direct naar inhoud van 4.3 Archeologie, cultuurhistorie en monumentenzorg
Plan: Zaans Medisch Centrum
Status: vastgesteld
Plantype: bestemmingsplan
IMRO-idn: NL.IMRO.0479.STED3779BP-0301

4.3 Archeologie, cultuurhistorie en monumentenzorg

4.3.1 Beleidskader cultuurhistorie

Binnen de cultuurhistorische waarden zijn verschillende waarden te onderkennen. Grofweg gaat het om de volgende waarden:

  • historisch geografische waarden: dit zijn kenmerkende landschapselementen zoals een dijk, kerkpad, lintbebouwing, waterloop en bijzondere landschappen;
  • monumentale waarden: veelal beschermde oude bebouwing en beschermde terreinen van archeologische waarde. Hieronder vallen ook de beschermde dorpsgezichten (niet in dit bestemmingsplan aanwezig) en de karakteristieke panden;
  • archeologische waarden: dit zijn terreinen van archeologische waarden.

Onderstaande wordt eerst het relevante beleidskader toegelicht. Daarna wordt de aanwezigheid van de drie verschillende waarden binnen het plangebied toegelicht. Ten slotte volgt een korte toelichting op de vertaling in het bestemmingsplan.

4.3.1.1 Cultuurhistorische Waardenkaart

In 1999 is de Cultuurhistorische Waardenkaart (CHW-kaart) van de gemeente Zaanstad door het gemeentebestuur goedgekeurd als beleidsinstrument voor het opstellen van bestemmingsplannen. Op de kaart staan alle gebieden binnen de gemeente aangegeven, die van cultuurhistorisch belang zijn, bijvoorbeeld door een historisch stratenpatroon, oude dijken of oude verkaveling. Verder is een overzicht opgenomen van alle beschermde monumenten binnen Zaanstad (Zaanse huizen, fabrieken, pakhuizen, arbeidershuizen, kantoren, molens, enz.) en gebieden van archeologische waarde (bijvoorbeeld terreinen met resten van prehistorische bewoning, middeleeuwse boerderijen, oude molenplaatsen of voormalige traankokerijen).

De CHW-kaart wordt regelmatig aangepast (de meest recente versie is op 24 oktober 2006 door het college vastgesteld), omdat gebieden en gebouwen kunnen afvallen door sloop, brand of herinrichting en er komen gebieden of gebouwen bij door archeologische ontdekkingen of door plaatsing op de monumentenlijst.

De gemeente Zaanstad vindt het wenselijk dat het monumentenbeleid (incl. archeologie, cultuurhistorie, historische geografie en stedenbouw- en landschapskunde) integraal onderdeel uitmaakt van haar ruimtelijk ordeningsbeleid. Het is daarom de bedoeling dat bij het opstellen van structuurplannen, bestemmingsplannen, infrastructurele plannen, natuurontwikkelingsplannen, bouwplannen en plannen met betrekking tot aanpassing van de grondwaterstand zwaarwegend rekening gehouden wordt met de aanwezige cultuurhistorische waarden binnen een bepaald gebied. Zo kan bij herstructurering van een woonbuurt een oud stratenpatroon worden gehandhaafd, bij planning van een nieuwbouwwijk kunnen oude dijken, boerderijen of archeologische vindplaatsen in het ontwerp worden opgenomen en kan getracht worden leegstaande fabrieken of pakhuizen voor sloop te behoeden door ze een nieuwe functie te geven (kantoor, woning).

4.3.1.2 Erfgoedverordening Zaanstad

Tegelijk met de inwerkingtreding van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) op 1 oktober 2010 is ook de Erfgoedverordening Zaanstad 2010 van kracht geworden. Voor alle wijzigingen en werkzaamheden aan Rijks-, provinciale- en gemeentelijke monumenten is na genoemde datum een omgevingsvergunning nodig.
Omdat de nieuwe verordening ook een archeologische deel bevat is gekozen voor de overkoepelende term 'erfgoed' verordening in plaats van 'monumenten'verordening.
In de erfgoedverordening is het mogelijk om op gemeentelijk niveau dorpsgezichten, historisch groen en roerende zaken te beschermen. Tevens kunnen er via de erfgoedverordening monumenten aangewezen worden. Daarnaast regelt de erfgoedverordening de instandhouding van al het Zaanse erfgoed.
Het bestemmingsplan is voor zover van toepassing met inachtneming hiervan opgesteld.

4.3.1.3 Archeologienota Zaanstad (2009)

In deze nota zijn de uitgangspunten van de vernieuwde Monumentenwet 1988 verwerkt. In de nota staat dat de gemeente in haar bestemmingsplannen de gebieden van archeologische waarde aan gaat geven. Aan bouw-, sloop- of aanlegvergunningen voor projecten die binnen deze gebieden vallen, verbindt de gemeente voorwaarden om archeologische vindplaatsen in de bodem te beschermen. Is dit niet mogelijk dan zal de aanvrager van de vergunning de vindplaatsen op moeten laten graven. Dergelijke eisen worden ook opgenomen in projectbesluiten en ontheffingen van het bestemmingsplan.

4.3.1.4 Erfgoedvisie 'Erfgoed in ontwikkeling' (2011)

In deze visie zijn de uitgangspunten van het nieuwe landelijke beleid (modernisering monumentenzorg) vertaald naar een gemeentelijk beleidskader. De visie beschrijft hoe we cultuurhistorische waarden opnemen in het bestemmingsplan en biedt mogelijkheden voor een bouwhistorische verwachtingskaart met een aanlegvergunning. In deze erfgoedvisie worden de hoofdlijnen uitgezet voor een gemeentelijke visie voor erfgoed. De visie bestaat uit drie delen. In het eerste deel, erfgoed en identiteit, gaan we dieper in waarom er een erfgoedvisie voor de gemeente Zaanstad nodig is en welke doelen we met deze visie willen bereiken. In het tweede deel, Vorm geven aan de Zaanse identiteit, beschrijven we hoe we deze doelen gaan realiseren. In dit deel gaan we concreet in op komende taken zoals cultuurhistorie in ruimtelijke ordening, de basis op orde, herbestemming van erfgoed en kennis en kunde overdragen. In het laatste deel van de visie beschrijven we hoe en met welke mensen en middelen we de doelstellingen gaan bereiken.

4.3.2 Historisch geografische waarden plangebied

Ingevolge de Cultuurhistorische waardenkaart Zaanstad is (een deel van) het plangebied niet aangemerkt als een gebied van historisch geografisch belang.

In de directe nabijheid, ten oosten van het plangebied, ligt de veensloot de Gouw, die als één van de twee overgebleven, in een noord-zuid richting lopende, doorgaande vaarsloten op de oostelijke zaanoever, wordt aangemerkt als historisch geografisch element.

4.3.3 Monumentale waarden plangebied

In dit plan zijn geen Rijksmonumenten, provinciale monumenten, gemeentelijke monumenten of beschermde stads- en dorpsgezichten aanwezig.

4.3.4 Archeologische waarden plangebied

Uit de CHW-kaart blijkt dat er voor de omgeving van het plangebied geen archeologische waarden te verwachten zijn. Ook in het vigerende bestemmingsplan "Rosmolenwijk" is er ter plaatse van het plangebied geen dubbelbestemming 'Archeologie' opgenomen. Ter controle is tevens het Archeologisch Informatiesysteem (Archis) geraadpleegd, dat alle geregistreerde archeologische monumenten, onderzoeken, waarnemingen en vondsten bevat. In Archis komt eveneens naar voren dat er binnen het plangebied geen archeologische monumenten, onderzoeken, waarnemingen of vondsten zijn geregisteerd, die de aanwezigheid van archeologische waarden zou rechtvaardigen.

Op basis van bovenstaande bevindingen wordt derhalve geconcludeerd dat het niet noodzakelijk is om voorafgaand aan de geplande ontwikkelingen de archeologische waarden in het plangebied in kaart te laten brengen middels archeologisch onderzoek.

4.3.5 Vertaling in het bestemmingsplan

Aangezien er geen beschermde monumenten of gebieden van archeologische waarde binnen het plangebied aanwezig zijn, wordt daarvoor geen bescherming opgenomen.