Kern Ochten Centrum

2.1 Historische ontwikkeling

2.1.1 Neder-Betuwe

De gemeente Neder-Betuwe ligt in het rivierengebied van de provincie Gelderland. De gemeente wordt begrenst door de Rijn aan de noordzijde en aan de Waal aan de zuidzijde. In de tijd dat deze rivieren nog onbedijkte waterlopen waren, meanderde deze vrijelijk door het gebied. De rivieren zetten nabij de rivierbedden grof materiaal af, waar de stroomsnelheid het hoogst was. Hierdoor ontstonden de hoger gelegen vruchtbare stroomruggen. Op deze hoger gelegen stroomruggen ontstond de eerste vormen van bebouwing. Het achterland van deze stroomruggen overstroomde bij hoogwater, door de lagere stroomsnelheid werden hier juist de fijnere kleideeltjes afgezet. Later werden deze lager gelegen kleigebieden door kaden en dijken beschermd. Door deze dijkaanleg kwamen de dorpen tot ontwikkeling en werd verkeer tussen de dorpen mogelijk. Daar waar de dijken en oeverwal samenkwamen ontstonden de rivierdorpen.

De rivierdorpen ontwikkelde zich doorgaans rondom de locatie van de eerste gebouwde kerk. Naderhand zijn deze dorpen in de loop der jaren uitgebreid met nieuwbouwwijken uit verschillende perioden. Bij de meeste kernen zijn de oude dorpen, kerken en wegen met aangelegen oudere bebouwing nog goed herkenbaar.

2.1.2 Historische ontwikkeling Ochten

De oudste bebouwing van Ochten dateert uit de 12e eeuw. De kern heeft zich destijds ontwikkeld aan de Waalbandijk, de Heuningstraat en de Liniestraat. De Waalbandijk werd in de 13e eeuw opgeworpen om het achterliggende gebied te beschermen tegen hoge waterstanden. In die tijd is ook de Linge, aan de noordkant van Ochten, gegraven. Op veel plaatsen is hierbij gebruik gemaakt van oude rivierlopen.

Ochten ontwikkelde zich rondom de Molendam. In de 19e eeuw ontstond lintbebouwing langs in elkaars verlengde gelegen straten: de Heuningstraat, Liniestraat.

Tijdens de mobilisatie in 1939 werd de linie Ochten-De Spees, onderdeel van de Grebbelinie. Dit was een spannende tijd voor het dorp, waar de verdedigers slag geleverd hebben met de Duitsers. Ochten lag vanaf september 1944 onder geallieerd vuur tijdens de slag om de Betuwe. Om de Duitsers te verdrijven werd Ochten zwaar beschoten met mortieren. Het dorp is toen grotendeels verwoest.

Na de tweede wereldoorlog is de kern door middel van een wederopbouwplan herbouwd. Dit bepaalt tot op heden de identiteit van de oude kern. Er is maar weinig lintbebouwing, met uitzondering van een aantal karakteristieke boerderijen, gespaard gebleven. Later is de bebouwing verder verdicht en zijn er in zuidoostelijke, zuidwestelijke en noordelijke richting uitbreidingswijken ontwikkeld.

Figuur 2: Kaartbeeld Ochten 1940

2.1.3 Huidige kern Ochten

De huidige kern Ochten kenmerkt zich door een duidelijke ruimtelijke scheiding tussen twee deelgebieden. Het zuidelijke deel van de kern, het dichtst tegen de Waalbandijk, is het meer historische deel van de kern. In dit deelgebied bevinden zich momenteel de belangrijkste centrale voorzieningen. In de kom staan, als gevolg van vroegere overstromingen en de Tweede Wereldoorlog, relatief weinig historische gebouwen. Toch hebben de vaak vrij jonge gebouwen door hun uitstraling en variatie de sfeer van de oude kern kunnen behouden.

Het noordelijke deel kan worden gekenschetst als het geheel van uitbreidingswijken van Ochten. Dit deelgebied kenmerkt zich door een sterk overheersende woonfunctie. Alleen aan de oude linten zijn nog andere functies te vinden. Hierbij zijn de Liniestraat en de 44 RI-straat aan te merken als de grens tussen het historische deel van de kern en Ochten-Noord.

Verder is bij de kern Ochten opvallend dat de bedrijvigheid in hoofdzaak ruimtelijk gescheiden is van de hoofdkern. Alhoewel er binnen de kern zich op enkele locaties enkele bedrijven bevinden, zijn de bedrijven hoofdzakelijk gesitueerd op het bedrijventerrein De Heuning, dat is gelegen aan de westelijke zijde van Ochten. Hiernaast bevinden zich op twee locaties juist buiten de kern grote bedrijven: het eerste is gelegen aan de noordzijde van de Linge, tegen de snelweg A15 aan, en het tweede is gelegen aan de Bonegraafseweg, juist ten oosten van de kom.