfa-gebouw stond los in zijn omgeving, uit de rooilijn, in het groen en van alle kanten zichtbaar. Het sluit qua typologie, hoogte, architectuur, schaal en morfologie niet aan op zijn omgeving.

Het binnenterrein waarin de voormalige Hortus Botanicus is gelegen, is eigendom van de RuG. Hier bevinden zich de restanten van de aanleg van de zeventiende-eeuwse Hortus Botanicus. Van de oorspronkelijke zeventiende-eeuwse beplanting is niets meer aanwezig.

Wel is de indeling in een oostelijk en een westelijk deel nog duidelijk herkenbaar. Het oostelijk deel is enigszins geaccidenteerd en bevat een groot aantal verschillende bomen en struiken met een rijke ondergroei van stinzenplanten. Meerdere bomen zijn monumentaal te noemen. Bijzonder is onder andere de treurbeuk (Fagus sylvaticus “Pendula”), vanwege zijn plaatsing “in” het Muntinggebouw. Verder zijn in de gesloten vaststellingsovereenkomst tussen buurt en de RuG specifiek een oude klimplant en monumentale boom aangegeven (Rhamnus catharticus en Platanus acerifolia).

Het westelijk deel is meer open. Hier waren oorspronkelijk de systematische tuinen gevestigd. Een overblijfsel hiervan, het waterleliebassin, vormt nu een centraal onderdeel van dit deel van de tuin.

De Oude Hortus is als geheel opgenomen in het landelijk Register van monumentale bomen van de Bomenstichting.

De voormalige Hortus vormt een belangrijke ecologische 'stepping stone' in combinatie met het Noorderplantsoen en het Nieuwe Kerkhof. Het gebied is onderdeel van de door de raad vastgestelde ecologische structuur met de status waardevol gebied. Het is een kleine groene stadsoase. De hoge leeftijd van verschillende bomen en de variatie in soorten planten bepalen de hoge natuurwaarde. In de tuin komt – zoals gezegd - een zeer grote collectie stinzenplanten voor, waaronder zeldzame en beschermde soorten. Mogelijk zijn er ook beschermde vleermuisverblijfplaatsen in dit gebied. Bij een eventuele kap van bomen, verbouw of nieuwbouw dient de aanvrager rekening te houden met de Flora- en Faunawetgeving. De Flora- en Faunawet regelt de bescherming van dier- en plantsoorten.

De voormalige Hortus is, behalve een belangrijk botanisch monument, ook een belangrijk cultuurhistorisch monument.

In het voorliggend bestemmingsplan blijft het binnenterrein onbebouwd conform de bestaande regeling. Tevens worden de westzijde van het binnenterrein en de zuidwesthoek niet bebouwd. Het gebied (afgesloten door omringende bebouwing) behoudt een semi-openbaar karakter.

De omringende straten

* Grote Kruisstraat

De Grote Kruisstraat is een buurtontsluitingsroute (busroute) en een belangrijke fietsroute tussen binnenstad en ommeland. De straat wordt gedomineerd door het Alfa-gebouw. Door woningbouw (in drie bouwlagen) eind twintigste eeuw is het woonkarakter van de straat versterkt, waardoor monofunctionaliteit in deze straat is voorkomen en het kleinschalige karakter (toch kenmerkend voor de Hortusbuurt) enigszins is gehandhaafd.

* De Nieuwe Kijk in 't Jatstraat

De Nieuwe Kijk in 't Jatstraat sluit naadloos aan op de stedelijke structuur van het centrum. De straat is in zijn profiel een zeer stedelijke straat. Door de gevarieerde bebouwing, zowel in uitstraling, hoogte, functie, maat en schaal doet de straat bijzonder plezierig aan. De straat sluit aan op de belangrijkste noord-zuidverbinding in de stad voor wat betreft het fietsverkeer (Station – Folkingestraat - Kijk in 't Jatstraat - Grote Kruisstraat – Noorderplantsoen – Kerklaan - wijkpark Selwerd - Paddepoelsterweg - ommeland). De inrichting van de openbare ruimte doet hier en daar gedateerd aan.

* De Grote Rozenstraat

De Grote Rozenstraat wordt gedomineerd door de universiteitsfunctie, maar doordat deze plaatsvindt in - ook in ouderdom - verschillende gebouwen uit verschillende architectonische bouwstijlen en periodes, is het kleinschalige karakter van de straat overeind gebleven.

* De Noorderbinnensingel

Het voorliggend bestemmingsplan grenst aan de achterste perceelsgrens van de woningen aan de Noorderbinnensingel. De Noorderbinnensingel ligt aan het Noorderplantsoen, dat deel uitmaakt van de oorspronkelijke vestingwerken van de vesting Groningen.