Structuurvisie bedrijventerreinen - naar een nieuw gezicht voor Weesp

2.1 Geschiedenis

Weesp is ontstaan op het kruispunt van waterroutes, waar Smal Weesp en de Vecht samenkomen. De strategische plek heeft de stad geen windeieren gelegd, in de loop van de eeuwen is Weesp (met vallen en opstaan) gestaag gegroeid, mede als gevolg van de handel (lakens en zuivel) en nijverheid (bier, cacao en porselein). Het heeft tevens een belangrijke bestuurlijke en militaire functie vervuld, als vesting en regionaal centrum. In de historische binnenstad is deze geschiedenis letterlijk af te lezen aan bijvoorbeeld de pakhuizen en werkplaatsen rond de Binnenveer en Oude Gracht, het monumentale stadhuis en de groene vestingwerken met het fort.

De identiteit van het huidige Weesp als werkstad heeft zich echter vooral vanaf het einde van de 19e eeuw ontwikkeld en valt samen met de stormachtige ontwikkeling van cacao-gigant Van Houten. De groei van dit bedrijf was een grote impuls voor het wonen en werken in Weesp en resulteerde in de eerste woonwijken in de polders rond de vesting, in een tijd dat het grootste gedeelte van de werkgelegenheid zich nog binnen de oude stad concentreerde.

Met de verdere ontwikkeling van de stad groeide ook de bedrijvigheid en industrialisatie en ontstonden buiten de oude stad de eerste bedrijventerreinen. Van Houten was gestart in een pand langs de Oude Gracht, maar om ruimte te bieden aan de uitbreiding van het bedrijf werden de werkzaamheden naar buiten vestingwerken verplaatst. Langs de uitvalsroute van de stad verschenen de eerste cacaofabrieken, die in de loop van de tijd steeds verder zijn uitgebreid en (her)ontwikkeld tot het huidige moderne industriepark Van Houten. Voortkomend uit het oorspronkelijke Van Houten is Abbott nu nog steeds de belangrijkste werkgever in Weesp en één van de oorspronkelijke fabriekshallen bevindt zich nog op het terrein.

In de luwte van de ontwikkeling van Van Houten heeft Weesp zich in de loop van de tijd verder verbreed en ontwikkeld. In de tweede helft van de 19e eeuw is ten noorden van de oude stad tevens de spoorlijn naar Amersfoort, Utrecht en Amsterdam gereed gekomen en na de Tweede Wereld-oorlog het Amsterdam Rijnkanaal (1952). Ook deze beide belangrijke transportlijnen hebben een niet te onderschatten bijdrage geleverd aan de gestage ontwikkeling van de stad.

Naast het station, aan de overzijde van het spoor en aan de Vecht is het bedrijventerrein Nijverheidslaan tot ontwikkeling gekomen, gekoppeld aan de hoofdroute naar Muiden. De nadruk lag hier oorspronkelijk vooral op de watergebonden bedrijvigheid, direct toegankelijk vanaf de Vecht. In de loop van de tijd is de relatie tussen bedrijvigheid en water minder van belang geworden, doordat de Vecht als belangrijke transportader is komen te vervallen en meer een recreatieve vaarroute is geworden. Het gebied kent nu een kleinschalige en zeer diverse invulling, variërend van werfjes en verkoop van pleziervaart tot kantoren, productiebedrijven en een bouwmarkt. Smit&Zn op de uiterste punt van het gebied was ooit af-hankelijk van de aanvoer over water, maar is vandaag de dag vooral georiënteerd op de weg.

Aan de andere kant van de stad, op de kruising van Smal Weesp met het Amsterdam Rijnkanaal is rond een voormalige zandwinplas een nieuwe binnenhaven voor Weesp gecreëerd. De binnenhaven heeft een indirecte ligging aan het Amsterdam Rijnkanaal, maar ook hier is de watergebonden bedrijvigheid beperkt gebleven. Alleen Hagen Beton maakt vandaag de dag echt gebruik van de mogelijkheid hier aan te meren. Op de smalle landtong tussen Amsterdam Rijnkanaal en binnenhaven staan een reeks bedrijfsloodsen, langs de Amstellandlaan enkele kantoren, als begeleiding van de nieuwe invalsroute naar de stad. Eind vorige eeuw zijn in het noordelijk deel van de binnenhaven woningen in en aan het water ontwikkeld en is de jachthaven langs het Aquamarin gerealiseerd.

De laatste stap in de lange ontwikkelingsgeschiedenis van de werkgelegenheid in Weesp is de ontwikkeling van bedrijventerrein Noord, in het verlengde van deze binnenhaven, langs het kanaal tot aan het spoor. Noord kent een moderne en meer effectieve opzet dan Rijnkade en zeker Nijverheidslaan, met brede wegen en grootschalige bedrijfsloodsen, maar heeft feitelijk hetzelfde diverse en enigszins ongedefinieerde profiel. De hier gevestigde bedrijven zijn georiënteerd op de lokale, regionale, landelijke en internationale markt en de activiteiten variëren van volumineuze detailhandel, transport, logistiek en productie, tot multimedia en creatieve beroepen. In de noordwesthoek van het bedrijventerrein Noord, min of meer in de oksel tussen spoor en kanaal, bevindt zich nog het voormalige marinecomplex, dat al geruime tijd niet meer als zodanig gebruikt wordt. De huidige eigenaar Domeinen biedt in de aanwezige gebouwen ruimte aan kleinschalige creatieve bedrijven, die de nu dicht begroeide locatie hebben omgedoopt tot 't Domijn. Naast deze 'creatieve broedplaats' bevindt zich nog het terrein van de rioolwaterzuivering (RWZI).