Vreeswijk - Noord

2.2 Ruimtelijke hoofdstructuur

Vreeswijk, van oudsher een handelsplaats aan de Lek, heeft zich in de loop der jaren ontwikkeld tot een welvarend dorp. Rond 1820 concentreerde de ontwikkeling van het dorp zich in hoofdzaak rondom de aansluiting van de Vaartse Rijn op de Lek. Een kleine honderd jaar later hebben de handelsactiviteiten zich verplaatst richting de Handelskade en het dorp bereidde zich uit in de richting van het schiereiland (De Punt).
Naast woningbouw hebben zich in dat gebied ook economische activiteiten ontwikkeld. In het bijzonder waren dat watergebonden bedrijven, zoals scheepswerven en zand- en grindoverslag bedrijven. De eerste grootschalige woningbouwactiviteit is van medio de jaren zestig van de vorige eeuw. De woonbuurt Vreeswijk Oost is in die tijd gerealiseerd. Kenmerkend voor die buurt is het ortogonale verkavelingprincipe, wat overigens ook in andere delen van Vreeswijk is toegepast.

Begin van de jaren negentig van de vorige eeuw is mede door bedrijfsbeëindigingen in het noordelijk deel van Vreeswijk, voor het totale woongebied Vreeswijk een ontwikkelingsvisie opgesteld. Ontwikkelingsvisie 'Vreeswijk' van juli 1996, spreekt de voorkeur uit van een voortzetting van de bestaande structuur in noordelijke richting. Het belang van de lineaire structuur van het voormalige dorp met de Vaartse Rijn als wateras is hierbij van belang. De lineaire zonering levert een belangrijk structuurprincipe, maar heeft op zich geen begin en einde. Vandaar dat een tweede structuurprincipe wordt onderscheiden, namelijk de dwarsrichtingen. Deze lijnen zorgen voor een geleding in de lengterichting van Vreeswijk. Met een zonering parallel aan de Vaartse Rijn en richtingen dwars op de Vaarste Rijn is het mogelijk om voort te bouwen op de in het verleden gevormde patronen en om plaatsen aan te geven die tot belangrijke openbare ruimten kunnen worden uitgewerkt. Bestaande en nieuwe openbare ruimten worden gekoppeld aan de dwarsrichtingen. De lineaire lijnen doorsnijden deze openbare ruimten.
De ontwikkelingsvisie Vreeswijk heeft ertoe geleid dat een aantal nieuwe locaties, met name voor woningbouw, in beeld zijn gebracht.

Vreeswijk - Noord is globaal in te delen in drie ruimtelijke eenheden:

• wonen;
• werken, met name bedrijventerrein De Wiers zuid;
• groen, met name de groenzone langs het Lekkanaal.

Figuur - Deelgebieden

Wonen
Kenmerkend voor het woongebied is de afleesbaarheid van de perioden waarin de verschillende woonbuurten ontwikkeld zijn. Direct ten noorden van de Koninginnenlaan ligt de oudste woonbuurt; een rijke architectonische schakering van herenhuizen, arbeiderswoningen en eigentijdse woningbouw. Het oostelijk woongebied nabij het Lekkanaal, wordt gekenmerkt door rijtjeswoningen en de 21ste woonbuurt Nieuw Vreeswijk als schakel tussen de verschillende architectonische stromingen.

Nieuw Vreeswijk
De woonbuurt Nieuw Vreeswijk ligt direct ten noorden van de voormalige dorpskern Vreeswijk en wordt begrensd door het Merwedekanaal, de Vaarste Rijn en het bedrijventerrein De Wiers Zuid. Tot voor kort, we spreken van de jaren negentig van de vorige eeuw, was het gebied waar de woonwijk gerealiseerd is, het bedrijventerrein van het voormalige dorp Vreeswijk. Aan de kades van de Vaartse Rijn waren hoofdzakelijk watergerelateerde bedrijven actief, zoals een zand– en grindhandel en scheepswerven. Nadat de bedrijven met hun activiteiten gestopt waren, is de transformatie van werken naar wonen in gang gezet. Dit heeft geresulteerd in een eigentijdse woonwijk, dat zich naadloos voegt in de ruimtelijke structuur van Vreeswijk.

In de stedenbouwkundige uitwerking van de ontwikkelingsvisie Vreeswijk zijn de dwarsrichtingen nader gedefinieerd. In het noorden wordt een verbinding gelegd tussen de passantenhaven, als onderdeel van de Waterhof en de Voorhavendijk. Centraal in de woonbuurt ligt de Groenhof die deel uitmaakt van de dwarsrichting van het Merwedekanaal naar de Prinsessenweg. De meest zuidelijke dwarsrichting vindt zijn oorsprong in de Werfhof en koppelt deze aan het burgemeester de Geerplantsoen dat de schakel is met de groenzone langs het Lekkanaal. Er zijn twee lineaire lijnen, de Vaartse Rijn en de Wierselaan, die zoals eerder gezegd de dwarsrichtingen doorsnijden. De Vaartse Rijn doorsnijdt de centrale dwarsverbinding ter hoogte van Groenhof en doorsnijdt de noordelijke dwarsverbinding direct ten westen van de Waterhof. De zuidelijke dwarsverbinding doorsnijdt deze direct langs de Werfhof. Voor wat betreft de Wierselaan doorsnijdt deze de Waterhof en gaat langs de Groenhof en Werfhof.

Typologisch wordt Nieuw Vreeswijk gekenmerkt door een mix van grondgebonden woningen en appartementen. Langs de kades van de Vaartse Rijn en het Merwedekanaal zijn respectievelijk historische woonschepen en woonboten afgemeerd.

Werken
In de woonbuurten zijn kleinschalige werklocaties te onderscheiden. In de regel betreft dit zelfstandige kantoren en werken aan huis.

Het bedrijventerrein De Wiers zuid, direct ten noorden van het woongebied, onderscheidt zich door een veelheid aan bedrijven waaronder een internaat voor schipperskinderen. De Wiers zuid is één van de oudere bedrijventerreinen van Nieuwegein. Tot 1 juli 1971 maakte het deel uit van de voormalige zelfstandige gemeente Vreeswijk. Het kenmerkt zich door middelgrote bedrijven die zich voornamelijk richten op groothandel- en reparatie activiteiten.

Groen
Het groen concentreert zich aan de oostzijde van het gebied. De groenzone wordt gekenmerkt door een verscheidenheid in functies, respectievelijk van noord naar zuid een volkstuinencomplex, een beschermd groengebied en een speelweide. Tevens maakt de groenzone (ruimtelijk en visueel) deel uit van het groene dijklichaam langs het Lekkanaal.
Het zuidelijke deel van het groengebied, ter plaatse van het Elzenbos tussen de Prinses-senweg en het Lekkanaal, hoorde waarschijnlijk oorspronkelijk bij het bos van Huis de Wiers.