Dijkverbetering Hagestein - Opheusden

4.2 Rijksbeleid

Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte

In de Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte (SVIR, maart 2012) is ruimte voor waterveiligheid benoemd als nationaal belang. Het Rijk is verantwoordelijk voor het integrale beheer van het hoofdwatersysteem en, samen met de waterschappen, verantwoordelijk voor de bescherming van Nederland tegen overstromingen. Het is belangrijk dat bij ruimtelijke plannen waaronder voor stedelijke (her)ontwikkeling rekening wordt gehouden met waterhuishoudkundige eisen op korte en lange termijn. Het hoofdwatersysteem van Nederland bestaat uit de Noordzee, de Waddenzee, het IJsselmeer, het Markermeer en de Randmeren, de grote rivieren, de Zuidwestelijke Delta en de rijkskanalen.

Het beheer van het watersysteem is gericht op het meebewegen met natuurlijke processen waar het kan en het bieden van weerstand waar het moet. Naast preventie als primaire pijler bij de bescherming tegen overstromingen, is het waterveiligheidsbeleid ook gericht op het beperken van de gevolgen van een overstroming door keuzes in de ruimtelijke planning en het op orde krijgen en houden van de rampenbeheersing (meerlaagse veiligheid).

Het Rijk beschermt de primaire waterkeringen (dijken, dammen, kunstwerken en duinen) die in beheer zijn bij het Rijk evenals het kustfundament. Ook stelt het Rijk de normen voor de primaire waterkeringen, ook die in beheer bij waterschappen. Daarnaast is de PKB Ruimte voor de Rivier expliciet benoemd in de structuurvisie. Deze blijft bestaan als uitwerking van de SVIR.

Het Rijksinpassingsplan sluit aan bij de doelstellingen van de SVIR.

Planologische Kernbeslissing Ruimte voor de Rivier

De PKB Ruimte voor de Rivier beoogt meer ruimte voor het water te geven om het rivierengebied beter te beschermen tegen overstromingen. De PKB is op 22 december 2005 in de ministerraad vastgesteld, heeft instemming verkregen van de beide Kamers der Staten Generaal (respectievelijk op 7 juli 2006 en op 19 december 2006) en is op 26 januari 2007 in werking getreden.

In de PKB is een pakket rivierverruimende maatregelen opgenomen waarmee de veiligheid van de Rijntakken en het bedijkte deel van de Maas uiterlijk in 2015 in overeenstemming is gebracht met het vereiste veiligheidsniveau. Deze maatregelen bestaan bijvoorbeeld uit het verbreden of verdiepen van de rivier, het verwijderen van obstakels of het landinwaarts verleggen van dijken. Behalve aan het verbeteren van de veiligheid, moeten deze maatregelen ook bijdragen aan de ruimtelijke kwaliteit van het rivierengebied. Ook voor de Lek en Neder-Rijn zijn rivierverruimende maatregelen opgenomen in de PKB. Zoals beschreven in paragraaf 1.1 zijn rivierverruimende maatregelen alleen niet voldoende om te kunnen voldoen aan de veiligheidsnormen. Aanvullend zijn dijkverbeteringsmaatregelen noodzakelijk. Het voorliggende inpassingsplan maakt deze maatregelen mogelijk

Nationaal Waterplan 2009-2015

In december 2009 heeft het kabinet het Nationaal Waterplan vastgesteld. Dit plan geeft op hoofdlijnen aan welk beleid het Rijk in de periode 2009 - 2015 voert om te komen tot een duurzaam waterbeheer. Het Nationaal Waterplan richt zich op bescherming tegen overstromingen, voldoende en schoon water en diverse vormen van gebruik van water. Ook worden de maatregelen genoemd die hiervoor worden genomen. Het Nationaal Waterplan is de opvolger van de Vierde Nota Waterhuishouding uit 1998 en vervangt alle voorgaande nota's waterhuishouding. Het Nationaal Waterplan is opgesteld op basis van de Waterwet die met ingang van 22 december 2009 van kracht is. Op basis van de Wet ruimtelijke ordening heeft het Nationaal Waterplan voor de ruimtelijke aspecten de status van structuurvisie. In het Nationaal Waterplan is een eerste uitwerking gegeven aan het Deltaprogramma dat wordt opgesteld naar aanleiding van het advies van de Deltacommissie in 2008. Dit programma is gericht op duurzame veiligheid en zoetwatervoorziening. In het Nationaal Waterplan zijn daarnaast de maatregelen uit de PKB Ruimte voor de Rivier verankerd.

Het voorliggende Rijksinpassingsplan geeft invulling aan de algemene doelstelling 'bescherming tegen overstromingen' uit het Nationaal Waterplan en aan de maatregelen voor de PKB ruimte voor de Rivier.

Het Deltaprogramma

Het Deltaprogramma is een nationaal programma waarin de Rijksoverheid, provincies, gemeenten en waterschappen samenwerken met inbreng van de maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven met als doel Nederland ook voor de volgende generaties te beschermen tegen hoogwater en te zorgen voor voldoende zoet water. In het Deltaprogramma staat de voorbereiding van de beleidsbeslissingen die in dit kader genomen moeten worden centraal. Deze beleidsbeslissingen worden 'deltabeslissingen' genoemd, die naar verwachting in het volgende Nationaal Waterplan (2015) worden verankerd.

Een van de onderdelen van het deltaprogramma ziet op de waterveiligheid in relatie tot de rivieren. Het uitgangspunt voor de analyse van de veiligheidsopgaven voor dit onderdeel en daarmee voor de uitvoering van het Deltaprogramma is dat 'Ruimte voor de Rivier' en 'Maaswerken' worden afgerond. In zoverre is dit Rijksinpassingsplan afgestemd en in overeenstemming met de beleidsverkenningen die in het kader van het Deltaprogramma plaatsvinden.

Besluitvorming over dit Rijksinpassingsplan en de gedeeltelijke uitvoering hiervan liggen voor de datum waarop de deltabeslissingen worden vastgesteld. Aangezien in het kader van het deltaprogramma op dit moment nog diverse strategieën en beleidskeuzes worden overwogen, is inhoudelijk afstemming tussen dit Rijksinpassingsplan en de uit het Deltaprogramma voortvloeiende deltabeslissingen, en daarmee samenhangende (gebiedsgerichte) strategieën, niet mogelijk.

Besluit algemene regels ruimtelijke ordening

Algemeen

Het Besluit algemene regels ruimtelijke ordening (Barro) is op 22 augustus 2011 in het Staatsblad gepubliceerd (Stb. 2011, nr. 391). In dit besluit stelt het Rijk een aantal regels met betrekking tot de inhoud van bestemmingsplannen ter bescherming van de nationale belangen. Het betreft onder meer regels ter bescherming van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS), maar ook ter bescherming van het bergend deel en stroomvoerend deel van de grote rivieren. Zo wordt voor de EHS bepaald dat in een provinciale verordening moet worden vastgelegd hoe in bestemmingsplannen het belang van de realisatie, bescherming, instandhouding en verdere ontwikkeling van de beoogde natuurkwaliteit en de EHS worden doorgevoerd. Daarbij wordt uitgegaan van het 'nee, tenzij'-principe voor nieuwe activiteiten dan wel wijziging van bestaande activiteiten. Het voorliggende inpassingsplan dient niet ter bescherming van de EHS, maar de dijkverbeteringsmaatregelen raken de EHS wel op sommige delen van het traject. Bij de voorbereiding van het plan is rekening gehouden met de aanwezige EHS (zie verder paragraaf 5.3).

Aanvulling primaire waterkeringen

In de eerste aanvulling van het Barro (31 augustus 2012, Staatsblad nr. 388) zijn regels opgenomen over de wijze van bestemmen van primaire waterkeringen en beschermingszones. Deze aanvulling is op 1 oktober 2012 in werking getreden. De volgende aspecten van de aanvulling van het Barro zijn relevant voor het voorliggende rijksinpassingsplan.

Artikel 2.11.2

In artikel 2.11.2 is het volgende bepaald.

• Een bestemmingsplan bevat de bestemming «waterkering» voor gronden waarop een primaire waterkering ligt of die de functie van primaire waterkering hebben.
• Een bestemmingsplan dat betrekking heeft op gronden die deel uitmaken van een beschermingszone duidt die gronden aan met de gebiedsaanduiding «vrijwaringszone – dijk», indien de primaire waterkering een dijk is.

(In artikel 1.1.2 onder b van het Barro is bepaald dat waar gesproken wordt over een bestemmingsplan ook een inpassingsplan is bedoeld.)

Artikel 2.11.3

Met betrekking tot gronden waarop een primaire waterkering ligt of die de functie van primaire waterkering hebben, of een beschermingszone, kan een bestemmingsplan worden vastgesteld dat een wijziging inhoudt ten opzichte van het ten tijde van inwerkingtreding van deze titel geldende bestemmingsplan, voor zover bij verwezenlijking daarvan geen belemmeringen kunnen ontstaan voor het onderhoud, de instandhouding of de versterking van de primaire waterkering.

In het rijksinpassingsplan is de bestemming Waterstaat-waterkering gehanteerd voor de primaire waterkering (kernzone). De bijbehorende beschermingszone is opgenomen met een gebiedsaanduiding. In hoofdstuk 6 is de wijze van regelen toegelicht.

Beleidsregels grote rivieren

In het Besluit algemene regels ruimtelijke ordening zijn ook de Beleidsregels grote rivieren opgenomen. Deze geven randvoorwaarden ter bescherming van (onder andere) het waterbergend vermogen en de afvoercapaciteit van de grote rivieren. De beleidsregels zijn relevant voor het project, omdat er op verschillende delen van het traject sprake is van een rivierwaartse kruinverlegging. In het dijkverbeteringsplan is nader toegelicht op welke wijze aan de Beleidsregels grote rivieren wordt voldaan.