Beschermd dorpsgezicht Abcoude en beschermd dorpsgezicht Baambrugge

2.2 Dorpsgebied Abcoude

Ruimtelijk karakter

Het huidige ruimtelijke karakter wordt nog altijd bepaald door de ligging van de kern aan de samenkomst van Angstel, Gein en Holendrecht. De hoofdstructuur bestaat uit de rivieren, het Kerkplein, de Hoogstraat en de bocht waarin de rivieren samenkomen, geflankeerd door Molenweg, Kerkstraat en Stationsstraat. Bijzondere elementen zijn de drie bruggen en het fort Abcoude. Van de oorspronkelijke relatie tussen de kern en het omringende gebied is nog sprake bij de Stationsstraat en de Meerweg. Kenmerkend is de ruimtelijke beslotenheid van de oudste kern van de nederzetting. Het ruimtelijk beeld van de laat-19e-eeuwse delen van de nederzetting wordt gekenmerkt door een grotere openheid en is van een meer landelijk karakter. De verkaveling en de situering van de bebouwing zijn niet wezenlijk veranderd. Het karakter van de bebouwing wordt voornamelijk bepaald door veranderingen en vernieuwingen uit de 19e en 20e eeuw.

Bebouwing

De bebouwing is georiënteerd op straten waarvan de achtererven gekeerd zijn naar het water. Er is sprake van een vrijwel aaneengesloten bebouwing die in een vloeiende rooilijn aan de straat is gelegen. De meeste bebouwing bestaat uit een onderbouw tot twee lagen met een kap. De panden zijn veelal vrijstaand en hebben een gevarieerd uiterlijk. De mansarde-, schild- en zadelkappen zijn in veel gevallen voorzien van een dakkapel. De gevels hebben vaak erkers of naar voren geschoven gevelelementen die boven de daklijst doorlopen. De bebouwing rond het Kerkplein is kleinschaliger en bestaat veelal uit losse en geclusterde bebouwing in de rooilijn. De Hoogstraat heeft een variatie aan bebouwingsclusters in dezelfde rooilijn. Hier staan zowel statige, symmetrische bebouwing als ook meer sobere (winkel)panden die onderling sterk verschillen. De begane grondlaag is vaak hoog. Ten noordwesten van het fort ligt een wijkje uit de jaren '50 met rijtjes woningen in dezelfde rooilijn. Twee panden aan de Kloosterhof vormen een uitzondering. De bebouwing heeft twee bouwlagen met een zadeldak waarvan de nokrichting evenwijdig loopt aan de weg.

Fort Abcoude

Een beeldbepalend onderdeel in het verordeningsgebied is het fort Abcoude, dat deel uitmaakt van de Stelling van Amsterdam. Deze stelling is aangelegd in de periode 1880 tot 1914. Vanwege de grote cultuurhistorische, landschappelijke en plaatselijk ook ecologische betekenis van de linie, is de Stelling van Amsterdam geplaatst op de werelderfgoedlijst van UNESCO. Fort Abcoude was het eerste fort van de Stelling en vlak na de bouw al niet meer bomvrij door de ontwikkeling van de brisant granaat. Daarom werd een nieuw, zeer afwijkend ontwerp gemaakt en werd dit een uniek fort met kenmerken van oudere baksteengebouwen en gebastonneerde forten. Het fort is in eigendom bij de Vereniging Natuurmonumenten en onder meer in gebruik als clubhuis van een hengelvereniging.

Openbare ruimte

De voor Abcoude markante openbare ruimte wordt gevormd door de Angstel, de Holendrecht en het Gein. De Angstel en de Holendrecht, die samen de doorgaande vaarroute vormen, zijn ter plaatse breed en gebogen. De breedte van het Gein is zeer gering, het beloop is recht. De wegen langs de oevers worden door de drie bruggen over de Angstel, het Gein en de Holendrecht met elkaar verbonden. Het dwarsprofiel van de straten is eenvoudig, een rijbaan met brede trottoirs of alleen een rijbaan. het verkeersregime is 30 km/h. Opvallend is het hoogteverschil tussen de Stationsstraat en het weiland. Bomenrijen in de openbare ruimte komen voor rond de kerk en langs 't Marktveld. In de laat-19e-eeuwse delen van het dorp zijn de tuinhekjes in de particuliere tuinen veelal voorzien van beplanting.

Functionele structuur

In de dorpskern is wonen een belangrijke functie. De dorpskern is tevens het gebied waar de belangrijkste voorzieningen voor de bewoners van Abcoude zijn gevestigd. Tot deze voorzieningen behoren detailhandel, maatschappelijke voorzieningen en overige centrumfuncties, zoals horeca, baliefuncties en publieksambacht. In het gebied staan twee kerken. Tevens zijn er twee begraafplaatsen.