Kwelvijver Noodwaterberging Ossehaar

4.4 Cultuurhistorie

Coevorden is gesticht op de plek waar het Drostendiep, het Loodiep en het Schoonebekerdiep in de Kleine Vecht samenkomen. De nederzetting is gelegen op een lange dekzandrug in het landschap, die een belangrijke verbinding vormde met het Drentse zandgebied. Het plangebied ligt in de uitlopers van deze landengte en ligt in een gebied met dekzandruggen en rivierduinen. Dergelijke rivierduinen zijn zeer geschikt voor bewoning door jager-verzamelaars uit de Steentijd, en het is ook bekend dat in de omgeving rond Coevorden prehistorische bewoning heeft plaatsgevonden. Het toponiem “Haar” betekent zandige heuvelrug. Het gebied met het toponiem Ossehaar ligt zowel ten noorden als ten zuiden van het Stieltjeskanaal, dat tussen 1882 en 1884 is gegraven. Het plangebied ligt ten zuiden van het Stieltjeskanaal. De ontginning van de gebieden rond Coevorden heeft pas in de tweede helft van de 19e eeuw plaatsgevonden, maar het toponiem is veel ouder. Blijkbaar had het dus een bepaalde betekenis in het landschap. Misschien als een hoger gelegen deel in het landschap waar (rund)vee kon lopen.

Dekzandrug

Op de Cultuurhistorische Kompas Drenthe van Drenthe ligt het plangebied in een brede globaal noordzuid lopende zone van een beekdal. Ter plaatse is een licht hoogteverschil, wat duidt op een dekzandopduikingen/zandkopjes, enkele meter hoger dan het omliggende landschap. De dekzandruggen zijn cultuurhistorisch waardevolle objecten, met kans op bewoningsresten uit de prehistorie. Zo ligt vlak bij het plangebied één AMK-terrein (Monumentnummer 2750). Het betreft een terrein van archeologische waarde waar resten van vuurstenen afslagen zijn gevonden op een dekzandopduiking circa 20 m ten noorden van de Scheidsloot (ARCHIS-waarnemingsnr 300263).

De dekzandrug zal plaatsmaken voor de kwelvijver. De motivatie voor deze keuze is gegeven in paragraaf 5.2.

Figuur 4.2: uitsnede Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (bron: www.kich.nl)

Figuur 4.3: Maaiveldhoogtes (de verhoogde bult bij de locatie van de kwelvijver is duidelijk zichtbaar)

Scheidsloot

Er is meer dan honderd jaar strijd gevoerd tussen de Coevordenaren en de buren van Dalen over eigendom en gebruik van de lagere veen gebieden tussen Dalen en Coevorden. Deze kwestie is pas in de zeventiende eeuw afgesloten. In diverse documenten is er sprake van twee sloten of beken als grens tussen de twee marken. Een hiervan is de Scheidsloot, welke al staat aangeduid op een kaartfragment van 1781. De Scheidsloot vormde de begrenzing van de Marke en is een opmerkelijke oude grenssscheiding die behoudenswaardig is. De exacte historische ligging van de Scheidsloot is echter niet geheel zeker de huidige ligging (zie ook par. 4.5).

Op de zogenaamde Bonnekaarten van rond 1900 ligt het plangebied in een grote zone van onbebouwde terreinen ten oosten van Coevorden. Het deel ten zuiden van het Stieltjeskanaal heeft een regelmatige (recentere) verkaveling die verband houdt met de vervening en ontginning in dit gebied. De verkaveling is in dit zuidelijke deel vrijwel geheel onveranderd gebleven ten opzichte van die uit de periode rond 1900. De kaart in de Hottingeratlas toont ter plaatse van het plangebied een onbebouwd gebied met woeste gronden die nog niet in cultuur zijn gebracht met enkele wegen en het Drostendiep.

De Scheidsloot vormt de noordgrens van het plangebied voor de kwelvijver. In het inrichtingsplan voor de noodwaterberging is de Scheidsloot ingepast: qua dimensionering zal de sloot aangepast worden tot kwelsloot (verdieping en verbreding). De nieuwe kwelvijver zal hier op aansluiten.