Voorst

2.1 Ontstaansgeschiedenis

Op historische kaarten van Zwolle is te zien, dat het agrarische ommeland van de stad zeer lang het beeld heeft bepaald en vaak reikte tot aan de stadswallen. Ook de weidelanden aan weerszijden van het Zwarte Water liepen nagenoeg door tot aan de stadsgracht. Wel werden ze hier afgewisseld door kleinschalige bedrijven, blekerijen en werven. Het gebied rond Voorst waterde via het riviertje de Riete af op het Zwarte Water.
Buiten Zwolle is het beeld van het uitgestrekte weidelandgebied goed behouden gebleven, binnen Zwolle zijn van het agrarische gebruik slechts fragmenten behouden gebleven. De bedrijvigheid uit het verleden heeft langs het Zwarte Water wel allerlei sporen nagelaten. Door sloop en vernieuwing is echter veel verdwenen. Zo resteert niets meer van de 18e- en 19e-eeuwse molens en de blekerijen langs de rivier. Bijzonder is wel dat de direct van het water (goedkope af- en aanvoer) afhankelijke houtindustrie, die een geschiedenis van enkele eeuwen omspant, nog voortleeft in het grote bedrijfscomplex van de Stiho op de locatie van het voormalige 18e eeuwse landgoed Twistvliet op de kop van Voorst A. Het landgoed dat door de aanleg van het Zwolle-IJsselkanaal en de uitbreiding van houthandel Stiho (voorheen Van Eindhoven) grotendeels verloren ging, is nog herkenbaar aan enkele bomenrijen op de kop van Voorst.

Kaart 4 kopie uit de historische atlas van de situatie rond 1917

In de vroege 20e eeuw voldeed de oude vaarverbinding tussen Zwolle en de IJssel, de in 1818-1819 in opdracht van koning Willem I gegraven Willemsvaart niet meer vanwege de groei van de omvang van de vrachtschepen. In 1919 werden de eerste concrete stappen ondernomen om tot een nieuwe verbinding te komen. Er werd een wet aangenomen voor aanleg van het kanaal Katerveer-Frankhuis, ten westen van de stad. Het zou tot in de vroege jaren ’60 duren voordat de schop werkelijk de grond inging. In 1964 werd het Zwolle-IJsselkanaal geopend. Frankhuis werd hierdoor rigoureus van Zwolle afgesneden. De wegverbinding over de dijken was tot dan toe steeds van regionaal belang gebleven, maar nu kwam Frankhuis in een uithoek te liggen. Aan het nieuwe Zwolle-IJsselkanaal moesten de nieuwe bedrijventerreinen komen te liggen. Toen Zwolle werd aangewezen als kerngemeente binnen het industrialisatiebeleid werden de ambities nog eens naar boven bijgesteld.

Luchtfoto van de aanleg van het Zwolle-IJsselkanaal, zicht in zuidwaartse richting, circa.1962. Rechts van het kanaal ligt achter de haven het huidige gehucht Frankhuis. Links het voormalige buiten Twistvliet met erachter de houtzagerij. Op de achtergrond is bij de spoorlijn goed zichtbaar hoe het kanaal door het oude riviertje de Riete heen wordt gegraven.

Voorst A

Tussen de stad en het kanaal werd in de loop van de 20e eeuw veel industrie gevestigd. Industrieterrein Voorst A, al ontwikkeld vanaf eind jaren veertig van de 20e eeuw, ontstond het eerst en is in feite een voortzetting en uitbreiding van het 19e-eeuwse industriegebiedje aan de Ketelkolk bij Twistvliet.

Luchtfoto uit 1963 van Voorst A gezien naar het westen, met links boven het Zwarte Water, links beneden houthandel Stiho aan de Riete.

In Voorst A streek onder andere het APC Benzinedepot (1948) neer, later de grootschalige benzine- en olieopslag van Esso-Shell. Dit bedrijf had aan de Blaloweg een kantoor. Langs de Gasthuisdijk, die als historisch lint in het industrieterrein herkenbaar bleef, de Rieteweg en de Katwolderweg (alle drie ontsloten door de Blaloweg) vestigde zich een groot aantal bedrijven, waaronder het aloude IJzerleeuw, de staalleverancier die in 1955 een groot perceel tussen Gasthuisdijk en de Rieteweg betrekt. Het bedrijf kreeg bij de aanleg van het Zwolle-IJsselkanaal een eigen insteekhaven. Ook werd een industriespoorlijntje aangelegd langs de Rieteweg. De bedrijven op het centrale deel van Voorst A waren minder of niet afhankelijk van de aanwezigheid van rivier of kanaal.

Voorst B, C en D

Vanaf 1958 volgden in het kielzog van de aanleg van het Zwolle-IJsselkanaal ten westen van de Voorsterweg ook de terreinen Voorst B en C en later vanaf 1978 Voorst D en de nieuwe rioolwaterzuivering.