Structuurvisie Toekomst Afsluitdijk

4.5 Duurzaamheidsinitiatieven (energie, zilte teelt, duurzaamheidcentrum)

De Afsluitdijk ontwikkelt zich als een blijvend icoon van Deltatechnologie, innovatie en duurzaamheid. Dragers voor de innovatie zijn de waterbouwkundige werken, pilots en demonstratieprojecten voor duurzame energiewinning en zilte teelten. Deze ontwikkeling sluit aan bij de inzet op technologieontwikkeling in de Topteams water en energie.

Bij de positionering van de Afsluitdijk als icoon past de ontwikkeling van een grootschalig (inter)nationaal duurzaamheidcentrum als de spil in de communicatie tussen de pilots en demonstratieprojecten (de bedrijven, de onderzoekers, toeleveranciers). Het centrum kan als platform fungeren voor het betrekken van (inter)nationale marktpartijen bij Deltatechnologie, voor het tonen van de pilots en demonstratieprojecten aan een breed publiek en voor educatie en informatie over duurzaamheid in de toeristisch-recreatieve sfeer. Het duurzaamheidcentrum kan tevens de etalage zijn voor buitenlandse overheden en marktpartijen die geïnformeerd willen worden over de ontwikkelingen rond het concept 'energiedijk'.

Stapsgewijze uitbouw duurzaamheidcentrum

De ontwikkeling van het duurzaamheidcentrum komt tot stand in twee stappen. De eerste stap kan plaatsvinden op Breezanddijk en is beperkt in omvang. In deze stap concentreert het centrum zijn activiteiten op de ontwikkelingen op en rond de Afsluitdijk voor kleinere (voornamelijk professionele) groepen. De volgende stap is de uitbouw tot een omvangrijk centrum tot maximaal 250.000 bezoekers per jaar. Voor deze volgende stap zijn twee locaties in beeld: Breezanddijk (IJsselmeerzijde) en Kornwerderzand (Waddenzee zijde). Op deze beide locaties is enige ruimte beschikbaar en zijn op- en afritten aanwezig. Kornwerderzand is bovendien een kruising van verkeersbewegingen, met potentieel veel aanloop, ook van varend verkeer. De ruimtelijke inpassing en de ontsluiting maken deel uit van de te ontwikkelen businesscase.

Als 'energiedijk' is de Afsluitdijk voor energie zelfvoorzienend. Dat betekent dat de energieproductie op de dijk tenminste gelijk is aan het gebruik voor de bediening van de installaties (bedieningsruimten en bewegende delen kunstwerken), de bewoning bij Kornwerderzand, de verkeersvoorzieningen (verlichting, signalering) en de huidige en toekomstige voorzieningen op de dijk (restaurant, kazematten, duurzaamheidcentrum). Een op te richten lokaal duurzaam energiebedrijf kan deze ontwikkeling ondersteunen. Deze structuurvisie biedt ruimte aan een eerste stap met pilots en demonstratieprojecten voor duurzame energiewinning en zilte teelt. Voor een eventueel grootschalig vervolg is een aanvullende afweging nodig. Wel zal worden gestimuleerd dat met de ervaringen uit de pilots ook de Afsluitdijk wordt benut voor grootschalige energieopwekking met duurzame technieken, mits deze passen binnen de randvoorwaarden van waterveiligheid, ruimtelijke kwaliteit en andere invloeden op de omgeving.

Pilots en demonstratieprojecten voor duurzame energie, zilte teelt en aquacultuur

Pilots en demonstratieprojecten voor duurzame energiewinning betreffen onder meer 'blue energy', getijdestroom, zonne-energie. Voor zilte teelten en aquacultuur gaat het om de totstandkoming van een praktijkcentrum voor pilots met plantaardige en dierlijke productie met respect voor natuur en milieu. Deze pilots kunnen ook letterlijk als 'proefveld' dienen voor passanten en bezoekers van het duurzaamheidcentrum.

De concentratie van pilots en demonstratieprojecten stimuleert de wisselwerking, dynamiek en aantrekkingskracht voor de onderzoekers. Clustervorming heeft voordelen bij het betrekken en binden van marktpartijen en bij het uitdragen van de kennis naar een breed nationaal en internationaal publiek. Clustervorming omvat de experimenten en het daarbij behorende onderzoek, demonstratie van nieuwe technieken, biedt een platform voor kennisuitwisseling en brede publieksvoorlichting in een duurzaamheidcentrum. In ruimtelijke zin biedt deze structuurvisie de mogelijkheden om het cluster tot stand te brengen als een broedplaats van innovaties midden in het gebied van Energy Valley 1) . Op de Afsluitdijk gaat de voorkeur uit naar clustervorming van duurzaamheidsinitiatieven op Breezanddijk.

Beleidskeuze duurzaamheidsinitiatieven

• 1. Breezanddijk is het concentratiegebied voor innovatie, waar pilots en demonstratieprojecten voor duurzame energie, zilte teelt en de eerste stap van een duurzaamheidcentrum kunnen worden uitgevoerd. Hiertoe behoort de ontwikkeling van blue energy. In beginsel komt het gebied van Breezanddijk, bestaande uit de kades / havendammen en het water van de voormalige werkhavens aan beide zijden van de Afsluitdijk beschikbaar voor de pilots en demonstratieprojecten. Deze ontwikkeling mag de voortzetting van de huidige schietproeven op het defensieschietterrein Breezanddijk echter niet in de weg staan.
• 2. Een proef met zonne-energie kan plaatsvinden op een stuk dijk van 100 meter tot maximaal 1000 meter nabij Breezanddijk.
• 3. Pilots en demonstratieprojecten voor getijdenenergie kunnen plaatsvinden in civieltechnische kunstwerken mits inpasbaar binnen de randvoorwaarden voor waterveiligheid, waterafvoer en vispasseerbaarheid.

Ontwikkelingsperspectief duurzaamheidinitiatieven

• a. Uitbouw tot een volwaardig duurzaamheidcentrum (jaarcapaciteit tot 250.000 bezoekers) bij Kornwerderzand of Breezanddijk.
• b. Uitbouw van pilots voor duurzame energie tot grootschalige productie-eenheden bij voorkeur bij Breezanddijk. Zonne-energie kan over de hele lengte van de dijk plaatsvinden, getijdenenergie bij de civieltechnische kunstwerken.
• c. Uitbouw van pilots voor zilte teelt tot productie-eenheden.

Duurzaamheidscentrum - Artist impression eerste stap duurzaamheidcentrum - visualisatie: Kristinsson architecten en ingenieursbureau

Blue energy - Schematische weergave van de opwekking van stroom uit zout en zoet water.

Getijde-energie - Schematische weergave van getijde-energie centrale.

Zonne-energie - Schematische weergave van zonnepanelen op de dijk.

Zilte teelt - Schematische weergave van pilot voor zilte teelt.

1) De stichting Energy Valley is een netwerkorganisatie die met publieke en private partners invulling geeft aan de regionale groeikansen van de energiesector. De stichting is intermediair om projecten te versnellen, kennisuitwisseling te bevorderen en de noordelijke energieregio te versterken.