Catharijnesingel

3.5 Stedenbouwkundige opzet per deelgebied

3.5.1 Algemeen

Het basisprofiel van de nieuwe Catharijnesingel is over de gehele lengte van het plangebied gelijk. Op hoofdlijnen betreft het hier aan de binnenstadszijde een kade, in het midden de nieuwe watergang en aan de stationszijde de weg Catharijnesingel. Per deelgebied zijn er aanvullingen en uitzonderingen op dit basisprofiel. In bijlage 2 is het definitief ruimtelijk ontwerp van april 2009 toegevoegd.

Het college heeft in april 2009 gekozen voor een groen en hoogwaardig verblijfsgebied tussen de Vredenburgknoop en Mariastraat. In de zomer van 2009 is het verkeersbeeld van de nieuwe Catharijnesingel nader uitgewerkt. Het is van groot belang dat de winkels, het muziekpaleis, de kantoren en de woningen goed bereikbaar blijven voor parkeerders en expeditieverkeer met een bestemming in dit gebied. Het bestemmingsverkeer wordt gefaciliteerd naar en van de parkeergarages en expeditietoegangen. De nieuwe Vredenburgknoop als gelijkvloerse kruising krijgt een belangrijke verkeersafwikkelende functie voor fietsverkeer en openbaar vervoer. Deze ambities staan haaks op de doorgaande verkeersfunctie. Het bestemmingsverkeer, de hoogwaardige ruimtelijke kwaliteit van het ontwerp van de singel en de Vredenburgknoop leiden ertoe dat de doorgaande verkeersfunctie grotendeels komt te vervallen. Om dit te bereiken wordt in het gebied tussen de Vredenburgknoop en Mariastraat een zogenaamde shared space aangelegd. Er worden verkeersbesluiten voorbereid voor autoverkeer (30 km zone), een weginrichting die langzaam rijden stimuleert, verkeerslichtinstellingen om openbaar vervoer met voorrang de Vredenburgknoop te laten passeren en er komen maatregelen om doorgaand verkeer uit dit gebied te weren. Auto's worden gedwongen om langzaam te rijden door  een  inrichting die dit automatisch afdwingt; hierbij gaat het om de keuze van de materialen en een aangepaste indeling van de verkeersruimte. De rijroutes en afslagmogelijkheden zijn gericht op het begeleiden van auto's van en naar de parkeergarages en expeditietoegangen. Zonodig kan door middel van dynamische afsluitingen tijdens piekuren de verkeersdruk in dit gebied zo worden gereguleerd dat alleen bestemmingsverkeer gebruik kan maken van dit gebied.

De doorgaande verkeersverbinding tussen het verkeersknooppunt Paardenveld en de stadsbuitengracht vervalt. In de plansituatie wordt van brug Knipstraat tot de brug Mariaplaats alleen het bestemmingsautoverkeer gefaciliteerd. Langs de gevels komen trottoirs. Alle verhardingen worden uitgevoerd in gebakken klinkers met natuurstenen opsluitbanden. Alleen de hoofdrijbaan wordt uitgevoerd in asfalt. Op de kade aan de oostzijde is ruimte voor voetgangers, bestemmingsverkeer, verblijf en straatbomen.

De grotendeels groene westelijke oever is voorzien van een bomenrij die aansluit (in soort en aanplant) op de bestaande singel. Aan de westelijke waterkant wordt een lage, grotendeels gemetselde kade met daarop een pad van klinkers op werfniveau aangelegd. Dit pad ligt net zo dicht bij het water als de werven aan de Utrechtse grachten (circa 40 cm boven die waterspiegel). Ter hoogte van de bruggen wordt het pad waar mogelijk doorgezet en zijn trappen voorzien die het werfpad verbinden met het circa 2,5 meter hoger gelegen straatniveau. De singel is 20 meter breed en wordt aan de oostzijde begrensd door een gemetselde kademuur.

Om aansluitingen te creëren op de bestaande singeldelen ten noorden (Paardenveld en Weerdsingel) en ten zuiden (Willemsplantsoen en Moreelsepark) van het plangebied, kan het basisprofiel worden doorgezet.

3.5.2 Daalsesingel en Catharijnekade

Het noordelijk deel van de singel tussen Paardenveld en de Vredenburgknoop heet aan de buitenzijde van het water Daalsesingel en aan de binnenstadszijde Catharijnekade. Na het verwijderen van de Catharijnebaan en de reconstructie van de singel worden de Daalsesingel en de Catharijnekade weer gescheiden door het water (figuur 3.4).

Figuur 3.4: Dwarsprofiel Daalsesingel-Catharijnekade (DRO, april 2009)

De Daalsesingel krijgt een belangrijke rol in het verwerken van het verkeer. Een groot deel van het autoverkeer ten behoeve van de oostzijde van het Stationsgebied (onder meer Hoog Catharijne) komt het centrum van de stad binnen vanaf de Graadt van Roggenweg, de nieuwe Westpleintunnel, Daalsetunnel en Paardenveld. Van deze auto's gaat een aantal via de inrit in de Daalsesingel naar de parkeergarage die gelegen is onder de Catharijneknoop en plein Vredenburg. Lokaal autoverkeer, auto's voor de bestaande parkeergarages in Hoog Catharijne, fietsverkeer en voetgangers blijven op maaiveldniveau. Langs het werfpad is in het talud een enkele zitrand opgenomen om even te verblijven.

De Catharijnekade sluit aan bij de sfeer van de historische binnenstad en wordt ingericht conform het Openbare Ruimteplan Binnenstad. De Catharijnekade krijgt een hoge en deels een lage kade op werfniveau. De Catharijnekade is met name ter hoogte van Mariaplaatsknoop en de Vredenburgknoop alleen voor bestemmingsverkeer. Er komen trottoirs langs de gevels. Fietsers en auto's maken gebruik van de rijbaan. Langs de rijbaan zijn enkele parkeerplaatsen onder de bomenrij. Ook worden hier zitbanken ingepast. Voor het bereikbaar maken van de ondergrondse expeditiehof van het Muziekpaleis komt langs de Catharijnekade een werf, die overgaat in een hellingbaan. De hellingbaan is bereikbaar vanaf de Knipstraatbrug. De werf is behalve voor expeditieverkeer bereikbaar voor voetgangers via een trap aan de zijde van de Vredenburgknoop.

3.5.3 Toegang expeditie Muziekpaleis en Hoog Catharijne

Om de hinder van het aan- en afvoeren van attributen voor de voorstellingen in het muziekpaleis in de openbare ruimte tot een minimum te beperken is gekozen voor een ondergrondse expeditie. Voor het grootste deel is deze expeditie gelegen onder het terras tussen het Muziekpaleis en het water van de nieuwe Stadsbuitengracht. Op de Daalsesingel komt ook de ontsluiting voor de parkeergarage die gelegen is onder de Catharijneknoop en plein Vredenburg. Lokaal autoverkeer, verkeer voor de bestaande parkeergarages in Hoog Catharijne, fietsverkeer en voetgangers blijven op maaiveldhoogte.

Expeditieverkeer komend uit de Daalsetunnel wordt in de toekomstige situatie via een nieuwe brug bij de Knipstraat naar de Catharijnekade aan de overkant van de singel geleid. Daar dalen de wagens via een eerste helling af naar werfniveau, terwijl het gewone verkeer op maaiveldniveau blijft. De werf en de hellingen worden ingericht voor gebruik als openbare ruimte. Aan het eind van de werf dalen de wagens via een tweede helling af naar de tunnel, die hen onder de Vredenburgknoop doorvoert naar de ondergrondse expeditieruimte van het Muziekpaleis. Op de hellingen en de werf is sprake van 'om en om eenrichtingsverkeer'. De volledige stedenbouwkundige opzet en inrichting van het Muziekpaleis met bijbehorende expeditietunnel is beschreven in de ruimtelijke onderbouwing behorende bij de vrijstellingsaanvraag ex artikel 19, eerste lid WRO voor dit specifieke deel van de herinrichting van de Catharijnesingel.

De bestaande expeditietoegangen van Hoog Catharijne blijven te allen tijde bereikbaar voor expeditieverkeer.

3.5.4 Brug Knipstraat

Een brug tegenover de Knipstraat moet de toegang tot de expeditie van het Muziekpaleis bereikbaar maken. Tevens wordt hier voor het langzaam verkeer de verbinding gelegd met wijk C, zoals dit voor de demping ter plaatse van het Paardenveld plaatsvond middels een draaibrug.

Met een schuine kruising van de hoofdrijbaan met het water ontstaat er een link met de HOV-brug van de Vredenburgknoop. Een andere overeenkomst ontstaat door het voor een deel losmaken van de voetpaden. De brug gaat smaller lijken doordat er meer water zichtbaar is. Om een lichte, transparante en zo slank mogelijke brug te maken heeft de ontwerper gekozen voor veel ondersteuningen door een tui-constructie die de verschillende brugonderdelen onderling verbindt. Voetpad en talud aan de westzijde kunnen ongehinderd de brug passeren. De smalle constructie zal door goed zicht, ongewenst verblijf op de brug ontmoedigen.

3.5.5 Brug Vredenburgknoop

Daar waar de Leidsche Rijn en de Catharijnesingel samenkomen wordt een stelsel van bruggen ontwikkeld, de Vredenburgknoop. De bruggen verbinden de straat Vredenburg-noord, de Catharijnesingel en het Smakkelaarsveld met elkaar. Om duidelijkheid in de verkeerssituatie te creëren worden langzaam verkeer en snelverkeer van elkaar gescheiden en krijgen de weggebruikers 'eigen bruggen' over het water. Uiteindelijk bestaat de bruggenknoop uit vijf aparte bruggen voor de verschillende verkeersstromen (figuur 3.5). Voor de HOV-baan en het autoverkeer worden relatief zware constructies gebouwd. Voor het langzame verkeer worden ranke bruggen gerealiseerd. De bruggen overbruggen het water zonder tussengelegen steunpunten. Om de verblijfsmogelijkheden te benadrukken worden er tussen de voet- en fietspaden een aantal zitelementen geplaatst. Een speciale uitstraling krijgt het geheel door de afwerking van randen en de onderzijden met metalen platen die het water zullen reflecteren.

Figuur 3.5 Vogelvluchtimpressie Vredenburgknoop (DRO, april 2009)

3.5.6 Trappartij Muziekpaleis

Ter hoogte van het Muziekpaleis wordt een bijzondere ruimte gecreëerd in de vorm van een trappartij aan de waterkant die geschikt is voor verblijf. Aan de binnenstadszijde is een brede zone vrijgehouden met daaraan de hoofdentree van het Muziekpaleis en een horecaterras. Onder dit trottoir en onder de trappen ligt de laad- en losruimte van het Muziekpaleis.

De waterkant wordt hier vormgegeven met een hellende en welvende kademuur, waarin treden zijn opgenomen. Dicht bij het water komt een brede onderste trede. Er zijn smalle looptreden en brede treden om op te zitten. De zittreden kunnen worden gebruikt voor zowel gewone als bijzondere gebeurtenissen: even genieten van de zon of aanschuiven bij een waterconcert georganiseerd door het Muziekpaleis. De onderste trede eindigt op een werfpad zodat je met een veilig gevoel dichtbij het water kan komen (figuur 3.6).

Figuur 3.6 Impressie van de trappartij Muziekpaleis (www.cu2030.nl)

Groene westoever
De westzijde (stationszijde) wordt ingericht conform het groene basisprofiel. Tussen de rijbanen wordt een extra bomenrij toegevoegd in een groene middenberm. Tussen Vredenburgknoop en Mariabrug wordt aanvullend op het basisprofiel ook een trottoir opgenomen bovenaan het talud. Hierdoor wordt het voetgangersnetwerk fijnmaziger en uitnodigender. Langs het werfpad zijn in het groene talud enkele zitranden opgenomen. Zowel aan de zijde van de Catharijnekade als aan de zijde van de Vredenburgknoop zijn trappen van het werfpad naar het hoger gelegen straatniveau.

Vergroening voor Muziekpaleis
De groenstructuur aan de binnenstadszijde wordt ter hoogte van het Muziekpaleis voortgezet middels enkele solitair geplaatste bomen boven aan de trap. De bomen markeren deze bijzondere verblijfsplek aan het water. Daarnaast wordt voorgesteld om boven de ondergrondse expeditiekelder het groen door te zetten door de plaatsing van grote plantenbakken.

3.5.7 Catharijnesingel-Rijnkade

Het singeldeel ten zuiden van de Catharijneknoop en ten noorden van de brug bij de Mariaplaats heet aan de stationszijde de Catharijnesingel en aan de binnenstadszijde de Rijnkade. Na de reconstructie van de Catharijnesingel worden beide wegen weer gescheiden door water.

De westzijde van de singel wordt ingericht volgens het groene basisprofiel. Om de vloeiende overgangen te creëren naar de Catharijneknoop is de vormgeving van dit deel aan de kant van de knoop hierop aangepast. Ook hier vormt een welvende en hellende kademuur de overgang naar het brugdek van het atriumgebouw (atriumgebouw maakt geen onderdeel uit van dit bestemmingsplan). Dicht bij het water loopt hier een werfpad van klinkers, dat aan de uiteinden aansluit op trappen naar straatniveau. In het grastalud zijn hier en daar treden opgenomen als 'zitrand'.

De Rijnkade wordt een brede voetgangerskade. Daarnaast wordt de huidige toegang van de parkeergarage en expeditieruimte van Hoog Catharijne gehandhaafd, dit deel aan de stationszijde is uitsluitend ingericht ten behoeve van bestemmingsverkeer. Op de kade is aan de zuidzijde plek voor enkele grote bomen.

3.5.8 Brug Mariaplaats

In het verlengde van de Mariaplaats komt een brug over de te herstellen Stadsbuitengracht en verbind daarmee de oude stad met het nieuwe moderne Stationsgebied. Gekozen is voor een rustig ontwerp (figuur 3.7). De randvoorwaarden bij het ontwerp van de brug vragen om een doorvaartbreedte van 14 meter en een doorvaarthoogte van minimaal 2,75 meter. Dit gecombineerd met de technische haalbaarheid, kosten, veiligheid en beheer resulteerde dit in een klassieke brug met veel boogvormen (refererend aan de bruggen over de wateren in de oude stad).

Figuur 3.7 Impressie brug Mariaplaats (www.cu2030.nl)

Aan de westzijde zet het wandelpad zich onderaan het talud, onder de brug door. Met goede verlichting zal hier een sociaal veilige omgeving geschapen worden.