Buitengebied, Koedijk 9+9a Giethmen/Grefeldijk Lemele

4.2 Provinciaal beleid

4.2.1 Inleiding

De provincie Overijssel haar ruimtelijke beleid vastgelegd in de Omgevingsvisie Overijssel. Ruimtelijke kwaliteit en duurzaamheid zijn daarin de rode draden. Bij de Omgevingsvisie behoort de Omgevingsverordening Overijssel, waarin nader wordt ingegaan op instrumenten waarmee de provincie de door haar beoogde ruimtelijke ontwikkelingen enigszins kan sturen. Het bevat regels waaraan gemeenten zich dienen te houden bij onder ander het opstellen van bestemmingsplannen.

4.2.2 Uitvoeringsmodel Omgevingsvisie

Om te sturen op ruimtelijke kwaliteit en duurzaamheid wordt gebruik gemaakt van het Uitvoeringsmodel Omgevingsvisie Overijssel.

Figuur 1 Uitvoeringsmodel Omgevingsvisie Overijssel

Bron: www.overijssel.nl

Generieke beleidskeuzes

Allereerst wordt bepaald of een beoogde ontwikkeling past binnen de generieke beleidskeuzes. Zo dienen gemeenten in het kader van woningbouw- en bedrijventerreinontwikkeling afspraken te maken met buurgemeenten. Andere generieke beleidskeuzes betreffen onder andere reserveringen voor waterveiligheid, randvoorwaarden voor externe veiligheid, grondwaterbeschermingsgebieden, landbouwontwikkelingsgebieden voor de intensieve veehouderij, begrenzing van Nationale Landschappen, Natura 2000-gebieden, Ecologische Hoofdstructuur en verbindingszones.

Ten aanzien van de generieke beleidskeuzes kan het volgende worden opgemerkt:

• Waterveiligheid: de plangebieden liggen niet in een buitendijks gebied. De beoogde ontwikkeling heeft geen gevolgen voor de waterveiligheid.
• Externe veiligheid: De beoogde ontwikkelingen zijn mogelijk vanuit het omgevingsaspect externe veiligheid. Zie ook paragraaf 5.5 van de toelichting.
• Grondwaterbeschermingsgebied: de plangebieden zijn niet gelegen in een grondwaterbeschermingsgebied.
• Landbouwontwikkelingsgebieden: De plangebieden zijn niet gelegen in landbouwontwikkelingsgebieden. Ze zijn gelegen in verwevingsgebieden.
• De plangebieden zijn niet gelegen in of nabij gebieden die zijn aangeduid als Nationaal Landschap of Nationaal Park. Tevens zijn beide gebieden niet gelegen in of nabij weidevogelbeheer- en ganzengebieden.
• De plangebieden zijn niet in of nabij Natura 2000-gebieden gelegen. Zie voor meer informatie paragraaf 5.3.2.
• Enkele delen van het plangebied aan de Koedijk zijn gelegen binnen de EHS. Deze delen zijn middels het bestemmingsplan van een beschermende regeling voorzien. Het plangebied aan de Grefeldijk is in zijn geheel gelegen binnen de EHS. Het agrarische bouwblok wordt verwijderd en de grond wordt ofwel omgezet in natuur, ofwel geruild tegen andere gronden die dan worden omgezet naar natuur. Zie verder paragraaf 4.2.3.

Een andere generieke beleidskeuze is het principe van zuinig en zorgvuldig ruimtegebruik in de groene omgeving. Dit leidt ertoe dat bestaande bebouwing zoveel mogelijk dient te worden (her)benut. In dit geval wordt geen bestaande bebouwing benut (er wordt immers een bedrijfswoning gebouwd aan de Koedijk), maar ter compensatie wordt op een andere locatie binnen de gemeente (de locatie aan de Grefeldijk) een nog niet benutte bouwmogelijkheid wegbestemd. Op die manier wordt toch voldaan aan de achterliggende gedachte van het principe; namelijk het zoveel mogelijk voorkomen van nieuwe bebouwing in de groene omgeving. Bovendien gaat het om bebouwing van een perceel dat nu al intensief gebruikt wordt, de ruimtelijke impact is beperkt.

De beoogde ontwikkeling aan de Koedijk, in samenhang met de ontwikkeling aan de Grefeldijk, past binnen de generieke beleidskeuzes. Daarbij gaat het met name tussen de koppeling van beide ontwikkelingen. Hierbij wordt de verdere uitvoering van het Reggeherstelproject ter hoogte van Lemele mogelijk gemaakt door het agrarische bouwblok aan de Grefeldijk als het ware te verplaatsen naar de Koedijk. Het realiseren van nieuwe natuur is een doelstelling voor het gebied op basis van het feit dat het gelegen is binnen de Ecologische Hoofdstructuur en daarin in de Omgevingsvisie is aangeduid als "nieuwe, nog te realiseren natuur".

Ontwikkelingsperspectieven

Het gehele grondgebied van Overijssel heeft in de Omgevingsvisie een bepaald ontwikkelingsperspectief gekregen. Ze geven richting aan wat waar ontwikkeld zou kunnen worden. Ze zijn richtinggevend om flexibiliteit voor de toekomst te hebben.

Het ontwikkelingsperspectief voor het plangebied aan de Koedijk luidt als volgt: "Buitengebied; accent veelzijdige gebruiksruimte". Gebieden binnen dit ontwikkelingsperspectief zijn gebieden voor gespecialiseerde landbouw en mengvormen van landbouw met andere functies en bijzondere woon-, werk- en recreatiemilieus die de karakteristieke gevarieerde opbouw van de cultuurlandschappen in deze gebieden versterken. Het feit dat het in het voorliggende bestemmingsplan gaat om een reeds bestaande handelskwekerij (een vorm van gespecialiseerde landbouw) aan de Koedijk, waarbij een bedrijfswoning wordt beoogd te bouwen, past binnen dit ontwikkelingsperspectief.

Voor het plangebied aan de Grefeldijk geldt het ontwikkelingsperspectief "Realisatie Groene Hoofdstructuur (EHS concreet begrensd)". Doel is om de EHS (bestaande en nieuwe natuur) en de gebieden waar water de bepalende functie is te combineren tot een robuust raamwerk met landschappelijke kwaliteit.

Het perceel aan de Grefeldijk behoudt haar agrarische bestemming. Wel wordt een bouwmogelijkheid verwijderd. Dat is op zich al een goede impuls, omdat dan minder verstoring in de groene omgeving plaats kan vinden. Bovendien wordt het perceel (waarvan het waterschap Regge en Dinkel eigenaar is) indien mogelijk omgeruild tegen andere, nog dichter bij de Regge gelegen landbouwgronden. Deze gronden worden dan, na toepassing van de hiervoor in het nieuwe bestemmingsplan Buitengebied hiervoor opgenomen wijzigingsbevoegdheid, geschikt gemaakt voor waterberging en kan de Regge ter hoogte van deze percelen worden aangepakt door bijvoorbeeld de Regge meer te laten meanderen. Deze percelen maken ook deel uit van de EHS en naast de waterdoelen worden dus ook de EHS-natuurdoelen gerealiseerd.

In het nieuwe bestemmingsplan Buitengebied is voor deze percelen met het oog op de realisering van beide doelen (zowel EHS als waterdoelen) een wijzigingsbevoegdheid opgenomen. Wanneer het Waterschap dan ook niet tot overeenstemming komt met grondeigenaren ten aanzien van een grondruil, dan zal het waterschap alsnog aan de gemeente Ommen vragen om mee te werken aan het bestemmen van het perceel als natuur. Teneinde dit proces te kunnen bespoedigen is het voorontwerpplan aangepast in die zin dat op de bestemming "agrarisch" aan de Grefeldijk een wijzigingsbevoegdheid gelegd waarmee deze gronden eenvoudig kunnen worden gewijzigd in een natuurbestemming.

Aangezien echter een grondruil nog beter zou uitpakken voor het totale Reggeherstelproject en de daarbij behorende natuurontwikkeling, is het perceel aan de Grefeldijk in dit bestemmingsplan niet bij recht bestemd tot natuur, omdat geen enkele agrariër zijn of haar agrarische grond zal willen ruilen tegen grond met een natuurbestemming.

Gelet op het voorgaande kan gesteld worden dat de beoogde ontwikkeling zeer goed past binnen de doelstelling van het bijbehorende ontwikkelingsperspectief vanuit de Omgevingsvisie.

Gebiedskenmerken

Op basis van gebiedskenmerken in vier lagen (natuurlijke laag, laag van het agrarische cultuurlandschap, stedelijke laag en lust- en leisurelaag) gelden specifieke kwaliteitsvoorwaarden en -opgaven voor ruimtelijke ontwikkelingen. Ze zijn soms normstellend, maar meestal richtinggevend of inspirerend.

Per gebiedskenmerk wordt eerst de locatie aan de Koedijk behandeld en vervolgens komt de locatie aan de Grefeldijk aan bod.

Natuurlijke laag

Het plangebied aan de Koedijk valt voor het grootste deel binnen het zandgebied "Dekzandvlakte". Een zeer klein gedeelte, evenwijdig aan de Regge, is gelegen binnen "Beekdalen en natte laagtes". Het is de ambitie voor de "Dekzandvlakte" de natuurlijke verschillen tussen hoog en laag en de verschillen tussen nat en droog functioneel meer sturend en beleefbaar te maken. Voor het deel dat wordt gekenschetst als "Beekdalen en natte laagtes" bestaat de ambitie om de beekdalen als functionele en ruimtelijke dragende structuren van het landschap betekenis te geven. Deze is reeds aanwezig, met name vanwege het feit dat de gronden die gelegen zijn tussen het plangebied aan de Koedijk en de Regge veel lager zijn gelegen dan de gronden binnen het plangebied zelf. Het beekdal als functionele en ruimtelijke drager komt dus duidelijk naar voren en dat zal als gevolg van het voorliggende bestemmingsplan niet wijzigen.

Het plangebied aan de Grefeldijk is gelegen binnen de laag "Beekdalen en natte laagtes". De ambitie bestaat om de beekdalen als functionele en ruimtelijke dragende structuren van het landschap betekenis te geven. Dit zal gebeuren doordat de gronden meer betrokken zullen worden bij de Regge en de daarbijbehorende ecologische structuur.

Laag van het agrarische cultuurlandschap

Het plangebied aan de Koedijk ligt binnen het landschapstype "Oude Hoevenlandschap". Het is de ambitie om het kleinschalige, afwisselende oude hoevenlandschap vanuit de verspreid liggende erven een ontwikkelingsimpuls te geven. Deze erven bieden veel ruimte voor landbouw, wonen, werken, recreatie, mits wordt voortgebouwd aan kenmerkende structuren van het landschap: de open esjes, de routes over de erven, de erf- en landschapsbeplantingen.

De norm is dat eventueel aanwezige essen en esjes een beschermende bestemmingsregeling krijgen, gericht op de instandhouding van de karakteristiek openheid, de bodemkwaliteit en het reliëf. De gronden binnen het plangebied zijn gelegen op een es. Deze is echter binnen het plangebied al bebouwd. De ontwikkelingen die dit bestemmingsplan mogelijk maakt zullen niet zorgen voor een vermindering van de openheid. Het plangebied is hoger gelegen dan de Regge en de gronden die daar direct naastgelegen zijn. Deze hogere ligging is karakteristiek en hieraan zal ook niet worden getornd.

Het plangebied aan de Grefeldijk ligt evenals het plangebied aan de Koedijk binnen het landschapstype "Oude Hoevenlandschap" en daarvoor gelden dan ook dezelfde ambities en normen. De norm is dat eventueel aanwezige essen en esjes een beschermende bestemmingsregeling krijgen, gericht op de instandhouding van de karakteristiek openheid, de bodemkwaliteit en het reliëf. De agrarische bestemming die het gebied behoudt, waarbij de nu nog aanwezige bouwmogelijkheden planologisch-juridisch verwijderd worden, is hiermee in lijn.

Stedelijke laag

Beide gebieden worden in de stedelijke laag niet aangeduid.

Lust- en leisurelaag

De locatie aan de Koedijk wordt in deze laag niet aangeduid. Het plangebied aan de Grefeldijk wordt aangeduid als "donkerte". Dit betekent dat het in dit gebied mogelijk moet blijven om "het donker" te ervaren. Dat blijft zeker mogelijk, omdat er geen functies planologisch mogelijk worden gemaakt (zoals bebouwing) die in strijd zijn met het ervaren van "donkerte".

4.2.3 Omgevingsverordening

Beide plangebieden liggen binnen de EHS. Aan de Koedijk vindt een fysieke ontwikkeling plaats in de vorm van de bouw van een bedrijfswoning, die als een nieuwe ontwikkeling in de groene ruimte wordt aangemerkt. Bij ontwikkelingen in de groene ruimte kan het instrument "Kwaliteitsimpuls Groene Omgeving" van toepassing zijn. Zowel de EHS als de Kwaliteitsimpuls Groene Omgeving komen in de Omgevingsverordening nader aan bod en daar wordt hieronder op ingegaan.

Ecologische Hoofdstructuur (EHS)

Het plangebied aan de Koedijk wordt omringd door de EHS. Enkele kleine onderdelen maken deel uit van de EHS. Het gaat dan om de randen van het plangebied, die voor het grootste deel bestaan uit bomen, heggen en ander groen. Deze delen zijn aangeduid als reeds "bestaande natuur" (zie figuur 2). De Omgevingsverordening zegt hierover dat bestemmingsplannen uitsluitend strekken tot het behoud, herstel of de duurzame ontwikkeling van de wezenlijke kenmerken van gebieden behorende tot de gebiedscategorie "bestaande natuur".

Figuur 2 : EHS in en om het plangebied aan de Koedijk

Bron: http://gisopenbaar.overijssel.nl/website/atlasoverijssel/atlasoverijssel.html

Het gaat hier met name om gronden ten zuiden van de handelskwekerij. De "bestaande natuur" ten zuiden van de handelskwekerij betreft forse bomen en struiken die het perceel ten zuiden van de kwekerij voor een groot deel afschermen van zowel de weg als van het gebied in de richting van de Regge. Zie foto 2 voor een voorbeeld van een groep bomen die door de provincie is aangeduid als "bestaande natuur". Deze "bestaande natuur" is kenmerkend voor het perceel en de omgeving en kent in voorliggend bestemmingsplan dan ook een beschermende regeling in lijn met de Omgevingsverordening.

Foto 2: Vanaf de achterzijde van de kwekerij richting de Regge: forse groep bomen die door de provincie zijn aangeduid als "bestaande natuur".

Nu blijkt uit figuur 2 dat ook de beplantingsstrook aan de noordzijde van het plangebied is aangeduid als zijnde "nieuwe natuur, nog te realiseren". Het betreft hier een afschermende strook met beplanting van ongeveer 3 meter breed (zie foto 3). Deze is reeds bestaand. Aangezien deze strook ondergeschikt is aan de overige delen die zijn aangeduid als "bestaande natuur" valt de beplantingsstrook aan de noordzijde van de kwekerij binnen de bestemming "Agrarisch - Kwekerij" zoals die geldt voor het gehele bedrijfsperceel van de kwekerij.

Foto 3: Vanaf de achterzijde van de kwekerij richting de Regge en het spoor: randbeplanting

Kwaliteitsimpuls Groene omgeving

De provincie wil ontwikkelingen in de groene omgeving laten samengaan met een impuls in kwaliteit.

Daarvoor dient het instrument "Kwaliteitsimpuls Groene omgeving". Ontwikkelingen in de groene omgeving worden als volgt benaderd door de provincie:

• Ruimte bieden voor sociaal-economische ontwikkeling als deze vanuit zuinig en zorgvuldig ruimtegebruik verantwoord is, past in het ontwikkelingsperspectief ter plaatse en volgens de Catalogus Gebiedskenmerken wordt uitgevoerd.
• Aan de geboden ontwikkelruimte worden voorwaarden gesteld om de gewenste ruimtelijke kwaliteit te kunnen realiseren. Het gaat daarbij in ieder geval om een goede ruimtelijke inpassing van de ontwikkeling.
• Bij grootschalige ontwikkelingen (nieuw of uitbreiding van bestaand) wordt naast een investering in de ontwikkeling zelf tegelijkertijd geïnvesteerd in de omgevingskwaliteit. Op deze manier wordt aantasting van de omgevingskwaliteit voorkomen of gecompenseerd. Uit een ruimtelijke onderbouwing moet blijken dat voldoende wordt gecompenseerd.

Het is duidelijk dat voorliggend bestemmingsplan een ontwikkeling in de groene ruimte mogelijk maakt. Deze ontwikkeling is echter zeer beperkt, aangezien het bedrijf reeds aanwezig is en slechts de mogelijkheid wordt geboden om een bedrijfswoning te bouwen.

Ruimtelijke kwaliteitswinst

De beoogde ontwikkeling dient gepaard te gaan met een ruimtelijke kwaliteitswinst. Deze winst wordt hieronder beschreven.

Na inwerkingtreding van voorliggend bestemmingsplan is het zo dat planologisch-juridisch gezien de bouwmogelijkheden op beide locaties samen Koedijk en Grefeldijk) sterk zijn verminderd. Daarbij komt dat het waterschap Regge en Dinkel in deze situatie het perceel aan de Grefeldijk heeft kunnen aankopen. Nu het waterschap met de initiatiefnemer is overeengekomen dat een vergoeding wordt betaald aan het waterschap ter compensatie van de extra uitgaven die het waterschap heeft moeten doen om ook het bijbehorende agrarische bouwperceel te kopen wanneer het bestemmingsplan leidt tot een bouwvergunning voor de beoogde bedrijfswoning aan de Koedijk 9a, wordt het publieke belang gediend. De kans is nu namelijk veel groter dat het Reggeherstelproject in het gebied meer compleet kan worden uitgevoerd. Nu het waterschap het perceel heeft gekocht, kan het direct worden aangewend om bij te dragen aan de uitvoering van het Reggeherstelproject, hetzij door het perceel in te richten als natuur, hetzij door het perceel te ruilen met andere percelen die direct aan de Regge zijn gelegen. Deze percelen zullen dan worden gebruikt om de Regge haar natuurlijke beloop weer in grotere mate te geven, wat een belangrijk doel is van de Reggeherstelprojecten. Deze gronden maken tevens deel uit van EHS, dus naast de waterdoelen van het waterschap worden ook de EHS-natuurdoelen gerealiseerd.

Op het perceel aan de Grefeldijk staat op dit moment nog een mestsilo. Waterschap Regge en Dinkel zal deze silo laten slopen. Aan de Grefeldijk geeft dit ook een stukje ruimtelijke kwaliteitswinst.

Binnen het plangebied aan de Koedijk zal de ruimtelijke kwaliteit eveneens worden versterkt. Op het perceel Koedijk 9 zijn op dit moment namelijk nog twee kassen gesitueerd, als overblijfsel van het glastuinbouwbedrijf dat de heer van Dorsten senior in het verleden heeft gevoerd op het perceel. Deze kassen hebben een oppervlakte van ongeveer 650 m2. Deze kassen passen niet in de omgeving waarin ze zijn gesitueerd en vormen een inbreuk op de ruimtelijke kwaliteit ter plekke. Door de kassen te verwijderen wordt er een ruimtelijke kwaliteitswinst geboekt op deze locatie.

Het aspect "ruimtelijke kwaliteitswinst" kan ook op een andere wijze worden bereikt, bovenop het feit dat reeds ruimtelijke kwaliteitswinst wordt bereikt doordat de bouwmogelijkheden in het buitengebied als gevolg van dit bestemmingsplan in zijn totaliteit bezien worden beperkt ten opzichte van de vigerende mogelijkheden.

Het gaat dan met name om de ruimtelijke kwaliteitswinst die kan worden bereikt binnen het plangebied aan de Koedijk. Deze winst kun je "fysiek" bereiken door bijvoorbeeld extra aanplant van bomen, maar ook door het op een beschermende wijze bestemmen van de kwaliteiten die op dit moment al aanwezig zijn. Daarbij wordt gedoeld op de kenmerkende groenstructuur die met name het zuidelijke gedeelte van het plangebied aan de Koedijk afschermt van de weg en de aan de achterzijde gelegen agrarische gronden die grenzen aan de Regge. In paragraaf 6.2, waar de gebruikte planregels worden toegelicht, wordt hierop nader ingegaan.