Busbaan Kruisvaart, Dichterswijk

1.1 Aanleiding

Langs de Kruisvaart, gelegen in wijk Dichterswijk, zal een vrijliggende busbaan worden aangelegd tussen de OV-terminal en de Vondellaan. Deze busbaan wordt gerealiseerd omdat de Adama van Scheltemabaan wordt omgebouwd tot trambaan. Hierdoor is daarop in de toekomst geen busverkeer meer mogelijk.

In 2009 heeft het Algemeen Bestuur van het Bestuur Regio Utrecht (AB-BRU) een visie vastgesteld op het toekomstig tramnetwerk in Utrecht. Het tramnetwerk wordt in fasen aangelegd. Als eerste wordt de Uithoflijn gerealiseerd. Dit is de tramlijn tussen Utrecht CS en universiteitscentrum De Uithof. De Uithoflijn zal in 2018 operationeel zijn en wordt gekoppeld aan de sneltram tussen Utrecht en Nieuwegein/IJsselstein (SUNIJ-lijn). In de toekomst is ook een tramlijn voorzien tussen Leidsche Rijn en De Uithof via de binnenstad (route buslijn 11) en in de verdere toekomst een tramlijn naar Zuilen en Overvecht. Beiden zijn voorzien na 2025.

De OV-terminal bij Utrecht CS (OVT) vormt de spil in het toekomstige tram- en busnetwerk. Een studie naar de inrichting van de OVT met inpassing van de tram heeft geleid tot het besluit om alle toekomstige tramlijnen aan de binnenstadszijde van de OVT te laten halteren (besluit college van B&W, juni en oktober 2010). Door de komst van tramlijnen wordt het aantal buslijnen in de toekomst fors beperkt. De resterende buslijnen halteren aan de Jaarbeurszijde (westzijde) van de OVT.

Ten behoeve van de aanleg van de Uithoflijn wordt de Adama van Scheltemabaan omgebouwd tot trambaan. In het stationsgebied komt deze trambaan aan bij de tramhalten aan de binnenstadszijde van de OVT. Het halteren van de tramlijnen aan de binnenstadszijde van de OVT en het aanlanden van de Uithoflijn via de Adama van Scheltemabaan betekent dat deze niet meer kan worden gebruikt door busverkeer, gedurende de aanleg en het gebruik van de trambaan. Dit heeft een aantal redenen, die betrekking hebben op de verkeersveiligheid en de betrouwbaarheid van het openbaar vervoer:

• 1. Een deel van de trams van de Uithoflijn zal vanaf de OVT terug rijden naar De Uithof. De werking van het tramsysteem gaat daarom uit van 'kerende' trams, die ter plaatste van de OVT tegen de normale rijrichting in rijden. De frequentie van de tram, in combinatie met de wisselende rijrichtingen maakt het verkeersonveilig en ongewenst om hier ook bussen te laten rijden vanaf de Adama van Scheltemabaan.
• 2. Het kantoorgebouw HGB4 (aan het Moreelsepark) ontneemt het vrije zicht van tram- en busbestuurders op wat zich achter het gebouw afspeelt. In combinatie met de wisselende rijrichtingen van de tram (de tram rijdt over een beperkte lengte in tegengestelde richting, tegen het busverkeer in) levert dit een situatie op die qua veiligheid niet verantwoord is als er ook bussen zouden rijden.
• 3. Bij medegebruik van de Adama van Scheltemabaan door busverkeer, moeten bussen ter hoogte van de Bleekstraat in- en uitvoegen op de Adama van Scheltemabaan. Bij het uitvoegen kruist de bus de tegemoetkomende tram. Dit knelpunt wordt versterkt door de rijsnelheid van de tram op dit punt (50 tot 70 km/uur).
• 4. De tramlijn richting De Uithof gaat uit van een frequentie van 16 keer per uur (vanaf 2018) tot 20 keer per uur (vanaf ongeveer 2025) per richting. Dit betekent dat elke drie tot vier minuten een tram passeert (opvolgings- of intervaltijd). Deze relatief korte opvolgtijd vergt dat de kans op verstoringen zo klein mogelijk wordt gehouden. Om deze reden is het ongewenst om bus en tram samen op de Adama van Scheltemabaan te laten rijden. De voertuiginteractie (met verschillende eigenschappen van de voertuigen) en de (extra) veiligheidsmaatregelen bij een tram leiden bij menging tot een systeem dat gevoeliger is voor verstoringen.
• 5. Buslijnen die gebruik zouden maken van de Adama van Scheltemabaan moeten aan de Jaarbeurszijde van de OVT halteren. De knelpunten op de Adama van Scheltemabaan, het passeren van de OVT binnenstadszijde en de omweg naar de OVT aan de Jaarbeurszijde leiden tot een bussysteem dat (naast de extra rijtijd) gevoelig is voor rijtijdverlies. Hierdoor is het systeem minder betrouwbaar.

Afbeelding 1.1: Tracé Busbaan Kruisvaart (tracé C)

In april 2011 heeft het College van B&W van Utrecht besloten tot de vaststelling van het tracé van de busbaan Kruisvaart, ter vervanging van de functie van de Adama van Scheltemabaan voor busverkeer. De busbaan Kruisvaart vormt het laatste deel van de route voor de bussen die uit oost/ zuidoostelijke richting naar de OV-terminal rijden. Het gaat om de streeklijnen uit de regio Bunnik en Wijk bij Duurstede en de stadslijnen uit Hoograven en Lunetten. Gedurende de aanleg van de trambaan op de Adama van Scheltemabaan, de binnenstadszijde van de OVT en het proefbedrijf van de Uithoflijn, is de busbaan ook nodig als alternatieve route voor buslijn 12 en buslijn 12S (hierna beiden benoemd als buslijn 12). Deze buslijn tussen Utrecht CS en De Uithof wordt vervangen door de tram en komt te vervallen zodra de Uithoflijn in exploitatie wordt genomen.
Aansluitend op het collegebesluit van april 2011 is aanvullend onderzoek uitgevoerd naar mogelijke alternatieven. Het college van B&W heeft de resultaten hiervan in mei 2012 vastgesteld. De resultaten gaven aanleiding om vast te houden aan het eerder genomen besluit tot aanleg van de busbaan langs de Kruisvaart.

De projectplanning van de Uithoflijn stelt dat de ombouw van de Adama van Scheltemabaan plaats vindt vanaf begin 2016 en een bouwduur heeft van circa twee jaar. Dit betekent dat eind 2015 de busbaan Kruisvaart in dienst moet zijn.