Buitengebied 2009, herziening verbreding van de Regge, deelgebieden De Grimbergen en Zuna

2.2 Gewenste situatie

2.2.1 Algemeen

In het inrichtingsplan voor de Regge tussen Goor en Nijverdal "van Binnen Gait tot Zuna" is het landinrichtingsplan Rijssen verder uitgewerkt. Het inrichtingsplan heeft betrekking op een groot deel van de Beneden- en Midden Regge tussen Goor en Nijverdal. Het in te richten gebied omvat het traject van de Regge tussen rivierkilometer 6,5 en 21,5 gerekend vanaf het Twentekanaal. De oppervlakte in te richten gebied bedraagt circa 320 hectare en betreft in principe de oppervlakte gronden die is begrensd als nieuwe natuur in het Natuurbeheerplan. In het inrichtingsplan worden zeven deelgebieden onderscheiden. Dit bestemmingsplan heeft betrekking op twee van deze deelgebieden: de Grimbergen (het deel ten noorden van 't Olde Veer) en Zuna.

Ambitie voor het Reggedal

De ambitie is het beekdal van de Regge als een functionele en ruimtelijke dragende structuur van het landschap betekenis te geven. Ruimte voor water en continuïteit van het systeem zijn leidend. De Regge wordt gezien als de ruggegraar van een robuust, aaneengesloten natuurlijk cultuurlandschap.

Naast de continuïteit van de dragende structuur speelt ook het versterken van de diversiteit van de verschillende landschapstypen een belangrijke rol. De inzet is de ontwikkeling van een uitgesproken, herkenbaar en contrastrijk palet van agrarische cultuurlandschappen. Dit kan bereikt worden door het versterken van de landschappelijke diversiteit, het versterken van de eigenheid, herkenbaarheid en kwaliteit. Het behoud van de bestaande kwaliteiten en het zichtbaar houden van de tijdslagen staat voorop. De identiteit van de cultuurlandschappen is namelijk sterk verbonden met de ontstaansgeschiedenis van de streek.

Lagenbenadering

Het inrichtingsplan is gebaseerd op de lagenbenadering. De verschillende lagen in het ontwerp zijn:

• watersysteem en ondergrond (o.a. rapport met de hydraulische uitgangspunten);
• cultuurlandschap (patronen en structuren van het Reggelandschap versterken);
• ecologie (natuurontwikkeling door begrazing);
• recreatief medegebruik (nieuwe routes, aansluiten op bestaande routes).

Belangrijke karakteristieken van dit stroomafwaarts gelegen gebied zijn dat de Regge hier steeds meer een landschapsvormende kracht krijgt door de toenemende hoeveelheid water die wordt afgevoerd. Er komen steeds meer zijwaterlopen in de Regge uit die de Regge voeden en tot een meer volwassen stroom maken. Ten noorden van Enter wordt de landschapsvormende kracht van de Regge zichtbaar. Het beekdal gaat zich als duidelijke laagte manifesteren terwijl de randen van het beekdal hoger gelegen zijn. De Regge kiest haar eigen weg door het landschap, door de laagtes, een geeft vorm aan het beekdal.

De deelgebieden Grimbergen en Zuna liggen in het grote geheel van het essenlandschap. Op de hogere gronden is het essenlandschap ontstaan, de buurtschappen Notter en Zuna zijn hier prachtige voorbeelden van. Het essenlandschap bestaat uit een samenhangend systeem van essen, flanken, lager gelegen maten en fliergronden, (voormalige) heidevelden en kenmerkende bebouwing rond de es: esdorpen en verspreide erven. Het landschap is geordend vanuit de erven en de essen, de eeuwenoude akkercomplexen die op de hogere zandkoppen langs de Regge zijn ontstaan. Eeuwenlange bemesting met heideplaggen en stalmest heeft geleid tot een karakteristiek reliëf. De erven liggen op de flanken van de es, op de overgang naar de lager gelegen maten- en flierenlanden. Zo lagen ze droog en werden tegelijkertijd de werklijnen zo kort mogelijk gehouden. Vanuit de dorpen ontstond een organische spinragstructuur naar de omliggende gronden en de dorpen in de omgeving.

Het landschapsbeeld is afwisselend en contrastrijk, volgend aan de organische patronen van het natuurlijke landschap. Typerend zijn de losse erven rond de es met hun karakteristieke boerderijen en herkenbaar silhouet. De schaal van de erven is groot, met grote volumes en zware beplantingen (eiken, bosjes en houtwallen).

Ontwerpprincipe hoogwatergeul

Het gedeelte vanaf Exoo waar de Doorbraak in de Regge uitmondt (deelgebied 5 t/m 7) kent wel een duidelijk dal. Tijdens het opstellen van het hydraulisch rapport is gebleken dat ook hier een (compleet) herstel van het oorspronkelijke beeksysteem niet mogelijk is. Dit heeft te maken met belangrijke ontwikkelingen in het stroomgebied die zich in de afgelopen 100 jaar hebben voorgedaan. Zo is een deel van het stroomgebied fgekoppeld op het Twentekanaal, zijn landbouwgebieden intensiever ontwaterd en zijn piekafvoeren enorm toegenomen door verstedelijking terwijl basisafvoeren lager zijn geworden. Daarnaast is er in de kernen zoals Rijssen en Goor vaak gebouwd tot in het Reggedal waardoor peilen bij hoge afvoeren niet hoger mogen worden dan nu het geval is. Door de genoemde ontwikkelingen is het ‘bestroombare’ dal kleiner geworden. Daarnaast is door het - vaak intensieve landbouwkundige - gebruik de vrije speelruimte voor het water beperkt. Tijdens het ontwerpproces is er daarom voor gekozen om naast een meanderende Regge ook een hoogwatergeul aan te leggen. In feite is dit de huidige Regge, maar dan verondiept en voorzien van drempels. De afmetingen van deze hoogwatergeul zijn gebaseerd op de huidige Regge maar met flauwere oevers en een meter ondieper dan de huidige. De hoogwatergeul gaat meestromen bij hogere afvoeren waardoor de waterstanden bij extreem hoge afvoeren binnen acceptabele grenzen blijven.

In het eindontwerp is er voor gekozen om in het traject vanaf Exoo de meandergeul elke 400-500 meter (meandergolflengte) aan te sluiten op de hoogwatergeul om de hoogwatergeul te laten functioneren. Zowel bovenstrooms als benedenstrooms van de uitstroomopeningen zijn drempels geplaatst om het permanent meestromen van de hoogwatergeul te voorkomen. De hoogwatergeul zal overigens niet als vaarroute worden gebruikt. Als gevolg van de grondwaterstanden zal de hoogwatergeul permanent waterhoudend zijn. Dit heeft grote invloed op de beleving en de leesbaarheid van het Reggedal. Er zal immers niet 1 rivier te zien zijn, maar twee of meerdere waterlopen. Landschappelijk gezien is dit niet wenselijk. Tijdens een veldbezoek aan de inmiddels heringerichte Regge ter hoogte van Velderberg is door een aantal afgevaardigden uit de projectgroep gediscussieerd over de wenselijke verschijningsvorm van de meandergeul en de hoogwatergeul. De volgende uitgangspunten zijn in de aansluitende werksessie geformuleerd:

• Door de meandergeul (de echte Regge) als een doorgaande vloeiende lijn te ontwerpen wordt de Regge centraal gesteld in de beleving van het dal;
• De drempel in de hoogwatergeul wordt evenwijdig aan de meandergeul aangelegd;
• De overgangen van de meandergeul naar de hoogwatergeul worden vloeiend vormgegeven;
• Minimale toepassing van stortsteen in de drempels.

Wanneer de hoogwatergeul aan de rand van het Reggedal ligt wordt het principe ‘strakke rand’ toegepast:

• De zijde aan de buitenkant van het dal wordt als rechte lijn vormgegeven. Het ‘aanplakken’ van zogenaamde natuurlijke glooiingen aan deze bestaande strakke (hoger gelegen) rand lijkt erg onnatuurlijk;
• De zijde aan de binnenkant van het dal wordt als glooiende oever vergraven, variërend van 1:3 tot 1:10 met een gemiddelde van 1:7. Deze zachte rand gaat op een natuurlijke wijze over in het Reggedal;
• Vanaf de rand van het dal heeft de recreant zicht over de hoogwatergeul naar het dal van de ‘echte Regge’. De hoogwatergeul heeft een ondergeschikte rol aan de zijkant van het dal.

Wanneer de hoogwatergeul midden in het Reggedal ligt wordt het principe ‘poelen’ toegepast:

• Om te voorkomen dat de hoogwatergeul als dominante lijn in het dal wordt ervaren komen er drempels in de hoogwatergeul te liggen, net onder de waterlijn. Hier gaat riet op groeien waardoor de doorgaande blauwe lijn wordt onderbroken;
• Beide zijden van de hoogwatergeul worden vergraven tot flauwe oevers, variërend van 1:3 tot 1:10 met een gemiddelde van 1:7. Dit sluit aan op het natuurlijke karakter van het dal.

Afbeelding: referentiebeeld verbrede Regge

Beplantingen

Om een dynamische Regge te kunnen realiseren worden de bestaande kades en eventueel aanwezige beplantingen verwijderd. De gemeente Wierden heeft voor de beplantingen een compensatieregeling opgesteld.

Doorgaande fietsverbinding

Vanuit de wens om langs het gehele traject een fietspad te realiseren is een aantal principes opgesteld waaraan de fietsverbinding bij nadere uitwerking moet voldoen:

• Het fietspad wordt uitgevoerd in beton, aansluitend aan de reeds uitgevoerde delen ter hoogte van Exoo;
• De kruisingen met de Regge zo laag mogelijk in het landschap inpassen. Een hoge ligging van de brug met landhoofden verstoort het beeld van het open Reggedal;
• De kunstwerken uitvoeren met minimale toepassing van stortstenen. De stenen verstoren het natuurlijke beeld van het Reggedal.

In het inrichtingsplan zijn zeven deelgebieden opgenomen. Dit bestemmingsplan heeft betrekking op de deelgebieden 6 (noordelijk deel) en het gehele deelgebied 7.

2.2.2 Deelgebied de Grimbergen (deelgebied 6)

2.2.2.1 Algemeen

In het hydraulisch rapport en door het waterschap zijn een aantal randvoorwaarden opgesteld ten aanzien van de dimensionering van de Regge en de toekomstige peilen waaraan de herinrichting van de Regge in deelgebied 6 moet voldoen. Deze randvoorwaarden staan op de volgende afbeelding weergegeven

Daarnaast zijn de volgende wensen en ontwikkelingen meegenomen in het ontwerp:

• De commissie heeft besloten hier de mogelijkheid te geven voor het aanleggen van een pontje ten noorden van het Oude Rijssensche Veer. Het pontje is er, maar zou ook toegankelijk gemaakt kunnen worden voor fietsers, aansluitend op het fietspadennetwerk aan de oostzijde van de Regge.
• De eigenaar van de Grimberghoeve gaat het gedeelte van het dal dat zijn eigendom is zelf beheren. Hij heeft hiervoor een brug over de Regge nodig om de overzijde van de Regge te kunnen bereiken met een trekker.
• De werkgroep ‘Ommetje Zuna’ heeft te kennen gegeven een oversteekmogelijkheid over de Regg te ambiëren om de wandelroute compleet te kunnen maken. Deze oversteek zou in de toekomst ten noorden van de Maatgraven gerealiseerd moeten worden.
• Er zijn gesprekken gevoerd met de eigenaar van camping ‘t Mölke.

• Voor het fietspad dat in dit deelgebied wordt aangelegd in het kader van de landinrichting is inmiddels een bestek opgesteld. Het tracé uit dit bestek is uitgangspunt voor het ontwerp van de Regge.
• De brug ter hoogte van de entree van Rijssen (N350) wordt vernieuwd.

2.2.2.2 Ruimtelijk ontwerp

Langs het traject tussen de N347 en het Oude Rijssensche Veer is weinig ruimte binnen de plangrenzen om een ingreep van betekenis te doen. Er is daarom besloten om de Regge over dit gedeelte vooralsnog niet in te richten als natuurlijk beekdal. Er is wel een (gestippelde) lijn aangegeven die de wenselijke toekomstige loop van de Regge verbeeld. Elke ingreep die op dit moment mogelijk zou zijn binnen de plangrenzen vormt op geen enkele wijze de aanzet tot het bereiken van het wensbeeld en zou dit in een later stadium in de weg kunnen staan. Afhankelijk van de ruimte worden er ecologische oevers aangelegd en wordt het naaldbos gekapt (voormalig eigendom Fortis).

Wanneer de Regge benedenstrooms van het Oude Veer eindelijk weer ruimte krijgt maakt de waterloop een ‘kronkel van plezier’. De Regge pakt de ruimte die zij krijgen kan en slingert enthousiast richting de Grimberghoeve om vervolgens rustig door te slingeren richting de Zunaweg. Vanaf het Oude Veer wordt naast de meandergeul de hoogwatergeul ingericht volgens het principe strakke rand’. Ter hoogte van ‘t Mölke ontstaat een dusdanig kleine ruimte tussen de meandergeul en de hoogwatergeul dat hier geen beheer mogelijk is. De verwachting is dat dit gedeelte dicht zal groeien met bos. Dit opgaande groen zal de harde rand van de camping verzachten. De Regge stroomt hier heel even door een bosgebiedje, aangezien aan de oostzijde van de Regge al bos staat in de huidige situatie.

Ter hoogte van de Grimberghoeve wordt een brug over de Regge aangelegd waardoor de eigenaar van de aangrenzende gronden met zijn materieel de overzijde van de watergang kan bereiken. Deze brug kan ook door wandelaars gebruikt worden, eventueel in combinatie met een belevingspad. Het is aan de ondernemer of grondeigenaar om hier iets mee te doen.

Op onderstaande afbeelding is de inrichtingsschets weergegeven. Een groter formaat van deze afbeelding is opgenomen in Bijlage 1 Inrichtingsschets Grimbergen

2.2.2.3 Natuurbeheer

Evenals in de andere deelgebieden zal het natuurbeheer ook hier bestaan uit integrale begrazing. Hierdoor kan zich een gevarieerd beekdallandschap ontwikkelen, met overwegend graslandvegetaties van verschillend karakter, varierend van droge schrale graslanden tot natte tamelijk voedselrijke graslanden.

Naast de grazige vegetaties zullen er op natte plekken ruige moerasvegetaties ontstaan en oevervegetaties. Hier en daar zal zich struweel ontwikkelen of kleine bosjes. Ten behoeve van de voortplanting van amfibieën worden overstromingsvrije poelen ingericht.

 

Afbeelding: referentiebeeld ruig grasland

2.2.2.4 Recreatie

Aangezien het eerste deel van dit traject nog niet wordt heringericht wordt hier ook nog niet geïnvesteerd in de routestructuur. De bestaande wandelroute langs de zuidzijde van de Regge over het schouwpad blijft gehandhaafd tussen de N347 en de N350. Dit gebied biedt echter juist veel kansen als uitloopgebied voor de kern Rijssen.

Aan de noordzijde van de N350 blijft het voor de wandelaar mogelijk om via de rechteroever, onder de spoorlijn door, het schouwpad langs de Regge te benaderen. Vanaf het punt waar het Reggedal breder wordt is er de mogelijkheid voor de recreant om door het Reggedal te struinen.

Afbeelding: referentiebeeld struinen tussen de koeien. Op de achtergrond overgang van het laaggelegen beekdal naar de hogere gronden.

Het fietspad in dit deelgebied is aangelegd. En wat is er nu leuker dan na een lange wandeling of fietstocht door het Reggedal een tussenstop te kunnen maken op een terras aan de Regge? Aan camping 't Mölke wordt de mogelijkheid geboden om een (vlonder)terras te realiseren. De ruimtelijke kwaliteit van de vlonder (en de rand van de camping) vragen hierbij de nodige aandacht. In het gebied tusssen de Grimberghoeve en camping ‘t Mölke ontstaat op deze wijze een plek waar horeca en recreatieve routes elkaar vinden. Het (particulier) initiatief voor het aanleggen van een trekveer ten noorden van de instroom van de Maatgraven past hier goed bij.

2.2.3 Deelgebied Zuna (deelgebied 7)

2.2.3.1 Algemeen

In het hydraulisch rapport en door het waterschap zijn een aantal randvoorwaarden opgesteld ten aanzien van de dimensionering van de Regge en de toekomstige peilen waaraan de herinrichting van de Regge in deelgebied 7 moet voldoen. Deze randvoorwaarden staan op de volgende afbeelding weergegeven.

Daarnaast zijn de volgende wensen en ontwikkelingen meegenomen in het ontwerp:

• Kaart waardevolle en wenselijke beplantingen gemeente Wierden;
• Ontwikkeling landgoed Kamplanden ten noorden van de Regge;
• Realisatie ontwerp Elsenerbeek (DLG);
• Realisatie Ommetje Zuna.

2.2.3.2 Ruimtelijk ontwerp

Vanaf de Zunaweg slingert de Regge met grote slagen, passend bij de maat en schaal van het beekdal op deze plek, richting de Boersingel. Ten noorden van de Boersingel sluit de Regge aan op het gebied Veldkamp, waar de Regge inmiddels is heringericht. De hoogwatergeul wordt in dit deelgebied grotendeels aangelegd volgens het principe ‘poelen’. De hoogwatergeul ligt immers midden in het beekdal. Een aantal drempels met riet zorgen voor onderbreking van de doorgaande waterlijn. Direct ten zuiden van de Boersingel wordt de hoogwatergeul volgens het principe ‘strakke rand’ aangelegd.

De overgang tussen de hogere gronden en het dal moet op alle plekken weer duidelijk worden. Door de gemeente Wierden is een kaart gemaakt waarop alle wenselijke (bestaande en nog te ontwikkelen) beplantingen staan aangegeven. Deze beplantingen zijn ook op het ontwerp voor het Reggedal aangegeven. Op de kaart is te zien dat er een prachtige grote open ruimte ontstaat in dit deelgebied, de grootste open ruimte die in dit project voor komt.

Afbeelding: referentiebeeld natuurlijke Regge.

Ten noorden van het plangebied wordt landgoed Kamplanden ontwikkeld. Vanuit het ontwerp van de Regge zijn wensen en uitgangspunten meegegeven in een werksessie. Indien mogelijk wordt bijvoorbeeld het water langer vastgehouden op het landgoed, wat de vertraging van het systeem ten goede komt. De bebouwing van het landgoed komt aan de rand van de grote open ruimte te staan. De uitstraling en ruimtelijke kwaliteit van het landgoed zijn dus van groot belang.

De bestaande parkeerplaats aan de Zunaweg blijft bestaan. De populieren die in de huidige situatie om de parkeerplaats staan worden gekapt aangezien deze niet thuis horen in het dal. Inpassing van de parkeerplaats in het beekdal is in een later stadium aan de orde.

Op onderstaande afbeelding is de inrichtingsschets weergegeven. Een groter formaat van deze afbeelding is opgenomen in Bijlage 2 Inrichtingsschets Zuna

2.2.3.3 Natuurbeheer

Evenals in de vorige deelgebieden zal het natuurbeheer ook hier bestaan uit integrale begrazing. Hierdoor kan zich een gevarieerd beekdallandschap ontwikkelen, met overwegend graslandvegetaties van verschillend karakter, varierend van droge schrale graslanden tot natte tamelijk voedselrijke graslanden.

Naast de grazige vegetaties zullen er op natte plekken ruige moerasvegetaties ontstaan en oevervegetaties. Hier en daar zullen zich struwelen ontwikkelen en kleine bosjes. Ten behoeve van de voortplanting van amfibieën worden overstromingsvrije poelen ingericht.

2.2.3.4 Recreatie

Voor de recreant wordt vanaf de parkeerplaats aan de N347 een wandelroute aangelegd. Deze route loopt voor een deel over het te realiseren fietspad en kruist ter hoogte van landgoed de Kamplanden de Regge. De route loopt door over het landgoed en draait met een lus weer terug naar de Regge, kruist deze nogmaals met een passage met de Regge en sluit weer aan op het fietspad.

Vanaf het halfverharde pad is er de mogelijkheid voor de meer avontuurlijke wandelaar om het dal in te struinen. Door het aanleggen van de twee voetgangersbruggen wordt ook tegemoet gekomen aan het Ommetje Zuna. Er ontstaat nu een prachtige route langs oude erven op de hogere gronden, door het Reggedal en over het nieuwe landgoed de Kamplanden. Aan de zuidwestzijde van de Regge wordt een fietspad aangelegd. In de inrichiting voor de Elsenerbeek is hier inmiddels ruimte voor gereserveerd.