Dijkverbetering Hagestein - Opheusden

3.3 Beschrijving gekozen maatregelen

In deze paragraaf worden de maatregelen die onderdeel uitmaken van de voorkeursalternatieven voor de drie dijktrajecten kort beschreven. Voor meer detailinformatie per deeltraject wordt verwezen naar de delen 2 van de dijkverbeteringsplannen.

Hagestein-Fort Everdingen

Op dit deeltraject is een beperkt aantal ingrepen noodzakelijk. De maatregelen zijn een aanvulling op de dijkversterking die in 2007 is afgerond. Een herprofilering van dijk en kruin is niet aan de orde.

Vanwege de binnendijkse aanwezige bebouwing, is op een deel van het traject gekozen voor buitendijkse klei-inkassing om het pipingprobleem op te lossen. De bedrijfsactiviteiten van de buitendijks aanwezige zandoverslag komen te vervallen. Ten oosten van de Neijensteinse weg wordt een pilot-project uitgevoerd met zandwerend geotextiel. Hiermee wordt in beginsel de buitendijkse klei-ingraving ten oosten van de Neijensteinse weg niet uitgevoerd, tenzij de innovatieve dijkverbeteringsmaatregel met zandwerend geotextiel niet voldoet. In dat geval zal alsnog de buitendijkse klei-ingraving worden uitgevoerd en de daarbij voorgestelde (her)inrichting van het buitendijkse gelegen natuurterrein.

Problemen met binnendijkse en buitendijkse stabiliteit worden in beginsel opgelost door versteviging van de bestaande bermen. Buitendijks ten oosten van Everdingen wordt de bestaande buitendijkse onderhoudsstrook 0,8 tot 1 m opgehoogd om de stabiliteit van de dijk te verbeteren. Ten opzichte van de totale hoogte van de dijk (ruim 5,5 m) is deze ingreep ruimtelijk niet tot nauwelijks waarneembaar. Het buitendijks dwarsprofiel houdt over de gehele lengte van het te versterken dijktraject zijn kenmerkende 1:2,5-talud.

Op enkele plekken is sprake van cultuurhistorisch waardevolle bebouwing. Zo zijn bij de Nijensteinse weg enkele fraaie woningen in een waardevol cultuurhistorisch bebouwingslint gespaard door ter plaatse in de bermen of aan de teen van de dijk een kwelscherm te plaatsen. Elders wordt om waardevolle panden te behouden een scherm in de binnenberm aangebracht.

Fort Everdingen-Ravenswaaij

Fort Everdingen-Werk aan het Spoel

Op het eerste deel van het traject rond Fort Everdingen wordt, vanwege het behoud van het karakter van het verdedigingswerk, gekozen om de dijk te verhogen zonder aanpassingen van het profiel. De verbindingsdammen (aan de west- en de oostzijde van Fort Everdingen) zijn zo slank als mogelijk ontworpen. Aan de westzijde is ervoor gezorgd dat de as van de toegangsweg en de kruin van de dijk (richting Everdingen) in één lijn blijft liggen. Ten oosten van Fort Everdingen vindt geen ophoging plaats, maar worden piping- en stabiliteitsproblemen opgelost. Op de Goilberdingerdijk, één van de dichtstbebouwde delen van dit deeltraject, wordt een damwand toegepast en wordt het binnentalud van de bestaande berm aangepast (1:3). De as van de weg blijft behouden. Op de delen zonder bebouwing of met bebouwing verder van de dijk, wordt een berm aangebracht met een talud van 1:10 in aansluiting op het landschap.

Culemborg-Rondeel

In Culemborg wordt, waar de dijk aan de stadsgracht grenst, een berm aan de binnenzijde versterkt. Herinrichting van het Palumbus parkeerterrein wordt hier meegenomen (zie paragraaf 3.4 'bijbehorende maatregelen'). Verderop wordt binnendijks deels gekozen voor versterken van de berm waarbij het talud 1:3 aansluit op het achterland. Deels is een 1:10 aansluiting van de berm mogelijk op het aangrenzende grasland. Lokaal grenzen erven aan de dijk. In twee gevallen is de ruimte zo beperkt dat een (deels zichtbare) damwand nodig is. Ten slotte is op dit deel sprake van versterken van buitendijkse bermen en taludverflauwing om de buitendijkse stabiliteit te vergroten.

Rondeel-Veerweg Beusichem

Vanaf het Rondeel tot de Veerweg in Beusichem is sprake van verschillende aansluitingen van de dijk op het aangrenzende landschap. Er is steeds gezocht naar maatwerk. Verschillende maatregelen worden toegepast, zoals een buitendijkse damwand, binnendijks scherm, pipingscherm en versterken van binnen- en buitendijkse bermen met een talud van 1:3 of 1:10. Soms zijn de maatregelen ingrijpend zoals taludverflauwing met een bredere berm of een deels zichtbare damwand ter plaatse van dicht op de dijk staande bebouwing. Voor een deels zichtbare damwand is bijvoorbeeld gekozen nabij de kruising met de Veerweg. Hier is de ruimte tussen de woningen zeer beperkt.

Veerweg Beusichem-Schaardijkse weg

Op dit deel van het deeltraject Fort Everdingen-Ravenswaaij is kruinverhoging nodig. Het gaat om de dijksectie in het centrum van Beusichem. Nabij de kern van Beusichem wordt de dijk verhoogd met een taludverflauwing (1:3) binnen-en buitendijks. Soms is de dijk aan de binnenzijde zodanig dicht bebouwd dat voor versterking een beperkte buitenwaartse kruinverschuiving nodig is. Soms is, om de verschuiving te beperken, dan ook een damwand nodig. De bestaande afritten worden bovenaan verlengd om aan te sluiten op de naar buiten verschoven weg. Ter hoogte van de kern van Beusichem moet de dijk niet alleen versterkt, maar ook verhoogd worden. Hier is de dijkzone aan binnendijkse zijde zodanig dicht bebouwd, dat gekozen is om de bestaande binnenteenlijn zoveel als mogelijk te handhaven en vandaar het nieuwe dijkprofiel te ontwerpen. Dit leidt tot een beperkte buitenwaartse kruinverschuiving. Daardoor is het noodzakelijk aan de Lekdijk-Oost 1 een woonhuis te slopen en aan de Veerweg Oost-1 een kas in te korten. Verder richting de Schaardijkseweg is een nieuw binnentalud 1:3 toegepast, waardoor de binnendijkse bebouwing gespaard blijft. Op sommige plaatsen is er iets meer ruimte, maar is er omwille van landschappelijke eenheid voor gekozen de berm met 1:3 aansluitend door te zetten.

Ravenswaaij

Ten slotte wordt bij Ravenswaaij binnendijks een korte lage berm toegepast (1:3 waar nodig, 1:10 waar mogelijk). Ter hoogte van bebouwing dicht op de dijk is een beperkte en vaak plaatselijke ophoging van het maaiveld nodig. Deze ophoging betreft vooral bestaande tuinpercelen.

Rijswijk-Opheusden

Algemeen

Op een groot deel van het deeltraject Rijswijk-Opheusden is kruinverhoging nodig. Het gaat om 17 van de 23 dijksecties in dit deeltraject.

Rijswijk

Rijswijk zelf neemt een bijzondere positie in binnen het deeltraject. Er is sprake van historische monumentale bebouwing aan beide zijden van de dijk. De dijk is hiermee als het ware een dorpsstraat. De woningen staan (zeer) dicht op de dijk en de dijk is zeer smal en steil. Bermen zijn hierdoor niet overal inpasbaar. Op dit deel van het traject is daarom gekozen voor een betonnen L-wand en damwanden.

Molenweg Rijswijk-Veerweg Eck en Wiel

Van de Molenweg in Rijswijk tot aan de Veerweg Eck en Wiel wordt binnendijks de berm versterkt en waar de ruimte daarvoor ontbreekt wordt een damwand toegepast.

Daarnaast vindt direct ten oosten van Rijswijk ook klei-inkassing buitendijks plaats om piping tegen te gaan. Op een gedeelte van dit traject wordt een pilot-project uitgevoerd met zandwerend geotextiel. Hiermee wordt in beginsel de buitendijkse klei-ingraving niet uitgevoerd, tenzij de innovatieve dijkverbeteringsmaatregel met zandwerend geotextiel niet voldoet. In dat geval zal alsnog de buitendijkse klei-ingraving worden uitgevoerd.

Veerweg Eck en Wiel-Lienden

Vanaf de Veerweg bij Eck en Wiel tot de splitsing van de Rijndijk bij Lienden hebben de uiterwaarden een open karakter. In het middendeel van deze Ingense Waarden ligt de Ingense Plas, een oude zandwinput. Het achterland is hier plaatselijk voldoende hoog en daar zijn geen maatregelen nodig. In het overige deel wordt de berm binnendijks versterkt. Ook hier geldt dat wanneer er onvoldoende ruimte is, een damwand wordt toegepast.

Ten oosten van de Ingense Plas wordt een pilot-project uitgevoerd met zandwerend geotextiel. Hiermee wordt in beginsel de buitendijkse klei-ingraving ten oosten van de Veerweg niet uitgevoerd, tenzij de innovatieve dijkverbeteringsmaatregel met zandwerend geotextiel niet voldoet. In dat geval zal alsnog de buitendijkse klei-ingraving worden uitgevoerd.

De Spees-Opheusden

Vanaf De Spees tot het westen van Opheusden vindt deels buitenwaartse kruinverschuiving plaats, omdat binnenwaarts onvoldoende ruimte aanwezig is. Lokaal wordt klei-inkassing toegepast om piping tegen te gaan. Vanaf de brug langs de Marsdijk worden binnendijks de bermen aangebracht vanwege piping- en stabiliteitsproblemen. Wanneer er onvoldoende ruimte is voor een berm is gekozen voor een damwand.

Op één gedeelte hiervan wordt een pilot-project uitgevoerd met zandwerend geotextiel. Hiermee wordt in beginsel de binnendijkse pipingberm niet uitgevoerd, tenzij de innovatieve dijkverbeteringsmaatregel met zandwerend geotextiel niet voldoet. In dat geval zal alsnog de binnenberm worden uitgevoerd

Opheusden

Ter hoogte van het dorp Opheusden (deelsecties 4 en 5) wordt de dijk verhoogd en versterkt. Vanwege de vele woningen die tegen en in de dijk staan is een binnenwaartse versterking in grond niet mogelijk. Oplossingen door de dijkkruin vierkant te verhogen met het toepassen van (deels bestaande) damwanden zijn om meerdere redenen afgevallen:

• een damwand in de teen van de dijk is niet mogelijk in verband met de ligging van de woningen tegen en soms in de dijk;
• een damwand in het binnentalud is landschappelijk gezien geen goede oplossing, omdat er in dat geval over enkele honderden meters een damwand halverwege in het binnentalud komt te staan en daar dan boven uitsteekt, hetgeen landschappelijk niet fraai is;
• een damwand in de binnenkruinlijn plaatsen zorgt bij een vierkante verhoging ervoor dat er te weinig ruimte over blijft voor de weg op de kruin.

Daarom is gekozen voor een buitenwaartse dijkverbetering op de deelsecties 4 en 5. Een buitenwaartse versterking heeft als gevolg dat de drie bestaande buitendijkse woningen niet gehandhaafd kunnen worden en de bestaande strang moet worden verschoven.

Aan de oostzijde van Opheusden wordt binnendijks een berm versterkt en het talud verflauwd (1:3). Op locaties waar aan de binnendijkse zijde vanwege bebouwing geen plaats is voor een berm, worden damwanden toegepast. Direct ten oosten van Opheusden wordt een klei-inkassing toegepast tegen piping. Daarbij worden enkele sloten verplaatst, zodat de aanwezige kleilaagdikte kan worden benut.