Gewande 9a

6.3 Cultuurhistorie en archeologie

Op 15 juni 2010 heeft de gemeenteraad van 's-Hertogenbosch de nota archeologie beleid vastgesteld. Op de archeologische waardenkaart die tegelijk met deze nota is vastgesteld is het gebied van Gewande aangemerkt als een terrein binnen de oude kernen van de oude dorpen met een hoge verwachting op het aantreffen van resten van vroegere dorpsbewoning (cat 4E). Voor deze terreinen geldt dat voor bodemingrepen die groter zijn dan 50 m2 en dieper gaan dan 50 cm een aanlegvergunning wordt gevraagd. Ten behoeve van het bouwplan is een nader archeologisch advies uitgebracht. Op de kadastrale minuut van 1832 staat op het terrein van de toekomstige nieuwbouw geen bebouwing aangegeven. Op basis van deze gegevens mag aangenomen worden dat er geen bebouwing uit de Nieuwe tijd (en mogelijk oudere Laat Middeleeuwse bebouwing) te verwachten zal zijn. De ingrepen in de ondergrond ten gevolge van de nieuwbouw zijn zo minimaal (maximaal 0,5 m) dat een waarderend archeologisch onderzoek niet noodzakelijk is en ook niet door de afdeling bouw historie en archeologie van de gemeente 's-Hertogenbosch gevraagd zal worden. Uit de bouwtekeningen blijkt dat zelfs en groot deel van het terrein opgehoogd zal worden en dat van enige ingraving onder het huidige maaiveld nauwelijks sprake is. De gemeente stelt geen nadere archeologische eisen aan de voorgestane ontwikkeling van het plangebied. De gemeente heeft de locatie in het archief onderzocht en acht een nader onderzoek niet noodzakelijk.

Op de Cultuurhistorische waardenkaart van de provincie Noord-Brabant is de Gewande aangeduid als lijn met een hoge waarde als historisch geografische lijn. De woning aan de Gewande 9 is een MIP-pand dat straatbeeldbepalend is.

Het plangebied maakt deel uit van het buurtschap Gewande, dat wat betreft historische stedenbouw redelijk hoge waardering heeft. Het bestaat overwegend uit verspreide, aan weerszijden van de dijk gelegen, eenlaags agrarische bebouwing met restanten van erfbeplanting. Gewande ontstond in de periode 1300-1400 als een dijkgehucht langs de Maasdijk. Als gevolg van de regelmatig terugkerende wateroverlast van zowel de Maas als de Beerse Overlaat nam het aantal inwoners in de loop der eeuwen af. Met de verbetering van de waterhuishouding in het gebied tussen 1875 en 1925 groeide het aantal inwoners heel licht. Het huidige bebouwingsbeeld dateert overwegend uit de periode 1850-1945. De afzonderlijke bebouwing is veelal sterk gewijzigd en/of van functie veranderd. De relaties met de zuidelijk gelegen open landbouwgronden, de vier weteringen en de noordelijk gelegen Maas zijn nog intact.

Aan de overzijde van de straat ligt daarnaast de Beerse Overlaat, een gebied met een redelijk hoge waardering wat betreft historische geografie. De Beerse Overlaat is aangelegd om controle te krijgen over de wateroverlast van de Maas. Om de polders aan de Gelderse zijde van de Maas te sparen werden ter hoogte van Beers en Cuijk twee dijkvakken, de overlaten, opzettelijk laag gehouden. Bij hoge waterstanden stroomde de rivier over en trad de 'Groene Rivier" in werking. Deze stroomde over laaggelegen landen en polders via Cuijk, Grave en Oss richting 's-Hertogenbosch. Afhankelijk van de hoeveelheid water stroomden verschillende kommen, die door dwarsdijken en kades van elkaar werden gescheiden, een voor een in elkaar over. Grote delen van de voormalige Beerse Overlaat zijn in de periode 1940 - 1950 onderhevig geweest aan ruilverkavelingen waardoor veel kavelstructuren verdwenen of gewijzigd zijn. Het historisch zeer open en weids karakter is echter nog goed bewaard gebleven.

De te slopen schuur is cultuurhistorisch niet waardevol en door deze te herbouwen wordt de ruimtelijke kwaliteit verbeterd. Ook zal het initiatief zich voegen in de bestaande structuur van het buurtschap Gewande. De bestaande waarden worden niet aangetast en het initiatief sluit aan bij de historische structuur van het buurtschap Gewande. Vanuit het aspect cultuurhistorie en archeologie zijn derhalve geen belemmeringen te verwachten zijn voor de voorgestane ontwikkeling van het plangebied.