Nijmegen Oud West - 8 (Nachtegaalplein e.o.)

1.2 Bestaande situatie

De wijk Wolfskuil is één van de drie volkswijken die in de eerste helft van de vorige eeuw zijn gerealiseerd op een betrekkelijk korte afstand van het stadscentrum. Naast Wolfskuil zijn dat de wijken Waterkwartier en Willemskwartier.

Het laag gelegen Wolfskuil ontwikkelde zich vanaf 1916 van een landelijk gebied met verspreid liggende bebouwing, tot een woonwijk voor arbeiders. Langs de bestaande wegen (Graafseweg, Wolfkuilseweg, Tweede Oude Heselaan, Floraweg, Koninginnelaan) ontstond lintbebouwing in de vorm van particuliere woningen. De tussenliggende terreinen werden fasegewijs ingevuld met complexmatige woningbouw. Het Nachtegaalplein e.o. is hier een duidelijk voorbeeld van. Volgens het principe van de tuinstad werd een overzichtelijke en hiërarchische structuur van pleinen, rechte hoofdstraten en korte intieme woonstraten aangelegd. Er was ruimte voor voor- en achtertuinen. De gebogen Pastoor Zegersstraat werd als verbindende schakel tussen de Tweede Oude Heselaan en de Nieuwe Nonnendaalseweg gerealiseerd.

Globale weergave van het plangebied in rood weergegeven.

Huidige situatie

In de huidige situatie is het Nachtegaalplein e.o. stedenbouwkundig nog volledig in tact. Het Nachtegaalplein vormt de kern van de buurt. Met de lange zijde ligt het plein evenwijdig aan de Koninginnelaan. Het plein heeft een intiem, besloten karakter doordat het aan alle zijden is omsloten door bebouwing in afwisselend één en twee bouwlagen met kap. Het plein is grotendeels verhard waardoor het erg stenig overkomt, hetgeen in tegenspraak is met de tuinstadgedachte. Rondom is het Nachtegaalplein voorzien van bomen.

De brede Lijsterstraat vormt de hoofdtoegang naar het plein, het poortgebouw ligt precies in de lengte-as van de straat. De overige wegen in het plangebied zijn vrij smal en stenig omdat voortuinen ontbreken. Alleen de Koninginnelaan, de Pastoor Zegersstraat en gedeeltelijk de Kwartelstraat hebben kleine voortuinen met gemetselde tuinmuurtjes.

De Pastoor Zegersstraat neemt een opvallende plaats in. Kenmerkend is het gebogen karakter en het brede dwarsprofiel van de straat. De samenhang in de straat is groot.

De woonbebouwing in de wijk wordt gekenmerkt door kleinschaligheid, ambachtelijkheid en eenvoud. De bouwblokken zijn afwisselend van lengte. De verschillende complexen hebben overeenkomsten in de architectonische kenmerken.

De renovatie in de jaren '80 vorige eeuw heeft ingrijpende gevolgen gehad voor het bebouwingsbeeld; voordeuren zijn vervangen en vaak zijn de raamverdelingen gewijzigd. De doorgetrokken en in de gevel geplaatste dakkapellen vormt de meest in het oog springende verandering. De architectuur van de bouwblokken is hierdoor geweld aangedaan.

De bouwtechnische en woontechnische staat van de meeste woningen is niet meer optimaal.

Omdat het gedeelte rondom het Nachtegaalplein het hart vormt van de complexmatige woningbouw in de Wolfskuil en stedenbouwkundig het meest interessant en nog relatief gaaf bewaard is gebleven, is dit gebied in 2005 aangewezen als “Beschermd Stadsbeeld Wolfskuil”. Op bijgevoegde kaart staat de begrenzing van het Beschermde Stadsbeeld aangegeven.

Gewenste situatie

Aangezien de bouwtechnische en de woontechnische kwaliteiten van de woningen Nachtegaalplein e.o. te wensen overlaten is door woningcorporatie Portaal een vervangend nieuwbouwplan bij de gemeente ingediend. Het plan sluit aan op de bestaande gewaardeerde stedenbouwkundige structuur. Op een enkele uitzondering na worden de gehele woningvoorraad tussen de Koninginnelaan, de Nieuwe Nonnendaalseweg, de Nonnendaalsedwarsstraat, Pastoor Zegersstraat en Tweede Oude Heselaan vervangen door nieuwbouw. Het plan bestaat hoofdzakelijk uit grondgebonden woningbouw met accenten op de hoeken en tussen Nachtegaalplein en Pastoor Zegersstraat en op de korte koppen van het Nachtegaalplein uit appartementen in 3 tot 4 bouwlagen.

Omdat een deel van de buurt is aangewezen als een gemeentelijk beschermd stadsbeeld, moet rekening gehouden worden met de bestaande stedenbouwkundige structuur en met het feit dat de stadsbeeldobjecten behouden moeten blijven. Binnen het herstructureringsgebied zijn het poortgebouw op het Nachtegaalplein en een groot deel van de gebogen bebouwing langs de Pastoor Zegersstraat stadsbeeldobject.

Een groot deel van de overige bebouwing is in architectonische zin aangetast. Sloop van deze woningbouw is vanuit bouwtechnisch, woontechnisch en architectonisch oogpunt goed te begrijpen. In stedenbouwkundige zin is het nodig om bij het nieuwbouwplan Nachtegaalplein e.o. met het de volgende rekening te houden:

• uitgangspunt is de bestaande stedenbouwkundige structuur en de symmetrie van het Nachtegaalplein;
• de Lijsterstraat als hoofdstraat naar het Nachtegaalplein moet breder blijven dan de Merelstraat en de Leeuwerikstraat;
• op de koppen van het Nachtegaalplein kunnen kleinschalige appartementen cq een stedenbouwkundige verbijzondering in de vorm van boven-benedenwoningen of appartementen in 3 of 4 bouwlagen gesitueerd worden;
• handhaving van de woningen langs de Pastoor Zegersstraat tussen Nieuwe- en Oude Nonnendaalseweg, het gaat hier om stadsbeeldobjecten. Behoud gebogen rooilijn is van groot belang;
• aandacht voor parkeren in de openbare ruimte, er moet voldaan worden aan de normen;
• het tuinstadprincipe vraagt om voortuinen met ontworpen erfafscheidingen met afwijkende hoogte;
• met uitzondering van de Lijsterstraat is langsparkeren in de straten uitgangspunt, in de Lijsterstraat mag niet meer worden geparkeerd;
• enkelzijdige of dubbelzijdige laanbeplanting is, naar gelang de ruimte uitgangspunt.