Binnenstad 2010, 1e herziening (Cinecitta)

4.2.1 Stedenbouwkundige aspecten

De Willem II straat is onderdeel van een planmatig aangelegd stadsdeel, ontworpen in 1870. Het gaat om het gebied tussen de Stationstraat en de Willem II straat en tussen de Spoorlaan en de Tuinstraat. Zowel de Stationstraat als de Willem II straat vormen belangrijke noord-zuid verbindingen tussen de Spoorlaan en het oude stadscentrum met aanhaking op de Heuvelstraat en het kernwinkelgebied. De Willem II straat verbindt de Spoorlaan, met Centrum Zuid, waar de Willem II straat de kruising maakt met de Heuvelstraat en verder uitloopt in het stadhuisplein met het stadskantoor en de bibliotheek op het Koningsplein.

Dit planmatig aangelegd stadsdeel is vanaf 1870 in een hoog tempo opgevuld met woningen, villa's, fabrieken en detailhandel en het is in dit gebied dat in Tilburg voor het eerst regels door de overheid werden gesteld inzake bouwmassa, maatvoering en uiterlijk van gebouwen. De gaafheid van de gebouwen en de stedenbouwkundige structuur zijn aanleiding geweest voor het nastreven en vaststellen van de binnenstad tot Rijks Beschermd Stadsgezicht in het nieuwe (beheer)bestemmingsplan voor de Binnenstad, vastgesteld 20 december 2010.

In dit (beheer)bestemmingsplan is een primair evenwicht gelegd tussen de cultuurhistorische waarden van de stedenbouwkundige structuur en het bestaand architecturaal patrimonium en de noodzakelijke ruimte die moet geboden worden voor behoud en ontwikkeling van een sociaal-economische en cultureel dynamische binnenstad.

De nadruk van het bestemmingsplan echter ligt vooral op het verruimen van de actuele bestemmingen in relatie tot de beschermende maatregelen ten gunste van het beschermd stadsgezicht. Toekomstige initiatieven voor binnenstadsontwikkelingen zijn het beheerplan niet opgenomen. Daarvoor zijn de meeste initiatieven te onzeker, zowel qua programma als qua tijd en worden nodeloze schadeclaims voorkomen.

Het ontwikkelingsperspectief voor de binnenstad blijft daarmee onderbelicht. Om dat perspectief van de binnenstad duidelijk te stellen is parallel aan het bestemmingsplan Binnenstad 2010 een binnenstadsvisie 2011 - 2020 opgesteld en op 7 februari 2011 door de Raad vastgesteld.

Beide elementen: het bestemmingsplan en de binnenstadsvisie bieden de kaders om medewerking te verlenen aan de herontwikkeling van de bioscoop 'Cinecitta' in de Willem II straat. De belangrijkste motieven zijn als volgt:

• De verbindingsfunctie van de Willem II straat tussen Heuvelstraat en Spoorlaan zal in belang toenemen wanneer in het verlengde de straat door middel van een spoorwegonderdoorgang wordt verbonden met de het ontwikkelgebied De:Spoorzone. Die positieve ontwikkeling moet in belangrijke mate ten gunste komen van de bestaande binnenstedelijke functies.
• De Willem II straat is niet alleen een zeer gaaf gebleven straat, maar kent ook een rijkdom aan gebouwtypen die ook nu bepalend zijn voor een divers stedelijk gebruik. In de straat wordt niet alleen gewoond. Er zijn ook winkels, kantoren en culturele en religieuze functies gevestigd. De mix aan gebouwtypen ondersteund de functionele mix, wat maakt dat de straat een zeer eigen en bijzonder karakter heeft, maar ook een duurzame match maakt tussen stedelijke behoeften/gebruik en historisch hoogwaardig, maar groot patrimonium. Zo liggen in de Willem II straat een aantal culturele functies verspreid tussen de Heuvelstraat en de Spoorlaan: De Vorst, Cinecitta, Paradox. Het zijn de culturele stepping stones die het kernwinkelgebied verbinden met de toekomstige Spoorzone. Behoud en versterking van deze structuur is van vitaal belang voor de kwaliteit van de verbindingsfunctie van de Willem II straat.
• Cinecitta heeft haar bestaansrecht als film-art-house in de afgelopen 28 jaar meer dan bewezen, maar het voortbestaan wordt om verschillende redenen bedreigd. Zowel op vlak van bedrijfsvoering als op vlak van huisvesting is de bioscoop aan een grondige vernieuwing toe om de toekomst op deze locatie veilig te kunnen stellen. Het plan voorziet in een doorstart met 4 zalen en combineert de uitbreiding met het herstel van een aantal historische elementen. Het Rijksmonument, de voormalige sociëteit "Souvenirs des Montagnards" van de Brusselse architect Eduard Fremau (1877), aan de Willem II straat wordt in alle luister hersteld. Dit betreft niet alleen de villa en de achtergelegen zaal, maar ook de oorspronkelijk naastgelegen tuin door de sloop van ondergeschikte gebouwen die in de loop van de tijd gebouwd zijn. Hiermee wordt het oorspronkelijk ensemble opnieuw zichtbaar gemaakt en opnieuw betrokken in het functioneren van de bioscoop. De tuin en de zijgevel van de zaal kunnen worden vrijgehouden omdat het nodige bijkomende programma wordt ondergebracht in het pand Telexstraat 4a. Het pand heeft sinds kort zijn functie als woonhuis/atelier/galerie verloren en werd te koop aangeboden. Dit pand is een gemeentelijk monument. De buitenschil wordt bewaard, maar de binnenkant wordt geheel herontwikkeld om zeer compact drie kleine zalen te huisvesten. Deze ruimtelijk-functionele ingrepen realiseren een nieuwe balans tussen gebouw en functie volledig in de geest van het beschermd stadsgezicht en het bestemmingsplan binnenstad.

4.2.2 Welstand

Bouwplannen moeten worden getoetst aan ´redelijke eisen van welstand´, zo zegt de Woningwet. Naast het bestemmingsplan is het welstandsbeleid een middel om de ruimtelijke kwaliteit van de publieke omgeving te waarborgen bij de vele bouwplannen die in de stad worden gerealiseerd. Sinds 1 juli 2004 moet iedere gemeente de gehanteerde welstandscriteria vastleggen in een Welstandsnota, die door de raad moet worden vastgesteld. In Tilburg is dat in juni 2004 gebeurd, onder de titel ´Welstandsnota 2004. Meer aandacht waar dat moet, meer vrijheid waar dat kan´.

De Welstandsnota heeft een duidelijke relatie met de bestemmingsplannen. Het bestemmingsplan beschrijft naast de toegelaten functies in stedenbouwkundige termen de toegestane bouwmassa´s in een gebied en de plaats waar deze mogen worden gebouwd. Het is de taak van welstandsbeleid te borgen dat bij veranderingen de verschijning van de bouwmassa´s passend is en blijft in de omgeving. De Welstandsnota verdeelt de gemeente hierbij op basis van de opbouw en ontstaansgeschiedenis in tien verschillende soorten gebieden, met ieder hun eigen gebiedsgerichte criteria. Daarbij maakt de Welstandsnota onderscheid in drie niveaus, afgestemd op functie en karakter van de omgeving. Het zwaarste niveau heeft betrekking op de belangrijke stedelijke elementen. Het lichtste, welstandsvrije niveau op delen van bedrijventerrein en terreinen die nauwelijks of geen relatie met het openbaar gebied hebben. De meeste gebieden kennen het gemiddelde niveau; een voldoende kwaliteit is hier de norm. Daarnaast kent de Welstandsnota uniforme ´loketcriteria´ voor een aantal veelvoorkomende bouwwerken.

Een algemeen onderwerp van welstandszorg is de waarborging van het kwaliteitsonderscheid tussen de hoofdstructuur enerzijds en de overige gebieden anderzijds: diversiteit voortkomend uit gegroeide lintbebouwing tegenover eenheid en samenhang in ontworpen (woon)buurten. Planologisch worden in de lintbebouwde hoofdstructuur meer mogelijkheden geboden dan daarbuiten. Dit wordt gelegitimeerd vanuit het grotere belang van die straten voor de stad en het individuele karakter van de bebouwing. Hierdoor zijn grote contrasten denkbaar tussen buurpanden. Welstandscriteria kunnen die niet geheel ondervangen. Daarom is ook in planologische zin afstemming tussen buurpanden noodzakelijk ten aanzien van bouwhoogte en bouwdiepte. Nadere eisen kunnen hierin voorzien, waarbij in bepaalde mate overgangszones kunnen worden afgedwongen boven 9 m hoogte en 12 m diepte. Deze overgangszones hebben tot doel om ruimtelijke conflicten in bestaande situaties te verzachten. De algemene doelstelling blijft om de stedelijke veranderings- en verdichtingsdynamiek mogelijk te houden.

De binnenstad

De binnenstad valt geheel onder het hoogste welstandsniveau. Dat houdt in dat alle nieuwbouwprojecten en grotere verbouwprojecten die niet bovengemiddeld zijn niet aan redelijke eisen van welstand voldoen noch op zichzelf noch in verband met de omgeving. Daar komt nog bij dat een groot gedeelte van het plangebied een rijksbeschermd stadsgezicht behelst. In de beschrijving van dit gezicht zijn de stedenbouwkundig en architectonisch waardevolle elementen en aspecten weergegeven in alle nuances die de binnenstad rijk is. Deze vormen een extra toetsingskader dat in eerste instantie via beoordeling door de Monumentencommissie in het kader van de omgevingsvergunning en vervolgens bij de beoordeling door de Welstandscommissie bepalend zal zijn in relatie tot de cultuurhistorische continuïteit binnen het plangebied.

Een belangrijk derde element voor de binnenstad vormt het nu reeds bestaande gebiedsspecifieke welstandsbeleid zoals dat is vastgelegd in de welstandsnota onder hoofdstuk 12.1. Voortgekomen uit een privaatrechtelijk beheerconvenant zijn de bepalingen hiervan uiteindelijk als welstandsbeleid vastgesteld. Het gaat daarbij om:

• gevelreclame;
• architectuur, kleurstelling panden, luifels;
• zonneschermen, vanen, vlaggen en vlaggenstokken en
• rolluiken.

Voor de gedetailleerde regeling wordt verwezen naar de Welstandsnota 2004.