Stadscentrum, wijzigingsplan De Kaap 2011

2.1 Historische analyse

Hoogeveen is ontstaan op een veenontginning. Met name in het centrumgebied is de historie van haar ontstaan nog goed leesbaar. Het afgegraven veen werd via een kanaal (de Nieuwe Grift, later de Hoogeveense Vaart genoemd) over het water naar Meppel en verder vervoerd. Dwars op dit kanaal werden op een afstand van 160 meter van elkaar kleinere kanalen gegraven, de zogenaamde wijken. Deze afstand was voor een arbeider nog doelmatig af te leggen met een kruiwagen vol turf.

Zo ontstond een raster van elkaar kruisende kanalen. Door middel van nieuwe kanalen, de opgaanden, werden stelsels van wijken verderop in de venen, eveneens aan de Hoogeveense Vaart gekoppeld. Straatnamen als 'Hollandscheveldse Opgaande' en 'Zuideropgaande' herinneren aan die kanalen. Het dorp Hoogeveen ontstond rond 1600. Op het belangrijkste kruispunt (het Kruis genaamd) vestigden zich al snel winkeliers, verveners, rentmeesters en ambachtslui. Een nieuwe plaats was geboren.

De huidige Hoofdstraat is gesitueerd op de plek van de voormalige hoofdvaart. Deze vaart is in de jaren zestig gedempt, maar het water is later weer op speelse wijze in de openbare inrichting van de voetgangerszone opgenomen. De orthogonale structuur die in de tijd van de ontginningen is ontstaan is nog in heel Hoogeveen leesbaar. Vanaf de jaren vijftig tot begin jaren zeventig maakte Hoogeveen een grote groeispurt mee, waardoor wijken als paddestoelen uit de grond kwamen.

De huidige wegenstructuur is grotendeels geënt op de oude waterwegen. Met name langs de Hoofdstraat is ook de 'wijkenmaat' van 160 meter nog zeer goed leesbaar. Als gevolg van deze maat ontstonden zeer lange, smalle kavels. De gemiddelde bebouwingsdiepte langs de Hoofdstraat bedraagt maar liefst 25 meter, met uitschieters tot 40 meter diep.

Omdat de maat tussen twee bebouwingsstroken zo groot was zijn er in de huidige situatie achter de Hoofdstraat grote ruimtes ontstaan, waar vaak slechts achterkanten op zijn georiënteerd. Deze ruimtes worden nu voor het merendeel als parkeerruimte benut, maar doen door gebrek aan vormgeving zeer rommelig aan. Smalle stegen en een enkele bredere weg leiden vanaf de Hoofdstraat naar deze achterterreinen. Ook het plangebied bestaat voor een groot deel uit zo'n achterterrein.