Smidsplein e.o.

2.2 Ontstaansgeschiedenis

2.2.1 Periode vanaf 1600 tot aan de Tweede Wereldoorlog

Het Korte Voorhout/Tournooiveld is van oudsher het voorportaal vanuit de binnenstad naar het Malieveld/Haagse Bos en omgekeerd de groene verbinding van het Malieveld/Haagse Bos naar de Lange Vijverberg/Binnenhof.

In de loop van de eeuwen heeft de omgeving zich ontwikkeld door het toevoegen en vervangen van bebouwing. Zo is op een kaart van Johan Blaeu uit 1649 is het Smidswater al te zien, net als de sprong in de gevelwand van het Korte Voorhout aan de zuidzijde. Op een kaart van Gerrit van der Giessen uit 1729 is de Nieuwe Uitleg inmiddels gerealiseerd. De gevelwanden van Korte Voorhout en Tournooiveld waren opgebouwd uit een aantal qua massa en verschijningsvorm bescheiden panden. Op een kaart van Iven Besoet uit 1747 bezitten de panden aan de zuidzijde nu een voornamer karakter en is een groot pand met voorplein te herkennen. Op een kadastrale minuut van 1832 is de Koninklijke Schouwburg, oorspronkelijk gebouwd als stadspaleis door Pieter de Swart, gerealiseerd, maar de Schouwburgstraat is er nog niet. Deze zou pas in 1863 opengesteld worden voor publiek. De versmalling van het Korte Voorhout is nog steeds duidelijk herkenbaar. Voornoemde kaarten en kadastrale minuut zijn opgenomen in het Stedenbouwkundig kader Korte Voorhout e.o.

De geleidelijke ontwikkeling met voortdurende sloop en nieuwbouw is doorgegaan tot vlak voor de Tweede Wereldoorlog. Op onderstaande kaart, welke eveneens is opgenomen in het Stedenbouwkundig kader Korte Voorhout e.o., zijn op de huidige situatie de rooilijnen aangegeven van vlak voor de Tweede Wereldoorlog.

Rooilijnen vlak voor de Tweede Wereldoorlog

Met name valt uit bovenstaande kaart op dat de toegang tot het Smidsplein veel smaller was, waardoor het Smidswater veel meer verscholen lag ten opzichte van het Korte Voorhout. Het pleintje lag in de bocht van de oorspronkelijke stadsgracht die liep via het Smidswater en de Gietkom naar de Prinsessegracht en lag niet recht tegenover het water.

Op onderstaande kaart, welke eveneens is opgenomen in het Stedenbouwkundig kader Korte Voorhout e.o., zijn functies van bepaalde gebouwen van vlak voor de oorlog opgenomen. Het betreft verschillende, deels publieke functies, zoals een theater, het gerechtsgebouw, de provinciale griffie, een hotel en ook toen al het Franse consulaat. Alle panden waren met hun hoofdingang georiënteerd op het Korte Voorhout.

Functies vlak voor de Tweede Wereldoorlog

In de oorlog is een groot deel van de bebouwing rond het Korte Voorhout gebombardeerd en onherstelbaar beschadigd.

2.2.2 Wederopbouw

Na de Tweede Wereldoorlog werd door Dudok een wederopbouwplan opgesteld, dat het herstel van het vooroorlogse karakter van het getroffen gebied nastreefde. In afwijking van die vooroorlogse situatie werd alle bouwgrond bestemd voor openbare en bijzondere gebouwen. Een van de kenmerken van het wederopbouwplan was een herschikking van de bebouwing aan de zijde van het plangebied voor een betere bredere verbinding ter plaatse van het Smidsplein met het Smidswater. Daarnaast was een belangrijk kenmerk het planten van vier rijen bomen voor versterking van de band met de Koekamp.

De gemeenteraad stelde Dudoks plan in 1951 vast, waarna het gedeeltelijk uitgevoerd werd. Waar echter het wederopbouwplan het herstel van het vooroorlogse karakter beoogde, verrezen aan de zijde van het plangebied gebouwen met een modernistische in plaats van traditionalistisch signatuur:

• het AXA-gebouw, een kantoorgebouw uit 1974 van architecten H. le Grand en P. Selle; het gebouw is oorspronkelijk gebouwd voor de verzekeringsmaatschappij Equity en Law;
• de Franse ambassade, uit 1972, een ontwerp van Verhave, Luyt, De Iongh, Stikker;
• de Amerikaanse ambassade uit 1959, naar ontwerp van de Hongaars-Amerikaanse architect Marcel Breuer.

Voor wat betreft de maat, schaal en architectuur van deze gebouwen kan worden vastgesteld, dat zij -drie afzonderlijke blokken met een hoogte van 4 tot 6 lagen- relatief ver afstaan van de vooroorlogse bebouwing. Dit laatste geldt eveneens voor het aan de overkant gelegen gebouw van het Ministerie van Financiën, wat aan de zuidoostzijde van het Korte Voorhout is gerealiseerd.

Concluderend kan worden gesteld dat indien men het gebied betreedt vanaf de kant van het Malieveld, het door de schaalvergroting, de architectuur, de gewijzigde rooilijnen en het gebruik, nauwelijks meer waarneembaar is dat men hier (de 'voorhof' tot) de historische binnenstad betreedt.