Ruimtelijke onderbouwing zandbak Garnwerd aan Zee

Ruimtelijke onderbouwing

Hoofdstuk 1 Inleiding

1.1 Aanleiding omgevingsvergunning

Door het college van burgemeester en wethouders is op 2 mei 2016 een omgevingsvergunning verleend voor het aanleggen van een zandbak op het perceel Hunzeweg 38a Garnwerd. Tegen deze omgevingsvergunning is bezwaar gemaakt, welk bezwaar op 13 oktober 2016 gedeeltelijk gegrond en gedeeltelijk ongegrond is verklaard. Tegen het besluit is vervolgens beroep ingesteld. In een tussenuitspraak heeft de rechtbank geoordeeld dat er sprake is van een motiveringsgebrek en heeft ze het college van burgemeester en wethouders (hierna: het college) in gelegenheid gesteld te komen met een aanvullende motivering. Het college heeft de vergunning uitsluitend getoetst aan artikel 22 van het bestemmingsplan Garnwerd. Er is in de omgevingsvergunning echter niet gebruikgemaakt van de bevoegdheid het strijdige gebruik met artikel 23 van het genoemde bestemmingsplan toe te staan.

Op grond van artikel 23 van het bestemmingsplan Garnwerd is de locatie van het bouwplan mede bestemd voor Waarde - Cultuurhistorie. Op grond van deze bestemming mogen de gronden uitsluitend worden gebruikt als grasland en is het niet toegestaan de gronden te egaliseren. Op grond van het bestemmingsplan kan hiervan alleen worden afgeweken ter voorkoming van onevenredige grote hinder voor de landbouw, dan wel indien noodzakelijk ter versterking van de landschappelijke of cultuurhistorische waarden.

Vaststaat dat het bouwplan ziet op het ophogen en egaliseren van grond op het perceel ten behoeve van de zandbak. De rechtbank heeft vastgesteld dat het bouwplan geen aanpassing van het dijkprofiel betreft ten behoeve van onevenredige grote hinder voor de landbouw en/of ter versterking van de landschappelijke of cultuurhistorische waarden. Er is derhalve volgens de rechtbank sprake van gebruik dat strijdig is met het bestemmingsplan.

De gemeente is in principe bereid de door de rechtbank genoemde strijdigheid op te heffen middels een omgevingsvergunning voor het afwijken van het bestemmingsplan. Een aanvraag voor een omgevingsvergunning dient vergezeld te gaan van een goede ruimtelijke onderbouwing. Het voorliggende rapport voorziet daarin.

1.2 Ligging, begrenzing en juridische status van het besluitgebied

Het besluitgebied betreft het perceel tussen de molen en het Reitdiep in Garnwerd. Het gebied is gelegen langs een dijk, die een bescherming kent op grond van het provinciaal beleid.

Besluitgebied voornemen

1.3 Opbouw onderbouwing

In het volgende hoofdstuk volgt de planbeschrijving, dit hoofdstuk gaat in op de huidige en de toekomstige situatie van het besluitgebied. In hoofdstuk 3 worden het relevante beleid van de provincie Groningen en het beleid van de gemeente Winsum behandeld. In hoofdstuk 4 komt het onderdeel 'milieu en overige randvoorwaarden' aan de orde.

De onderdelen die in dit hoofdstuk worden behandeld, zijn milieu (bodem, geluid, luchtkwaliteit, geur en ammoniak), externe veiligheid, waterhuishouding, archeologie, cultuurhistorie en ecologie. In hoofdstuk 5 komen de feitelijke en juridische planopzet aan de orde. Hoofdstuk 6 gaat in op de economische uitvoerbaarheid. Ten slotte wordt in hoofdstuk 7 ingegaan op de maatschappelijke uitvoerbaarheid.

Hoofdstuk 2 Beleidskader

2.1 Provinciaal beleid

2.1.1 Omgevingsvisie

De Omgevingsvisie provincie Groningen 2016-2020 en de bijbehorende Omgevingsverordening bevatten regels voor de fysieke leefomgeving in de provincie Groningen. In de Omgevingsvisie gelden geen specifieke opgaven voor de locatie, dan wel de functie.

2.1.2 Omgevingsverordening

De locatie is gelegen tussen een op grond van de Omgevingsverordening aan-gewezen 'oude dijk' en een 'karakteristieke waterloop'.

Voor de oude dijken geldt dat bestemmingsplannen niet mogen voorzien in bouwmogelijkheden die leiden tot wijziging van het profiel van de oude dijk, dan wel delen of restanten daarvan. Het is dan ook verboden om de gronden te diepploegen, egaliseren en af te schuiven, dan wel de gronden anders te gebruiken dan als grasland.

Door de provincie is vastgesteld dat de zandbak niet ligt op of binnen het ge-bied van een 'oude dijk' als bedoeld in artikel 2.57.4 Omgevingsverordening.

De zandbak brengt geen wijziging van het profiel van de oude dijk mee.

Voor de karakteristieke waterloop geldt dat het beloop en het profiel van de waterloop beschermd moet worden. De zandbak brengt geen wijziging in het beloop of het profiel van het Reitdiep mee.

2.2 Gemeentelijk beleid

2.2.1 Structuurvisie

In 2013 is de structuurvisie voor de gemeente Winsum vastgesteld. De structuurvisie geeft een ruimtelijke visie op de toekomstige ontwikkeling voor de middellange termijn (tot ongeveer 2025).

In de structuurvisie worden de ruimtelijke en programmatische kaders uiteen gezet voor sectoraal beleid, zoals voor economie, onderwijs en wonen.

In de structuurvisie wordt de ambitie uitgesproken te beschikken over een regionaal onderscheidend voorzieningenniveau dat niet alleen de gemeente Winsum bedient, maar ook haar omliggende gemeenten.

Het restaurant Garnwerd aan Zee met de bijbehorende voorzieningen is een recreatieve trekpleister voor de bewoners van Winsum, maar ook voor bewoners uit omliggende gemeenten. De aanleg van de zandbak is een uitbreiding van de recreatieve voorziening en past daarmee in het gemeentelijk beleid.

2.2.2 Bestemmingsplan

Het vigerende bestemmingsplan voor het besluitgebied is het bestemmingsplan Garnwerd (vastgesteld 20 juni 2013). In dit bestemmingsplan zijn de gronden bestemd als Recreatie - Dagrecreatie. Binnen deze bestemming is het gebruik van de gronden ten behoeve van onder meer dagrecreatieve voorzieningen en speelvoorzieningen toegestaan. Verder is een deel van het perceel voorzien van de dubbelbestemmingen Waarde - Beschermd dorpsgezicht en Waarde - Cultuurhistorie. Voor de gronden binnen deze dubbelbestemmingen gelden er op basis van het bestemmingsplan beperkingen.

Op grond van de dubbelbestemming Waarde - Beschermd dorpsgezicht geldt een omgevingsvergunningplicht voor het ophogen en egaliseren van gronden en het ontgronden en afgraven van gronden en/of het anderszins ingrijpend wijzigen van de bodemstructuur. Een hiervoor bedoelde omgevingsvergunning kan slechts worden verleend indien geen onevenredige afbreuk wordt gedaan aan de ruimtelijke en cultuurhistorische waarden van het gebied. De benodigde omgevingsvergunning is verleend, waarbij de gemeente heeft gesteld dat de aanleg van de zandbak en het bouwen van de benodigde damwand dermate ondergeschikt is dat niet gesproken kan worden van een aantasting van het beschermde dorpsgezicht.

Op grond van de dubbelbestemming Waarde - Cultuurhistorie mogen de gronden uitsluitend gebruikt worden als grasland. Daarnaast is het niet toegestaan de gronden te egaliseren. Op grond van het bestemmingsplan kan hier alleen van worden afgeweken ter voorkoming van onevenredige grote hinder voor de landbouw dan wel indien noodzakelijk ter versterking van de land-schappelijke of cultuurhistorische waarden. De zandbak past op dit punt volgens de rechtbank dan ook niet binnen het bestemmingsplan, aangezien geen sprake is van een van de hiervoor genoemde afwijkingsmogelijkheden. Om de zandbak middels omgevingsvergunning mogelijk te maken, is de voorliggende ruimtelijke onderbouwing opgesteld. In paragraaf 3.9 wordt nader ingegaan op de cultuurhistorische waarden van de gronden.

2.3 Conclusie

Het initiatief past binnen het provinciaal beleid en er is derhalve geen ontheffing van de Omgevingsverordening van de provincie Groningen nodig.

Het bouwplan past binnen het gemeentelijk beleid. Om de door de rechtbank veronderstelde strijdigheid met het bestemmingsplan op te heffen is voorliggende ruimtelijke onderbouwing opgesteld.

Hoofdstuk 3 Milieu en overige randvoorwaarden

3.1 Bodem

Volgens de bodeminformatiekaart via het bodemloket is de locatie voldoende onderzocht, dan wel gesaneerd. Er bestaat geen aanleiding te veronderstellen dat de bodem op de locatie verontreinigd zou zijn.

3.2 Geluid

Het bouwplan maakt een zandbak mogelijk. Aangezien er geen geluidsgevoelige objecten of terreinen worden gerealiseerd, kan een akoestisch onderzoek in het kader van de Wet geluidhinder achterwege blijven.

3.3 Luchtkwaliteit

Er worden geen ontwikkelingen mogelijk gemaakt die kunnen leiden tot een (sterke) verkeerstoename. Het plan kan daarom geen negatieve invloed hebben op de luchtkwaliteit in het gebied. Onderzoek naar de luchtkwaliteit kan derhalve achterwege blijven.

3.4 Bedrijven en milieuzonering

Een goede ruimtelijke ordening voorziet in het voorkomen van voorzienbare hinder en gevaar door milieubelastende activiteiten. Door bij nieuwe ontwikkelingen voldoende afstand in acht te nemen tussen milieubelastende (zoals bedrijven) en milieugevoelige (zoals woningen) functies worden hinder en gevaar voorkomen en wordt het bedrijven binnen aanvaardbare voorwaar-den mogelijk gemaakt zich te ontwikkelen of te vestigen. Met andere woorden, ten behoeve van een zorgvuldige besluitvorming moet worden nagegaan of een partij onevenredig in haar belangen wordt geschaad; de rechtspositie van betrokkenen moet worden gehandhaafd.

Het bouwplan ziet op de aanleg van een zandbak. Een zandbak vormt geen milieuhinderlijke bedrijfsactiviteit als bedoeld in de milieuzonering.

Gezien de ingrepen in het besluitgebied en de omliggende functies wordt ervan uitgegaan dat het initiatief geen onevenredige hinder oplevert voor de omgeving en andersom.

3.5 Externe veiligheid

Nabij het plangebied bevinden zich geen objecten die een risico vormen qua milieuhinder of externe veiligheid; zoals (agrarische) bedrijven, gastransport-leidingen, lpg-tankstations of de opslag van gevaarlijke stoffen. Wel is op de provinciale risicokaart het Reitdiep aangemerkt voor transport gevaarlijke stoffen, maar een risicocontour is niet gegeven in het basisnet water. Daaruit wordt afgeleid dat risico als gevolg van vaartransport te verwaarlozen is.

3.6 Waterhuishouding

Qua waterhuishouding maakt het Reitdiep onderdeel uit van het Electra-boezemgebied en valt onder het beheer van het Waterschap Noorderzijlvest. Dit regelt de waterpeilen en beheert boezemwateren en hoofdwatergangen, met bijbehorende waterstaatswerken en waterkeringen. Het waterschap is eveneens verantwoordelijk voor het waterkwaliteitsbeheer. De juridische instrumenten, waarmee aspecten met betrekking tot waterkwaliteit worden geregeld is de Waterwet. De Waterschaps Keur is het juridisch instrument voor waterkwantiteit en waterkeringen. Daarin is ook aangegeven voor welke activiteiten vergunning is vereist.

Tevens vervult het Reitdiep als openbaar vaarwater een belangrijke, hoofdzakelijk recreatieve, scheepvaartfunctie als staande mast route. Onder andere ter waarborging van de veiligheid, het vlotte verloop van scheepvaartverkeer en daarmee van de doorvaarbreedte gelden vergunningseisen op grond van het Kanalenreglement Groningen. Genoemde vergunningseisen functioneren naast de regeling in het bestemmingsplan.

In het kader van het wettelijk vooroverleg zal het waterschap om advies worden gevraagd.

3.7 Archeologie

In september 2008 zijn de archeologische verwachtingskaart en beleidsadvies-kaart voor de regio Noord-Groningen vastgesteld. Deze kaarten met bijbehorend rapport zijn opgesteld door RAAP Archeologisch Adviesbureau. Het plangebied wordt aangemerkt als gebied met een hoge verwachtingswaarde. Wanneer ingrepen groter dan 200 m2 en dieper dan 40 cm beneden maaiveld worden gedaan, dient een archeologisch bureauonderzoek te worden uitgevoerd. Ten aanzien van het bouwplan door het afgraven van de gronden kan de bodem worden verstoord. Er is voor het bouwplan niet dieper dan 40 cm beneden maaiveld gegraven, onderzoek naar archeologische waarden was dan ook niet nodig. Tijdens het uitvoeren van het bouwplan zijn geen archeologische resten aangetroffen.

3.8 Ecologie

Gezien de staat van de gronden voordat het bouwplan werd uitgevoerd (grotendeels verhard) en de aard van het bouwplan valt niet te verwachten dat het gevolgen heeft voor flora en fauna.

3.9 Cultuurhistorie

Garnwerd heeft zich als dorp in de afgelopen jaren sterk ontwikkeld als toeristische trekpleister. Met name rond de brug over het Reitdiep zijn diverse recreatieve voorzieningen gekomen. Het restaurant Garnwerd aan Zee heeft een uitbreiding ondergaan en recentelijk is een trailerhelling aangelegd en een zandbak in het verlengde van het terras bij het restaurant.

Vraag is in hoeverre de aanleg van deze zandbak past bij de cultuurhistorische waarde van het dorp en de dijk langs het Reitdiep in het bijzonder. De waarde van de dijk is vastgelegd in het bestemmingsplan Garnwerd en omvat de volgende essentiële ruimtelijke kenmerken:

• het profiel van de oude dijken, delen daarvan, dan wel restanten daarvan;
• de met de oude dijken samenhangende landschapselementen, waaronder coupures, schotbalkloodsjes en kolken.

Analyse cultuurhistorie

Garnwerd is een eeuwenoud wierdedorp in het oude gebied Middag. De ontwikkeling van het dorp hangt in belangrijke mate samen met de rechttrekking van het Reitdiep omstreeks 1630, waardoor het dorp bij het water komt te liggen.

Het dorp ontwikkelt zich vanaf de wierde rond de kerk naar het water toe, waardoor een kenmerkende langgerekte dorpsstructuur ontstaat die nog steeds goed herkenbaar is. Aan en langs het Rietdiep heeft zich bebouwing ontwikkeld. Bijzonder zijn korenmolen De Meeuw en café Hammingh, elk bovenop de dijk.

Garnwerd is voor een deel een beschermd dorpsgezicht. Ook de zandbak en het bijbehorende restaurant liggen binnen de contouren van het beschermd dorpsgezicht. In (de toelichting op) het aanwijsbesluit tot beschermd dorpsgezicht zijn de volgende kwaliteiten van het dorp benoemd:

• kenmerkende langgerekte dorpsstructuur tussen kerk (en deels afgegraven wierde) en de dijk en het Reitdiep;
• oudste bebouwing rond de kerk;
• historische bebouwing als belangrijke beelddrager van de karakteristiek van het dorp, in het bijzonder langs de Burgemeester Brouwerstraat;
• zichtbaar aanwezige hoogteverschillen;
• dijkbebouwing rond de brug;
• zichtrelaties met het aangrenzende open landschap, waarbij vanaf de oostzijde het dorp verscholen ligt achter de Reitdiepdijk.

Het dorpsbeeld is van een dermate schoonheid en ruimtelijke samenhang dat met de bescherming ervan een algemeen belang wordt gediend.

Situatie analyse

Café Hammingh is de eerste recreatieve uitbater aan het Reitdiep in Garnwerd. Oude foto's laten zien hoe het café prominent op de dijk staat en later ook een aanlegplaats en kade aan de voet van de dijk krijgt.

Foto circa 1970

Foto circa 1945

Aan de andere kant van de brug, bij de molen, ligt lange tijd een scheepssloperij. Op de plek van de scheepssloperij ligt nu restaurant Garnwerd aan Zee met bijbehorende terrassen en aanlegsteigers. Aanvankelijk een redelijk eenvoudig paviljoen, maar sinds 2012 heeft het horecabedrijf enkele transformaties ondergaan. De laatste stap is het aanleggen van een zandbak bij het restaurant aan de voet van de dijk geweest op de plek waar tot die tijd boten opgeslagen werden en trampolines stonden.

(Lucht)foto's 2012 met zicht op het paviljoen en aanverwante recreatie

(Lucht)foto 2016 met zicht op het paviljoen en de zandbak en trailerhelling

Wat opvalt, is dat het talud van de dijk aan weerszijden van de brug al decennialang in gebruik is voor diverse functies en voor verschillende invullingen. De laatste recreatieve ontwikkelingen hebben het talud van de dijk of de herkenbaarheid van de dijk niet gewijzigd. De dijk is rond de brug vooral herkenbaar aan de dorpse zijde (westzijde) van de Hunzeweg.

De aanleg van de zandbak heeft geheel plaatsgevonden op maaiveldniveau. Er zijn geen hoge bouwdelen die het zicht op de dijk of het dorp ontnemen. Het strakke en groene profiel van de dijk blijft ongewijzigd. Bovendien was de locatie van het bouwplan voor de aanleg van de zandbak al (deels) verhard en in gebruik voor recreatieve doeleinden (deels als zandbak, boteninlaatplaats, steiger en opslag voor kano's). Het bouwplan vormt geen aantasting of bedreiging van de vijf specifieke ruimtelijke kenmerken als genoemd in artikel 22.1 van de planregels van het bestemmingsplan Garnwerd.

De zandbak is een eenvoudige, maar doeltreffende recreatieve voorziening die het dorp aantrekkelijk(er) maakt voor bijvoorbeeld gezinnen met jonge kinderen. Het college is van oordeel dat de zandbak een positieve bijdrage levert aan de leefbaarheid van het dorp.

De aanleg van de zandbak is in die zin niet in strijd met de waarden die aan de dijk zijn verbonden. Ook de kwaliteiten van het beschermde dorpsgezicht zijn niet in het geding met de aanleg van de zandbak.

Hoofdstuk 4 Juridische vormgeving

Algemeen

Een omgevingsvergunning dient te worden verleend op basis van een goede ruimtelijke onderbouwing. Dit houdt in dat moet worden ingegaan op:

• de huidige en de toekomstige situatie, zowel van het gebruik en de in-richting, als van de planologisch-juridische situatie;
• de wijze waarop het bouwplan voldoet aan het provinciaal beleid en het gemeentelijk beleid;
• de milieuaspecten, zoals bodemkwaliteit, milieuzonering, luchtkwaliteit, geluidhinder en externe veiligheid;
• water, archeologie en ecologie;
• de economische en maatschappelijke uitvoerbaarheid.

Deze aspecten zijn in het voorliggende rapport aan de orde gekomen.

Juridische regeling

De omgevingsvergunning voorziet in de aanleg van een zandbak inclusief damwand in het besluitgebied. Op het besluitgebied blijft voorts, onder andere wat betreft bouwregels en afwijkingsregels, de juridische regeling zoals beschreven in het vigerende bestemmingsplan van toepassing.

Hoofdstuk 5 Economische uitvoerbaarheid

De kosten die gepaard gaan met het voornemen worden door de initiatiefnemer gedragen. De kosten die uit dit plan kunnen voortvloeien, zijn aanvragen voor een tegemoetkoming in schade.

Schade, toegebracht door deze planologische wijziging, zal worden verhaald op de aanvrager van het bouwplan middels een planschadeovereenkomst tussen gemeente en aanvrager.

Hoofdstuk 6 Maatschappelijke uitvoerbaarheid

Deze ruimtelijke onderbouwing is samen met het conceptbesluit omgevingsvergunning in het kader van het vooroverleg ex artikel 3.1.1 van het Besluit ruimtelijke ordening (Bro) voorgelegd aan de provincie Groningen en het Waterschap Noorderzijlvest. De provincie heeft in reactie hierop bevestigd dat de zandbak niet is gelegen op de in de provinciale verordening aangewezen 'oude dijk'. De vooroverlegreactie van de provincie is als Bijlage 2 aan deze ruimtelijke onderbouwing toegevoegd. Het Waterschap heeft in een reactie ingestemd met de zandbak, de reactie is opgenomen in Bijlage 1.

Daarna heeft de ruimtelijke onderbouwing samen met het ontwerpbesluit in een periode van 6 weken ter inzage gelegen. In deze periode is één zienswijze binnengekomen. De zienswijze is samengevat in de in Bijlage 3 opgenomen Zienswijzenota en voorzien van een reactie.