Landgoed De Pirk

2.2 Provinciaal beleid

Het nieuwe Landgoed “De Pirk” is gelegen in de gemeente Epe, provincie Gelderland en valt dus onder de beleidsregels van de desbetreffende gemeente en provincie.

 

De provincie Gelderland heeft in haar Structuurvisie de gehele provincie gezoneerd en aangegeven waar het stichten van nieuwe landgoederen gewenst is en waar deze ongewenst worden geacht. Vanuit het streekplan van de provincie Gelderland is het reconstructieplan Veluwe 2010 ontwikkeld. Veluwe 2010 geeft aan dat nieuwe landgoederen een wezenlijke bedrage kunnen leveren aan de realisatie van de groene wiggen. Deze groene wiggen komen voort uit het EHS-beleid van de provincie Gelderland. Het streekplan van de provincie Gelderland geeft aan dat het stichten van een landgoed in principe mogelijk is.  

 

Het plangebied voor het nieuwe Landgoed “De Pirk” is door de provincie Gelderland aangeduid als EHS verwevingsgebied. Dit houdt in dat grondgebonden land- en tuinbouw zich duurzaam kan ontwikkelen, voorzover de aanwezige natuurwaarden niet worden geschaad. In de EHS verwevingszone geldt het “nee tenzij” principe. Verder is het plangebied gelegen in het zoekgebied voor de Wisselse poort, een groene wig in het landschap om de flora en fauna de mogelijkheid te geven om vanaf het Veluwemassief de IJsselvallei te bereiken.

 

Het plangebied grenst aan het bestaande natuurgebied de Veluwe (landgoed "Tongeren" en gemeente Bossen Epe). Dat het plangebied ligt in het door de provincie aangewezen EHS verwevingsgebied biedt kansen voor het stichten van een nieuw landgoed.

De provincie Gelderland stelt enkele voorwaarden voor het stichten van een nieuw landgoed in de provincie. Een nieuw landgoed is een openbaar toegankelijk natuurgebied, veelal bos, afgewisseld met agrarische gronden, met daarin een woongebouw ‘van allure’ met maximaal drie wooneenheden.

 

Samen met het waterschap bestaat de wens om de Klaarbeek natuurlijker in te richten. Voor de Paalbeek, die eveneens over het landgoed loopt, bestaan geen nieuwe inrichtingswensen.

De Paalbeek is namelijk enige jaren geleden opnieuw ingericht.

 

Passend in het landschap

De provincie Gelderland laat de precieze locatietoets over aan de gemeente, in dit geval de gemeente Epe. De gemeente maakt een afweging of een nieuw landgoed past in het landschap, geen strijdigheid oplevert met omliggende functies – met name agrarische – en of het landgoed op die plek de gewenste meerwaarde heeft. Ook kan de gemeente aanvullende eisen stellen. Daarnaast moet de gemeente met de initiatiefnemer van het landgoed een privaatrechtelijke overeenkomst met kettingbeding afsluiten over de inrichting, het beheer en de openstelling. Bij voorkeur voldoet een initiatief aan alle voornoemde criteria. Er zijn situaties denkbaar waarin dit niet het geval is. Afwegen van negatieve en positieve effecten is dan van belang en maatwerk biedt uitkomst. Aan de zogenaamde ‘harde’ criteria dient altijd voldaan te worden.

 

Andere landgoederen

In de gemeente Epe werken overheid en particulieren aan de aanleg van een aaneengesloten complex van nieuwe landgoederen. Daarmee wordt de EHS in de Wisselse poort versterkt. In het provinciale boekwerk 'Combineren met natuur, mogelijkheden in de ecologische hoofdstructuur (EHS) in Gelderland zijn de landgoederen in Epe beschreven. Hierbij wordt niet alleen stilgestaan bij landgoed "De Pirk", maar worden ook andere in de omgeving liggende landgoederen beschreven.    

De EHS in het plangebied bestaat voor een deel uit EHS-verweven en voor een deel uit EHS-natuur. Op dit moment is een groot deel nog landbouwgrond. De ontwikkeling van nieuwe natuur wordt ingepast in de nieuwe landgoederen. Van het grote bestaande "Landgoed Tongeren" – waarin overigens ook flink wordt geïnvesteerd in de EHS loopt in oostelijke richting een beekdal tot aan het dorp Epe. Het gebied ligt vrijwel geheel binnen de begrenzing van de EHS. De provincie zou hier een gevarieerde mix aan natuur willen realiseren, bestaande uit veel botanisch grasland (in het open beekdal) en ook bosjes en poelen.

 

Op de volgende afbeelding is een overzicht van de begrenzing van de bestaande nieuwe landgoederen weergegeven. Bij elkaar ontstaat een samenhangend geheel waardoor de verspreidingsmogelijkheden van planten en dieren wordt vergroot. Met rode lijnen is landgoed "De Pirk" aangegeven.

 

Overzicht landgoederen (bron: provincie Gelderland)

    

Meestal laat de overheid het stichten van een nieuw landgoed geheel over aan het particulier initiatief. Soms is er ook een actievere rol, bijvoorbeeld in gebieden waar nog veel nieuwe natuur moet worden ontwikkeld.

Een voorbeeld van een dergelijke publiek-private samenwerking is te vinden in de gemeente Epe. Tussen het landgoed "Tongeren" en de kern van het dorp Epe zijn drie initiatieven ontstaan voor nieuwe landgoederen: Landgoed "De Pirk" van initiatiefnemer Peter Smeets, een particulier die al een aantal jaren grond aan het kopen is om er een natuurfunctie aan te geven, landgoed "Beekdal", van eigenaar Van Ee die met zijn landbouwbedrijf is gestopt, en landgoed "De Paalbeek".

    

Waterhuishoudingsplan

In het Waterhuishoudingsplan van de Provincie Gelderland is beleid opgesteld voor onder andere de natte landnatuurgebieden en beschermingszones rond deze natte natuurgebieden. In het onderhavige bestemmingsplan is de bescherming van de vochtgebonden natuurlijke waarden van die gronden in de regels vertaald.

 

De regeling ter bescherming van de natte natuurgebieden geldt daarmee niet voor de bebouwde percelen. Het beleidsvoornemen om (binnen de hydrologische beschermingszone) voor de bebouwde percelen geen specifieke beperkingen op te leggen, is besproken met het Waterschap Veluwe. Het waterschap heeft hier geen moeite mee, maar vraagt wel om een adviesmoment wanneer het gaat om extra bebouwing. Voor die ontwikkelingen waarvoor een Wro-procedure gevolgd wordt, is dit adviesmoment gewaarborgd via de watertoets.

 

Via afspraken tussen het Waterschap en de gemeente wordt het waterschap betrokken bij vergunningaanvragen om te bouwen.

  

Ruimtelijke Verordening Gelderland

Teneinde de provinciale belangen zoals verwoord in de Structuurvisie Gelderland veilig te stellen hebben Provinciale Staten bij besluit van 15 december 2010 (nr. PS2010-780) een ruimtelijke verordening vastgesteld.

In deze verordening wordt onder een nieuw landgoed het volgende verstaan:

"een openbaar toegankelijk bos- of natuurcomplex van minimaal 5 ha, al dan niet met overige

gronden, met daarin een woongebouw met in beginsel maximaal drie wooneenheden".

 

In artikel 2.3 van de ruimtelijke verordening is bepaald dat in een bestemmingsplan nieuwe bebouwing ten behoeve van wonen en werken mogelijk mag worden gemaakt bij oprichting van nieuwe landgoederen, mits 1) sprake is van een substantiële verbetering van in de directe omgeving aanwezige kwaliteiten van natuur, water of landschap of de recreatieve mogelijkheden van die omgeving,en 2) in de toelichting bij een bestemmingsplan wordt aangegeven op welke manier nieuwe bebouwing landschappelijk wordt ingepast.

Wanneer hier aan voldaan wordt, mag ook buiten bestaand bebouwd gebied worden gebouwd.

 

Hierbij dient rekening gehouden te worden met het bepaalde in artikel 21 van de verordening. Dit artikel heeft betrekking op Nationaal landschap met de aanduiding waardevol landschap. Binnen gebieden met deze aanduiding kunnen slechts bestemmingen worden toegestaan, voor zover de kernkwaliteiten van het gebied, zoals vastgelegd in de streekplanuitwerking "Kernkwaliteiten waardevolle landschappen" behouden of versterken.

 

In hoofdstuk 4 van de uitwerking "Kernkwaliteiten Waardevolle Landschappen, vastgesteld door het college van Gedeputeerde Staten van Gelderland op 16 mei 2006, zijn de kernkwaliteiten uitgewerkt. Het plangebied ligt binnen de één van de wiggen Oost-Veluwe. Het gebied rond Wissel, Emst en Tongeren wordt gekenmerkt door karakteristieke open essen en karakteristieke open ontginningen, waarbij het onderscheid tussen veen, broek en vochtige heide gradueel was. Het gemeenschappelijk kenmerk was en is dat er sprake is van openheid en kwel. Ook de in het gebied aanwezige sprengen en beken vormen een door het water bijeengehouden systeem van relicten: natuurlijke beken, sprengkoppen en sprengbeken.  

 

In de planbeschrijving (paragraaf 1.4) en de beschrijving van de toekomstige situatie (paragraaf 3.3) is beschreven op welke wijze het nieuwe landgoed ingericht wordt. Uit deze beschrijvingen volgt dat er sprake is van een substantiële verbetering van in de directe omgeving aanwezige kwaliteit van natuur, water en landschap. Ook recreatieve (wandel)mogelijkheden nemen toe. In deze toelichting is tevens aandacht besteed aan de landschappelijke inpassing van de nieuwe bebouwing.

 

Voorwaarden nieuw landgoed provincie Gelderland

Hiervoor is aangegeven wat onder een nieuw landgoed dient te worden verstaan. Voor het landgoed "De Pirk" geldt dat deze openbaar toegankelijk is en vooral uit natuur bestaat. Op het landgoed komt een landhuis van allure met twee wooneenheden. De oppervlakte van het landgoed bedraagt circa 6 ha. De hoofdfunctie van het woongebouw is wonen.

 

Voor wat betreft de maten wordt voldaan aan de provinciale uitgangspunten.

 

Nieuwe landgoederen kunnen gesticht worden in delen van het groenblauwe raamwerk (EHS-verweving, EHS-verbindingszones) en in het multifunctioneel gebied, niet in EHS-natuur, waardevol open gebied, in weidevogelen ganzengebieden van provinciaal belang of in het concentratiegebied voor intensieve teelten. Gebieden die met name geschikt geacht worden zijn gebieden met een grote mate van verweving, gebieden waar bosaanleg gewenst is, grondwaterbeschermingsgebieden e.d.

 

Het landgoed ligt in het EHS verwevingsgebied en voldoet daarmee ook voor wat betreft de ligging aan het provinciaal beleid.

   

Bij initiatieven voor een nieuw landgoed dient er sprake te zijn van een totaalvisie inclusief

inrichtingsplan, beeldkwaliteitsplan en exploitatieopzet. Behalve de bestemmingsplanwijziging dient de gemeente met de initiatiefnemer voor een nieuw landgoed een privaatrechtelijke overeenkomst met kettingbeding af te sluiten over de inrichting en beheer van het nieuwe landgoed. Deze overeenkomst dient bij het  bestemmingsplan te worden gevoegd. Het gaat immers ook om het duurzaam in stand houden van de landgoedkwaliteiten.

 

In het onderhavige bestemmingsplan is aandacht besteed aan de totale inrichting van het nieuwe landgoed en de beeldkwaliteit. Tussen de gemeente Epe en de initiatiefnemer is een anterieure overeenkomst gesloten waar niet alleen op de aanleg en de duurzame instandhouding is ingegaan, maar is ook een kettingbeding en een boetebeding opgenomen, teneinde de kwaliteit van het landgoed in stand te houden.

 

Conclusie

Met de realisatie van landgoed "De Pirk" wordt een deel van de ecologische hoofdstructuur van de provincie Gelderland gerealiseerd. Het nieuwe landgoed past binnen de doelstellingen van de provincie Gelderland. De bescherming van de vochtgebonden natuurlijk waarden van de gronden in het plangebied is via de regels vastgelegd.

Ten behoeve van de aanleg en een duurzame instandhouding van het landgoed heeft de gemeente Epe met de initiatiefnemer een anterieure overeenkomst gesloten. In hoofdstuk 5 is de zakelijke beschrijving van deze overeenkomst opgenomen.

 

Kortom de in dit voorliggende bestemmingsplan besloten ruimtelijke ontwikkeling is volledig in overeenstemming met het in de Structuurvisie Gelderland verwoorde en in de Ruimtelijke Verordening Gelderland verankerde provinciaal ruimtelijk beleid.