GGZ / Diepstroeten 1e fase 2012

3.1 Huidige situatie

Ligging in Assen

Het plangebied van bestemmingsplan GGZ / Diepstroeten 1e fase 2012 bestaat in hoofdzaak uit de instellingsterreinen van GGZ Drenthe en Vanboeijen. Het terrein van GGZ ligt tussen de Nijlandsloop en de Burgemeester Bothenius Lohmanweg en het terrein van Vanboeijen ligt ten zuiden van de Burgemeester Bothenius Lohmanweg en strekt zich uit tot Diepstroeten. Het gebied ten zuiden van de Berkenlaan dat wordt getransformeerd tot woongebied Park Diepstroeten behoort niet tot het plangebied van dit bestemmingsplan. De ligging van Park Diepstroeten is weergegeven in figuur 10.

Figuur 10: begrenzing Park Diepstroeten.

Beide terreinen hebben een in hoofdzaak groen karakter met verspreide bebouwing, maar kennen een geheel verschillende bebouwingskarakteristiek en ontwikkeling. Het GGZ-terrein heeft zijn oorsprong in een oud landgoed en al voor de oorlog was hier een psychiatrisch ziekenhuis gevestigd. Het terrein is sindsdien geleidelijk uitgebreid tot de huidige omvang. Door de geleidelijke ontwikkeling ontbeert het terrein een duidelijke hoofdstructuur. Met een nieuwe stedenbouwkundige visie probeert GGZ een nieuwe hoofdstructuur aan te brengen op het terrein gebaseerd op de geschiedenis van het terrein als landgoed.Deze structuur kan gerealiseerd worden op basis van het geldende bestemmingsplan. Hendrik van Boeijen-Oord is opgericht in de jaren '50 van de vorige eeuw als eerste inrichting voor zwakzinnige kinderen in het noorden van Nederland. In de jaren '80 bereikte het terrein zijn 'huidige' omvang.

De komende jaren wordt op het zuidelijke deel van het terrein van Vanboeijen de nieuwe woonwijk Diepstroeten gebouwd. Vanboeijen trekt zicht terug op het noordelijk deel van het terrein, grofweg ten noorden van de Middenweg. Hier is Vanboeijen bezig met ingrijpende sloop- en nieuwbouwplannen die eveneens binnen de kaders van het geldende bestemmingsplan gerealiseerd kunnen worden.De nieuwe woonwijk Diepstroeten valt niet binnen de grenzen van dit bestemmingsplan.

Ontsluiting

GGZ en Vanboeijen worden via de Dennenweg en de Pelikaanstraat vanaf de Europaweg-Zuid ontsloten. De Europaweg-Zuid, met als verlengde de Overcingellaan en de Industrieweg, is de belangrijkste noord-zuidverbinding binnen de bebouwde kom van Assen en vormt onderdeel van het ringwegenstelsel van Assen. Dit ringwegenstelsel is direct aangetakt op de drie snelwegafritten die Assen met de A28 verbinden. Het terrein van Vanboeijen is via de weg Diepstroeten (en toekomstige wijk Diepstroeten) ook vanuit het zuiden bereikbaar.

Ruimtelijke structuur GGZ-terrein

Het GGZ terrein is ontstaan in de bossen aan de zuidoostzijde van het centrum, aan de rand van de stad. De locatie ligt op de overgang van het stedelijk gebied naar het open, landelijk gebied. Het spoor vormt in de huidige situatie een barrière naar de stad, waardoor het terrein nog altijd in een betrekkelijke luwte ligt. Met de ontwikkelingen rondom de FlorijnAs wordt de ontsluiting van dit deel van Assen sterk verbeterd, zie ook paragraaf 3.2.

Het terrein wordt aan de noordzijde begrensd door de Nijlandsloop, een kleine zijtak van het Anreeperdiep. De Dennenweg, de Burgemeester Bothenius Lohmanweg, het Kerkpad en de Oude Trambaan die in elkaars verlengde liggen, vormen tezamen de west- en zuidgrens van het plangebied. Langzaam verkeer kan via deze route Anreep bereiken. Ten oosten van het plangebied liggen het landelijk gebied en het beekdal van de Drentsche Aa.

De huidige plattegrond van het terrein toont door de ontsluitingsstructuur en de vrij willekeurig verspreid liggende bebouwing weinig structuur. Het terrein is onoverzichtelijk en werkt voor de bewoners en de bezoekers desoriënterend. Het onderscheid tussen het lagergelegen deel van het beekdal en de hoger gelegen zandrug is niet waarneembaar. In beide deelgebieden zijn vergelijkbare gebouwen gebouwd en is gecultiveerd groen aangelegd.

Het bebouwingsbeeld van het terrein van GGZ Drenthe is zeer divers. Van elk decennium na 1930 zijn er wel de bekende, typerende bouwstijlen aanwezig. Naast de diversiteit in architectuurstijlen zijn ook de diverse functies van gebouwen duidelijk afleesbaar; personeelsflats, woonhuizen, woonpaviljoens, facilitaire bebouwing, dagbesteding, kantoorobjecten, een kassencomplex en een besloten forensisch psychiatrische kliniek uit de negentiger jaren van de vorige eeuw. De Adventskerk van de Groninger architect Piet de Vrieze uit 1967 is het meest markante en waardevolle architectuurobject van de 'gebouwenverzameling' van het complex van GGZ Drenthe. De modernistische plastische architectuur, waarbij de plattegrond is afgeleid van de menselijke oorschelp, gecombineerd met de vrije ligging in het parkachtige groen vormen de dragers van deze kwaliteit. De kerk is een blikvanger van het GGZ-terrein.

Verkeerstructuur GGZ-terrein

De Dennenweg loopt vanaf de Pelikaanstraat in zuidelijke richting parallel aan het spoor. Qua naamgeving vindt de Dennenweg zijn vervolg in de centrale oost-west lopende entreeweg van het terrein van GGZ Drenthe, die feitelijk een haakse aansluiting van een lagere orde is ten opzichte van het eerste gedeelte van de Dennenweg. Het wegtrace van de Dennenweg vindt zijn vervolg in de Burgemeester Bothenius Lohmanweg, het Kerkpad en de Oude Trambaan. De Oude Trambaan is alleen voor fietsers en wandelaars toegankelijk en vormt de verbinding met het dorpje Anreep.

De interne ontsluitingsstructuur van het GGZ-terrein bestaat uit een oprijlaanachtig gedeelte (Dennenweg) met rechts het markante hoofdgebouw. Na een haakse bocht naar links leidt de hoofdontsluiting de bezoeker het gehele terrein rond. Vanaf deze weg - die na het oprijlaangedeelte Lindelaan heet - worden alle gebouwcomplexen ontsloten, behalve de forensisch psychiatrische kliniek die via de route Burgemeester Bothenius Lohmanweg-Kerkpad wordt ontsloten. Het complex De Wieken is via een afslag van de hoofdontsluitingslus op meer indirecte wijze aan de hoofdwegenstructuur gekoppeld.

De lusvormige interne hoofdontsluiting slingert over het terrein en mondt uiteindelijk bij het kassencomplex (Calendula) weer uit op de Burgemeester Bothenius Lohmanweg.

Stedenbouwkundige visie GGZ terrein

GGZ Drenthe heeft in 2009 een landschappelijke en stedenbouwkundige visie op haar terrein ontwikkeld. Deze visie is destijds verwerkt in het voorontwerpbestemmingsplan waarin ook sprake was de bouw van een TBS-kliniek in de zuidoosthoek van het GGZ terrein. De plannen voor de TBS-kliniek zijn in het najaar van 2009 afgeblazen. De locatie waar de TBS-kliniek gebouwd zou worden, is in dit bestemmingsplan niet als bouwlocatie opgenomen. De stedenbouwkundige visie voor het overige deel van het terrein staat nog grotendeels overeind en is verwerkt in een nieuw beeldkwaliteitplan.

De stedenbouwkundige visie voor het GGZ terrein bestaat uit een landschappelijk, stedenbouwkundig en logistiek raam en heeft een meervoudig doel:

• Het bieden van een open en veilige omgeving voor de cliënten, bewoners, bezoekers en medewerkers van GGZ Drenthe.
• Het bieden van een gevarieerde, groene leefomgeving voor cliënten; een zogenaamde 'healing environment'.
• Het waarborgen van een goede inpassing van het GGZ-terrein in het omliggende landschap.
• Het versterken van de natuurkwaliteiten rond de diverse beeklopen.
• Het vormen van een heldere leidraad voor situering van de diverse (ver)nieuwbouwcomplexen.
• Het daarbij ruimte kunnen bieden aan verschillende architectuuropvattingen.
• Het verbeteren van de logistieke situatie.
• Het versterken van de oriëntatiemogelijkheden op het terrein.
• Het leesbaar maken van de cultuurhistorie door het benutten van een aantal landgoedassen op het terrein.

Voor de hoofdopzet van het terreindeel ten noorden van het Anreeperdiep is een nieuw ordeningsprincipe gekozen. De oude, grotendeels verdwenen, landgoedassen worden geherintroduceerd als structuurdragers op het terrein. De oude landgoedassen zijn als restanten van laanbeplanting nog zichtbaar. Ook het huidige wegen- en padenbeloop valt hier en daar nog samen met deze oude landgoedstructuur. GGZ wil de lanen opnieuw aanplanten met nieuwe laanbomen. Centraal in dit 'ladderstelsel' van de landgoedassen ligt een nieuw brinkachtig gebied. Hier worden bomen in een duidelijk rasterverband in een parkachtig gazon aangeplant. Deze brinkachtige groene ruimte ligt als ontmoetingsplek centraal op het GGZ-terrein. Buiten dit assenstelsel, langs de Nijlandsloop, de Stadsbroekloop en het Anreeperdiep, is ruimte voor een meer groene en open bebouwingsstructuur. Het groen krijgt een meer landschappelijk en natuurlijk karakter.

De introductie van dit lineaire assenstelsel maakt het mogelijk om in de toekomst twee typen gebouwen op het GGZ-terrein te realiseren. Direct aanpalend aan het assenstelsel en in het assenstelsel kunnen gebouwen worden ontwikkeld met duidelijke gevelrooilijnen en rechthoekige plattegronden. Deze gebouwen zullen vanwege hun aard en ligging orthogonale ensembles gaan vormen, waardoor het ladderstelsel ook een derde dimensie zal krijgen.

Figuur 11: Structuurschets GGZ terrein.

Meer in de periferie van het terrein (op grotere afstand van het assenstelsel) kunnen gebouwen meer expressief, als vrijliggende paviljoengebouwen in de groene ruimte worden vormgegeven. Meer complexe, niet rechthoekige plattegronden zijn daarbij goed mogelijk. Door deze differentiatie ontstaat een gevarieerd bebouwingsbeeld dat een duidelijke stedenbouwkundige en landschappelijke drager heeft.

De nieuwe hoofdwegenstructuur zal voor een groot deel bestaan uit de bestaande hoofdlus, die nu nog op twee verschillende punten aantakt op de Dennenweg/Burgemeester Bothenius Lohmanweg. Deze hoofdlus wordt omgevormd tot een doorgaande ringontsluiting voor het autoverkeer. Hierdoor komt het verkeer weer bij de hoofdingang terug wanneer het de lus blijft volgen. De boombeplanting aan weerszijden van deze ring wordt met parkachtige boomgroepen aangevuld.

Deze ingreep, tezamen met de oost-west doorbraak van het ladderstelsel, vormt een grote verbetering van de oriëntatiemogelijkheden op het terrein. De huidige uitmonding van de autolus op de Burgemeester Bothenius Lohmanweg kan als dienst- en bevoorradingsentree worden gehandhaafd.

De ladderstructuur bestaat voornamelijk uit wandel- en fietspaden. De meeste gebouwen rond het ladderstelsel zullen vanaf de rondgaande hoofdlus kunnen worden benaderd. Daar waar de ladderstructuur aan het einde uitmondt op de autolus, is een markant plein als een soort 'belvedere' vormgegeven. Vanaf dit plein is via een aantal smalle, door bomen ingekaderde zichtlijnen, uitzicht gecreëerd op het landschap van de Drentsche Aa.

De bestaande langzaamverkeersroutes op en rond het terrein blijven gehandhaafd. Bij de uitwerking van de terreininrichting zal worden gestreefd om de wandel- en fietsverbinding tussen het GGZ-terrein en het omliggend landschap te intensiveren.

Welstandsnota

In de welstands- en reclamenota Assen (januari 2012) is het gemeentelijk welstandsbeleid voor de hele gemeente vastgelegd. Het GGZ-terrein en het terrein van Vanboeijen vallen in de categorie 'solitaire bebouwing'. De gebieden worden gekenmerkt door een ruime hoofdopzet en een sterk groen karakter, waardoor karakterverschillen van de gebouwen slechts beperkte invloed hebben op het beeld van de openbare weg. De bebouwing in deze gebieden is zowel individueel als in kleinere clusters vormgegeven.

Beeldkwaliteitplan GGZ-terrein

Voor het GGZ-terrein is de stedenbouwkundige visie vertaald in een beeldkwaliteitplan. In de welstandsnota is al aangegeven dat er voor het GGZ-terrein een beeldkwaliteitplan in voorbereiding was. Het beeldkwaliteitsplan waarborgt de samenhang tussen het stedenbouwkundig plan en de architectonische uitwerking. In het beeldkwaliteitplan is onderscheid gemaakt tussen de bebouwing aan of tussen de landgoedassen en de bebouwing meer aan de randen van het GGZ-terrein. Dat onderscheid wordt gemaakt in de positionering van de gebouwen ten opzichte van elkaar, grondvorm en oriëntatie. Daarnaast wordt met referentiebeelden en kleur- en materiaalaanduidingen gewerkt. Ook is de stedenbouwkundige visie vertaald in een visie op de terreininrichting.

De stedenbouwkundige visie voor het deel dat betrekking heeft op het GGZ terrein, is verwerkt in een beeldkwaliteitplan (BKP). Dit BKP is een aanvulling op de Welstandsnota. Voor zo ver zaken niet worden genoemd in het BKP, bijvoorbeeld reclame, geldt de Welstandsnota. Het BKP wordt als bijlage bij het bestemmingsplan gevoegd

Ruimtelijke structuur Vanboeijen

Het terrein van Vanboeijen is ontstaan aan de rand van de bebouwde kom van Assen. Anno 2012 ligt het terrein nog steeds in de luwte aan de rand van de stad. Door de toekomstige bouw van de wijk Diepstroeten op het zuidelijke deel van het terrein ligt het terrein straks tussen twee woonwijken.

Het huidige terrein van Vanboeijen ligt grofweg tussen de Burgemeester Bothenius Lohmanweg en de Berkenlaan.. Het terrein wordt in tweeën gesplitst door het Anreeperdiep. Ten noorden van het beekje is het gebied in hoofdzaak agrarisch met drie bebouwde complexen waaronder een appartementengebouw ten noorden van de Burgemeester Bothenius Lohmanweg op de plek van de vroegere directiewoningen.

Ten zuiden van het Anreeperdiep heeft de laatste jaren grootschalige sloop en nieuwbouw plaatsgebonden. De nieuwbouw is geïnspireerd op de bebouwing van een Drents esdorp. De nieuwbouw is voorzien van schuinen kappen en ook in kleur- en materiaalgebruik is aansluiting gezocht op oude Drentse boerderijen. De bebouwing is schijnbaar willekeurig geplaatst rond open ruimtes. De openbare ruimte heeft een informele, landschappelijke inrichting. Veel oude bomen zijn gehandhaafd. Recent zijn twee oude gebouwen in de noordoosthoek van het terrein gesloopt. De beoogde nieuwbouw sluit aan op de gekozen landschappelijke, dorpse opzet.

Figuur 12: impressie Vanboeijenterrein.

Verkeersstructuur

Het terrein van Vanboeijen wordt ontsloten vanaf de Burgemeester Bothenius Lohmanweg en heeft via het zuidelijke deel van het terrein (de toekomstige wijk Diepstroeten) ook een ontsluiting naar het zuiden. Op het terrein zelf is de Middenweg de belangrijkste ontsluiting. De Vennenweg, langs het spoor, is, samen met de zuidelijke toegang, de beoogde ontsluiting voor autoverkeer van de wijk Diepstroeten. Langzaam verkeer kan op meerdere plaatsen aantakken op de Berkenlaan.