Oostelijke eilanden

7.5 Luchtkwaliteit

7.5.1 Toetsingskader

In de Wet Milieubeheer is het toetsingskader voor luchtkwaliteit vastgelegd. De manier waarop de luchtkwaliteit in acht moet worden genomen bij planvorming is geregeld in lid 1 van artikel 5.16 van de Wet Milieubeheer. Hierin wordt gesteld dat luchtkwaliteit geen belemmering vormt voor doorgang van een project als:

• aannemelijk is gemaakt dat grenswaarden niet worden overschreden bij realisatie van het plan, zelfs indien het voorgenomen plan leidt tot een verslechtering van de luchtkwaliteit;
• het plan, bij één of meerdere overschrijdingen van grenswaarden, niet in betekenende mate bijdraagt aan de toename van de concentraties van fijn stof en stikstofdioxide;
• als gevolg van positieve effecten van het plan en/of als gevolg van met het plan samenhangende maatregelen de kwaliteit van de lucht (elders) zodanig verbetert dat per saldo geen verslechtering optreedt (de zogenaamde saldobenadering), zelfs als bij realisatie van het plan één of meerder overschrijdingen van grenswaarden plaatsvinden en het plan wel in betekenende mate bijdraagt aan de toename van de concentraties van fijn stof en stikstofdioxide.

Grenswaarden zijn daarbij gedefinieerd als een niveau dat op basis van wetenschappelijke kennis is vastgesteld teneinde schadelijke gevolgen voor de gezondheid en/of het milieu in zijn geheel te voorkomen, te verhinderen of te verminderen en dat binnen een bepaalde termijn moet worden bereikt en, als het eenmaal is bereikt, niet meer mag worden overschreden.

Met betrekking tot emissies ten gevolge van het verkeer worden in bijlage 2 van de Wet Milieubeheer voorschriften gegeven die grenswaarden bevatten voor zwaveldioxide, stikstofdioxide, stikstofoxiden, zwevende deeltjes, koolmonoxide, benzeen en benzoapyreen. De grenswaarde voor stikstofoxiden geldt alleen voor vegetatie. Deze grenswaarde geldt voor gebieden die zich op minstens vijf kilometer van wegen bevinden.

tabel 1 Grenswaarden vanaf 2010 voor de diverse stoffen

In de ministeriële regeling “Regeling Beoordeling Luchtkwaliteit” (2007) zijn algemene regels opgenomen voor de wijze waarop de gevolgen van projecten op de luchtkwaliteit moet worden berekend.

In stedelijke gebieden vormt het verkeer een belangrijke bron van luchtverontreinigende stoffen. Conform de regeling dient langs wegen in een stedelijke omgeving de concentraties van de verschillende stoffen te worden berekend met behulp van standaardrekenmethodes. In de regeling is ook per gemeente vastgelegd met welke getalswaarde de jaargemiddelde concentratie van fijn stof moet worden gecorrigeerd voor de aanwezigheid van zeezout. Voor de gemeente Amsterdam bedraagt deze correctie 6 µg/m³. Conform de regeling wordt het voor zeezout gecorrigeerde aantal overschrijdingen van de 24 uurgemiddelde concentratie fijn stof verkregen door het aantal berekende overschrijdingsdagen met zes dagen te verminderen.

Begrip ‘Niet in betekenende mate bijdragen’ (NIBM)

Projecten die 'niet in betekenende mate’ (NIBM) een bijdrage leveren aan de luchtverontreiniging, hoeven op grond van artikel 5.16 van de Wet milieubeheer niet individueel getoetst te worden aan de genoemde grenswaarden. Het is in dat geval voldoende om aan te tonen dat een voorgenomen ontwikkeling ‘niet in betekenende mate’ is. In de algemene maatregel van bestuur ‘Niet in betekenende mate’ (Besluit NIBM) en de ministeriële regeling NIBM (Regeling NIBM) zijn de uitvoeringsregels vastgelegd die betrekking hebben op het begrip NIBM. Met de inwerkingtreding van het NSL is het begrip 'niet in betekenende mate' (tijdelijk) gedefinieerd als 3% van de jaargemiddelde grenswaarde voor NO2 en PM10. Dit komt neer op een bijdrage van 1,2 µg /m3 voor beide componenten. Dit betekent dat als aangetoond kan worden dat een voorgenomen ontwikkeling niet meer dan 1,2 µg/m3 bijdraagt aan de jaargemiddelde concentratie van zowel PM10 als NO2, het project niet getoetst hoeft te worden aan de grenswaarden en inpasbaar is vanuit het oogpunt van luchtkwaliteit.

7.5.2 Gemeentelijk Actieplan Luchtkwaliteit 2005

In maart 2006 heeft de gemeente Amsterdam het Actieplan Luchtkwaliteit 2005 aangenomen. Het ambitieniveau van dit Actieplan Luchtkwaliteit 2005 is hoog. Hiervoor is gekozen omdat Amsterdam een compacte stad is in een sterk verstedelijkte regio met hoge achtergrondconcentraties. Het is lastig om overal in de stad binnen de gestelde termijnen te voldoen aan de geldende normen, maar als alle maatregelen uit dit Actieplan worden uitgevoerd kan Amsterdam daar in slagen. Het exacte resultaat van de Amsterdamse inspanningen zal mede afhankelijk zijn van de acties die derden nemen. Zo zullen naast gemeentelijk beleid ook op Rijks- en Europees niveau successen geboekt moeten worden. Verwacht wordt dat met een maximale inspanning van iedereen alle normen worden gehaald. Een scherpe monitoring van de successen of tegenvallers in het beleid ter verbetering van de luchtkwaliteit, meting en berekening van de luchtkwaliteit, zal mede bepalend zijn voor de intensiteit waarmee Amsterdam haar acties moet inzetten.

Het Actieplan Luchtkwaliteit Amsterdam kent een duidelijk doel, te weten het oplossen van de bestaande knelpunten ten aanzien van de luchtkwaliteit in de stad. Het Actieplan bevat daartoe concrete maatregelen die erop gericht zijn om deze specifieke knelpunten aan te pakken. Omdat dit met alleen specifieke maatregelen niet lukt, bevat het plan daarnaast ook generieke maatregelen. Daardoor wordt een algemene verbetering van de luchtkwaliteit in de gehele stad bewerkstelligd.

7.5.3 Het bestemmingsplan

Het bestemmingsplan Oostelijke eilanden is hoofdzakelijk conserverend van aard, maar kent wat betreft de functies een zekere dynamiek. Het plangebied is gelegen in een binnenstedelijke situatie. Dynamiek van functies hoort hierbij.

De belangrijkste functies die het bestemmingsplan mogelijk maakt zijn: woningen, kantoren, openbare en bijzondere voorzieningen, winkels en voorzieningen ten behoeve van consumentverzorgende dienstverlening, hotels, horeca en bedrijven. Deze dynamiek wordt echter begrensd door de juridische vertaling van het ruimtelijk beleid (zoals verwoord in hoofdstruk 4 van de toelichting) en door ander regelgeving.

Zo geldt voor horeca en hotels (functies die tot extra druk op de woon- en leefomgeving kunnen leiden) dat deze functies als zodanig bestemd zijn en niet, in elk geval niet zomaar, uit mogen breiden. Winkels en voorzieningen ten behoeve van consumentverzorgende dienstverlening zijn niet overal toegestaan. Voor winkels en consumentverzorgende dienstverlening gelden bovendien maximum maten.

In die gevallen dat het bestemmingsplan de mogelijkheid biedt voor uitbreiding van deze functies, dan is dat veelal alleen mogelijk door het verlenen van een ontheffing of na toepassing van een wijzigingsbevoegdheid. Eén van de toetsingscriteria in het bestemmingsplan is dan dat geen overmatige verkeersaantrekkende werking mag ontstaan.

Ook nieuwe parkeervoorzieningen zijn, met uitzondering van de ontwikkelingslokaties Wiener en Kop Czaar Peterbuurt, uitsluitend na toepassing van een wijzigingsbevoegdheid mogelijk. Daar het beleid van het stadsdeel is gericht op een autoluwe binnenstad gaat het stadsdeelbestuur terughoudend om met deze bevoegdheid. Bovendien zal elke nieuwe inpandige parkeerplaats leiden tot het verdwijnen van een parkeerplaats op straat. Per saldo zal het verkeer dus niet toenemen, mede gelet op het ervaringsgegevens dat een parkeerplaats op straat vaker wordt gebruikt.

7.5.4 Locatie Kop Czaar Peterbuurt (N43)

Voor de ontwikkellokatie kop Czaar Peterbuurt is een onderzoek (“Onderzoek luchtkwaliteit project N43 Czaar Peterstraat te Amsterdam”, Caubergh-Huygen, 21 april 2008 aangevuld met Notitie 20080719-04 op 8 oktober 2008) verricht naar de gevolgen van de ontwikkeling van het plan op de luchtkwaliteit in de omgeving. Het bestemmingsplan maakt op deze lokatie ruim 100 appartementen mogelijk, 685 m² commerciële ruimte, 726 m² bibliotheek, 1.746 m² supermarkt (excl. 360 m² opslag) en 186 parkeerplaatsen in een ondergrondse parkeergarage. Het onderzoek is als bijlage (bijlage 6) bij deze toelichting gevoegd.

Het onderzoek betreft luchtkwaliteitberekeningen, uitgevoerd met versie 7.0 van het model CAR-II. Hierbij is gekeken naar de luchtkwaliteit in het plangebied en op de ontsluitingswegen van het plangebied. Onderzocht is de luchtkwaliteit in de autonome situatie en in de situatie na realisatie van het plan. Als zichtjaren zijn de jaren 2011 gebruik, het jaar waarin het plan zal worden gerealiseerd en de jaren 2015 en 2020. Er is een correctie toegepast voor de parameter fijn stof conform de Regeling Beoordeling Luchtkwaliteit uit 2007.

tabel 2 Resultaten NO2 en fijn stof (incl. zeezoutcorrectie) berekeningen

In geen van de onderzochte situaties zijn overschrijdingen van grenswaarden berekend. De hoogste concentraties worden berekend in 2011 op de Oostenburgergracht. Na 2011 verbetert de luchtkwaliteit in de omgeving van het project. Reden hiervoor zijn de algemene maatregelen die de overheid heeft genomen om de luchtkwaliteit in Nederland te verbeteren, waardoor de achtergrondwaarde verbetert. Door het ontmoedigingsbeleid van de gemeente Amsterdam betreffende het autogebruik neemt het aantal vervoersbewegingen op de wegen in de omgeving, behalve de Czaar Peterstraat, af. Dit heeft een positief effect op de luchtkwaliteit rond het plangebied.

Op basis van de uitgevoerde berekeningen kan worden geconcludeerd dat ter plaatse van de lokatie wordt voldaan aan de eisen die zijn gesteld in de Wet Milieubeheer. De extra verkeersbewegingen als gevolg van het plan en de luchtkwaliteit ter plaatse vormen geen belemmering voor de doorgang van het plan.

7.5.5 Wiener

Voor de lokatie Wiener is de invloed op de luchtkwaliteit onderzocht ("Wienerterrein te Amsterdam: effect op luchtkwaliteit", Tauw, 9 oktober 2009). Een notitie hierover is als bijlage (bijlage 6) bij het bestemmingsplan gevoegd.

Door middel van de CROW-publicatie 256 ‘Verkeersgeneratie woon- en werkgebieden’ d.d.oktober 2007 is een inschatting gemaakt, dat de realisatie van het project 301,5 extra vervoersbewegingen per etmaal zal opleveren.

Uit de berekeningen volgt dat de berekende bijdrage maximaal 0,38 µg /m3 bijdraagt voor de component stikstofdioxide en nihil is voor de component fijn stof. Dit is minder dan 1,2 µg /m3. Dit betekent dat realisatie van het Wienerterrein te Amsterdam, op grond van de ingeschatte verkeersgegevens, kan worden aangemerkt als een project dat ‘niet in betekenende mate’ (NIBM) bijdraagt aan de luchtverontreiniging. Op grond hiervan hoeft het project niet getoetst te worden aan de grenswaarden. Het project is vanuit het oogpunt van luchtkwaliteit inpasbaar.