| Plan: | Amstelveen Noord-Oost |
|---|---|
| Status: | vastgesteld |
| Plantype: | bestemmingsplan |
| IMRO-idn: | NL.IMRO.0362.10-VG01 |
Het plangebied is gelegen aan de oostflank van het Amstelveens grondgebied en was indertijd onderdeel van de uitbreiding van Amstelveen in de Middelpolder. Het omvangrijke plangebied is opgezet volgens de stedenbouwkundige tradities van de vijftiger en zestiger jaren.
Bouwperiode
De wijk Bankras Kostverloren is ontworpen en gebouwd in de jaren '60. Het is het eerste uitbreidingsplan dat werd vastgesteld als uitwerking van het door de Stadsrandcommissie opgestelde structuurplan. In de jaren '90 is het ten oosten van de wijk liggende A3 tracé bij de wijk betrokken en ontwikkeld ten behoeve van woningbouw.
In het door de gemeenteraad in januari 1960 aanvaarde structuurplan van de Stadsrandcommissie werd gestreefd naar een zo evenwichtig mogelijke verdeling van de werkgebieden in de regio. Gezien de gunstige ligging ten opzichte van bestaande en geplande verkeersvoorzieningen, werd Kronenburg aangewezen als locatie voor werkgebied en bijzondere voorzieningen. Kronenburg is in de jaren '70 gebouwd als kantoorwijk. Vanaf de jaren '90 zijn er kantoren vernieuwd en bijgekomen, o.a. door uitbreiding van de kantoorwijk richting het oosten.
Uilenstede is hoofdzakelijk in de jaren '60-'70 gebouwd, met toevoegingen uit de jaren '80 en '90, als studenten campus voor (oorspronkelijk) de VU. Inmiddels is herstructurering gestart en zijn de eerste sloop-nieuwbouw projecten in het oosten van de buurt in 2011 opgeleverd.
Landschap
De wijk Bankras Kostverloren ligt in de Amstelveense Middelpolder, drooggelegd in 1885. De bodem bestaat uit klei. Aan de noordzijde grenst de wijk aan Kronenburg, aan de westzijde aan de Beneluxbaan, aan de oostzijde aan het buitengebied in de polder en aan de zuidzijde aan de A9. De verkaveling van de wijk is gebaseerd op de richting van de Beneluxbaan. De middelste twee kwadranten hebben daarmee een richting die erg dicht aansluit bij de oorspronkelijke kavelrichting van de polder, de andere twee kwadranten wijken af. Alleen de nieuwbouw op het voormalige A3-tracé is gebouwd in de kavelrichting van de polder. Binnen de wijk zijn vrijwel geen elementen uit het oorspronkelijke landschap terug te vinden. Enkele populieren die vroeger langs de middenweg van de polder stonden zijn bij de aanleg van de wijk gehandhaafd, maar inmiddels zijn ook die verdwenen.
Kronenburg/Uilenstede liggen eveneens in de Amstelveense Middelpolder. In het noorden grenst de wijk aan de Kalfjeslaan, aan de westzijde aan de Beneluxbaan, aan de zuidzijde aan de wijk Kostverloren en aan de oostzijde ligt het buitengebied van de polder met daarin het sportcomplex 'Het Loopveld'. De bebouwingsrichting is deels gebaseerd op de oorspronkelijke polderverkaveling, deels op de richting van de Saskia van Uylenburgweg.
Bebouwingstypen
De wijk Bankras Kosverloren bestaat uit een menging van laagbouw en gestapelde bouw. De gestapelde bouw komt in verschillende vormen voor. Er zijn galerijgebouwen van 4 lagen hoog, maar ook van meer dan 10 lagen, en er zijn meer dan 15 lagen hoge appartementengebouwen rond een centraal stijgpunt. Ook de laagbouw kent diverse verschijningsvormen en varieert van 1 tot 3 bouwlagen, plat en met kap, vrijstaand, geschakeld en in rijtjes. Behalve woningen zijn er relatief veel gebieden met voorzieningen in de wijk, zoals scholen, kerken en winkelcentra, met hun eigen bebouwingstypen.
De bebouwingshoogte van de woningen in Uilenstede varieert van 3 tot 14 bouwlagen. De woonbebouwing bestaat voornamelijk uit studentenkamers, samengevoegd tot kleine en grote complexen. In de jaren '90 zijn enkele appartementen gebouwen toegevoegd. Naast woonbebouwing zijn er ook voorzieningen in Uilenstede. Die zijn in twee clusters gebouwd. De sportvoorzieningen vormen het ene cluster. Culturele-, maatschappelijke-, administratieve- en horeca voorzieningen vormen het andere cluster. Het tweede cluster bestaat uit een groot gebouw van twee lagen met half besloten binnenruimte ongeveer in het midden van Uilenstede.
In Kronenburg zijn diverse kantoorpanden gebouwd. Ieder gebouw heeft zijn eigen vormgeving en uitstraling en de ruimte zich te presenteren. De bouwhoogte varieert van enkele bouwlagen tot ongeveer 15 bouwlagen. Daarnaast zijn er enkele parkeergarages, bestaande uit meerdere verdiepingen. Langs de Beneluxbaan ligt een tankstation.
Ruimtelijke opzet
De oorspronkelijke wijk Bankras Kostverloren bestaat uit vier gestempelde woonbuurten met daartussen wigvormige voorzieningengebieden. De woonbuurten worden ontsloten middels een rondweg, waaraan langs de buitenrand de (middel)hoogbouw is gesitueerd. Vanaf de rondwegen prikken woonstraatjes de woonbuurt in, veelal uitkomend op een groen pleintje. Midden tussen de woonbuurten loopt de hoofd groen- en waterstructuur van noord naar zuid door de hele wijk. De centrale groenstructuur is ingericht als sierpark met wandelpaden, karakteristiek vormgegeven vijvers, bruggetjes en bankjes, en met insteken in de woonbuurten eindigend met een speelplek. De woonbuurten lopen van buiten naar binnen in hoogte af: langs de ringwegen middelhoogbouw, via gestempelde rijtjes drive-in woningen en eengezinswoningen tot eenlaags geschakelde en vrijstaande bungalows aan de centrale groenstructuur. Deze bungalows staan daarmee in het park en hebben slechts een beperkte eigen buitenruimte. De hoogbouwflats staan als repeterende elementen langs de (oorspronkelijke) wijkranden aan de oost-, zuid- en westkant. Aan de oostkant is in de jaren '90 op het tracé van de nooit gerealiseerd snelweg A3 een woongebied toegevoegd. Bij de vormgeving van deze nieuwe buurt is gekozen de oorspronkelijke stadsrand (met de hoogbouw elementen) niet aan te tasten door vooral laagbouwwoningen toe te voegen.
De drie in de wijk oost-westlopende voorzieningengebieden hebben een duidelijk andere vormgeving dan de gestempelde woonbuurtjes. In de voorzieningenscheggen is de bebouwing grootschaliger, maar compact, en staat als losse elementen in een zoveel mogelijk groene omgeving. Het groen loopt hiermee als het ware van de polder de stad in, tot waar in de scheggen de winkelcentra zijn gebouwd. Hier worden de scheggen steniger en het gebruik (inherent aan de functie) intensiever. Beide winkelcentra, Bankrashof en Kostverlorenhof, zijn introvert met de bevoorrading aan de buitenkant. In beide gevallen is de bevoorrading gecombineerd met parkeerterrein en is de bebouwing op de winkelcentra beduidend hoger en intensiever dan in de rest van de wijk. Hierdoor worden beide winkelcentra duidelijk gemarkeerd. De middelste scheg tussen de woonbuurten heeft geen winkelfunctie maar een parkfunctie. Deze scheg loopt daarmee van oost naar west van het buitengebied door de hele wijk tot aan de Beneluxbaan.
Zuid-, west- en (oorspronkelijke) oostrand van de wijk zijn duidelijk gemarkeerd door hoogbouwelementen maar ook afgeschermd van resp. A9, Beneluxbaan en niet gerealiseerde A3 door brede stroken met opgaand groen. Later is de oostzijde opener gemaakt naar de nieuwbouw op het A3-tracé. Bij de opzet van de nieuwbouw op het A3-tracé is aansluiting gezocht bij het buitengebied, door de kavelrichting over te nemen en paden vanuit het buitengebied op te nemen in de wijk. Tussen de nieuwbouw en de vroegere stadrand is het voormalige afschermende groen omgevormd tot een wandelpark met nadruk op natuurlijk groen en waterpartijen. Langs de Beneluxbaan is rondom de gestapelde bouw relatief veel groene ruimte aanwezig. De bebouwing heeft uitzicht naar de Beneluxbaan en het ruime groen rondom de flats geeft de bewoners een tegenwicht voor de overlast van het drukke verkeer.
De rondwegen in de wijk worden begeleid door groenstroken en boombeplanting. Deze boombeplanting is gevarieerd van karakter. Een meer solide en samenhangende begeleiding door bomen zou meer ondersteunend kunnen werken voor de herkenbaarheid van deze rondwegen.
Kenmerkend voor de woonstraten is de opzet van haaks parkeren onderbroken door herhaalde groenvakjes. In deze groenvakjes staan bomen met een wisselend sortiment. Meestal wel een hoofdsoort per straatje.
Centraal in de westzijde van de wijk ligt een buurtpark met siergroen en wandelpaden op een voormalige vuilstort. Hieraan zijn twee kerken gesitueerd
Uilenstede is gebouwd als studentencampus met groepen studentenwoningen in een groene setting. De buurt ligt tegen de gemeentegrens met Amsterdam en wordt begrensd door de Kalfjeslaan in het noorden, de Beneluxbaan in het westen, gedeeltelijk de straat Uilenstede in het zuiden en de Laan van Kronenburg. Ontsluiting van de buurt vindt plaats via de straat Uilenstede.
De verschillende gebouwen op Uilenstede staan min of meer lukraak over de campus verspreid. Alleen de hoogbouw staat altijd in dezelfde richting, met de studentenkamers op het oosten en westen gericht. Ondanks een flink aantal grote bouwvolumes, kent met name de westkant van de campus een zekere mate van kleinschaligheid. Het voorzieningencluster in het midden van Uilenstede vormt met het gesloten volume een uitzondering op het overwegend open karakter van de buurt. In de toekomst zal dit gebied anders worden vormgegeven zodat ook hier meer openheid ontstaat en de oost- en westkant van de campus beter op elkaar aansluiten.
Het deel ten zuiden van de straat Uilenstede is kleiner van omvang en bevat geen laagbouw met studentenkamers, maar enkel hoogbouw. In de jaren '90 zijn er twee appartementenblokjes in drie lagen tussengevoegd.
De openbare ruimte op de campus heeft een overwegend groen en autoluw karakter. Het overgrote deel bestaat uit gazon met bomen en hagen. De oorspronkelijke overvloedige heesterbeplanting is in de jaren '90 voor een groot deel verwijderd ter verbetering van de sociale controle. De groene ruimte is bepalend voor het karakter van de campus, en biedt ruimte voor spel en recreatie. Het parkeren is geconcentreerd op enkele grotere parkeerclusters aan de randen van het gebied en langs de straat Uilenstede. Alleen het centrumgebied heeft een stedelijk, steniger karakter. De straat Uilenstede wordt begeleid door een vijver en bomenrijen, voornamelijk essen en wilgen.
De dijk langs de ringvaart is beplant met een gevarieerd sortiment aan soms zeldzame boomsoorten, als overblijfsel van het vroegere arboretum van de VU.
Kronenburg is het kantoren deel van de wijk ten zuiden van Uilenstede. Alle kantoren zijn vrij grote, zelfstandige elementen in een ruim opgezette verkaveling met veel (semi) openbare ruimte rondom en ruime straatprofielen. De straten hebben een laankarakter met lindebomen in bermen met gazon. Langs de wegen wordt veel geparkeerd, wat het beeld sterk domineert, tenminste tijdens kantooruren. Ieder kantoor staat op een 'hoekkavel' ten opzichte van de verkeersstructuur of groen-/waterstructuur. De richting van de straat bepaalt de richting van het gebouw. In het midden van de wijk ligt een groen- en waterstructuur, in het verlengde van de centrale groenstructuur van de zuidelijk liggende woonwijk Bankras-Kostverloren, en die vormt daarmee een koppeling tussen woonwijk en kantorenwijk.
De Saskia van Uylenburgweg heeft een zeer ruim en groen profiel, dat oorspronkelijk was bemeten op een belangrijke verkeersfunctie. De weg zou namelijk een schakel zijn tussen de vroeger geplande A3 en de Beneluxbaan, en doorlopen naar de Europaboulevard in Buitenveldert.
Bankras Kostverloren
De naam van de wijk Kostverloren is ontleend aan de Kostverlorenbocht in de Amstel. Het gebied ten westen van deze bocht kreeg ook de naam Kostverloren, naar een buitenplaats die vroeger heeft gelegen. De wijk Bankras is vernoemd naar het Bankrasmeertje, dat even ten oosten van deze wijk heeft gelegen. Beiden wijken waren voordat zij bebouwd werden (eind jaren '50) onderdeel van de Middelpolder. Droogmakerijen zijn zeer kenmerkend voor de landschapsontwikkeling van deze polder. Slechts fragmenten hiervan zijn nog herkenbaar in de wijken Bankras en Kostverloren. De verkaveling is sterk aangepast, maar de genetische samenhang met de ringdijk, -vaart en –sloot is nog enigszins herkenbaar. Het overgrote gedeelte van de droogmakerij is opgenomen in de stedelijke bebouwing. Op de provinciale cultuurhistorische waardekaart staan de volgende onderdelen als 'van waarde' aangegeven: de ringdijk (CHW-code MLA116G en MLA117G), de polderweg (CHW-code 157G) en de droogmakerij van de Middelpolder als geheel (CHW-code MLA053G).
De in de buurten Bankras en Kostverloren aanwezige monumenten zijn:
Westelijk Halrond 1 Titus Brandsmakerk gemeentelijk monument Westelijk Halfrond 3a Karmelietenklooster gemeentelijk monument Straat van Mozambique 1 Woonhuis met garage gemeentelijk monument
Kronenburg
In 1960 is het structuurplan Kronenbrug aanvaard door de Stadsrandcommissie. De wijk Kronenburg was voordat deze bebouwd werd (vanaf de jaren '60) onderdeel van de Middelpolder. Herkenbare onderdelen van deze polder en droogmakerij zijn ringdijken, ringvaarten en een verkaveling gevormd door afwateringssloten. Er bestaat een ruimtelijke en genetische samenhang tussen het bovenland in het westen, en de Kalfjeslaan in het noorden van de wijk Kronenburg. Op de provinciale Cultuurhistorische Waardekaart zijn de Ringvaart en –dijk als 'van waarde' aangegeven (CHW-code MLA116G en MLA117G)