Rijksinpassingsplan Waterberging Volkerak-Zoommeer

6.4 Toelichting op de bestemmingen

6.4.1 Aanleiding voor de bestemmingen

Uniek waterbergingsgebied

Inzet van de maatregel Waterberging Volkerak-Zoommeer gebeurt door een fysieke maatregel: het openen van de Volkerakspuisluizen aan de noordzijde en sluiten van sluizen rondom het Volkerak-Zoommeer. Hierdoor wordt het Volkerak-Zoommeer een uniek bergingsgebied. Uniek in de zin van het grotendeels op bestaand oppervlaktewaterlichaam 'opzetten' van water tot een berekend MHW van NAP +2,3 m in plaats van het grotendeels inzetten van binnendijks gelegen agrarische gronden als tijdelijk waterbergingsgebied. Dit wijkt af van het begrip waterberging in de Waterwet, waarmee juist een voorziening buiten een oppervlaktewaterlichaam wordt bedoeld. De noodzaak voor toevoeging van een specifieke bestemming vloeit voort uit enkele vigerende bestemmingen die geen waterberging toelaten, zoals de bestemming gericht op natuur, recreatie of wonen. Aangezien het niet om een regulier waterbergingsgebied gaat, is het nodig de toelaatbaarheid van deze maatregel eenduidig te regelen, waarbij ook de aard van de maatregel (inzetfrequentie, tijdelijkheid en 'omvang') tot uitdrukking komen.

Extra ruimtebeslag voor fysieke maatregelen

Het project bestaat ook uit het treffen van fysieke maatregelen (ook wel 'conditionerende maatregelen') die niet altijd passen binnen de grenzen van de vigerende bestemmingen. Hier gaat het om aanpassing van de omvang van het0 dijklichaam, de waterkering. Dat betekent dat de waterkering breder wordt, verlegging van sloten nodig is en ook aanpassing van kavelgrenzen.

De voor deze situaties benodigde bestemmingen zijn beschreven in de volgende subparagraaf.

6.4.2 Bestemmingen

Enkelbestemming Waterstaat - Waterkering

Op een aantal plaatsen zijn aanpassingen van de waterkering buiten de nu geldende bestemming Waterkering of Waterstaatswerk noodzakelijk. De aangrenzende, vaak agrarische bestemmingen, zijn niet toereikend voor uitvoering van deze aanpassingen en voor het toekomstig beheer. Op die plaatsen is gekozen voor de enkelbestemming Waterstaat-Waterkering. De enkelbestemming Waterstaat - Waterkering wordt tevens toegepast voor het mogelijk maken van een keermiddel in de haven van Tholen.

SVBP2008 geeft aan dat voor waterkeringen de dubbelbestemming Waterstaat moet worden gekozen. In hoofdstuk 3 (paragraaf 3.2) van SVBP2008 wordt onderkend dat situaties kunnen voorkomen, waarin het belang dat bij de dubbelbestemming behoort, bij voorbaat zo groot is dat de betrokken functie in feite alleen voorkomt. Denk hierbij aan voorzieningen, die vanwege hun specifieke karakter (ruimtebeslag, doel) zo belangrijk en dominant zijn dat zij zich niet lenen voor een andere functie. Voorbeelden zijn zeedijken, zeesluizen en andere waterkeringen van primair belang. In dergelijke gevallen kan van een dubbelbestemming worden afgezien en worden volstaan met een bestemming waarin alleen deze specifieke functie tot uitdrukking komt. Voor deze bestemming dient gebruik te worden gemaakt van de hoofdgroep Overig. De bestemming krijgt dezelfde naam als de dubbelbestemming, maar wordt weergegeven conform de hoofdgroep Overig.

In hoofdstuk 2 van SVBP2008 staat waterkering in het overzicht van hoofdgroepen van enkelbestemmingen opgenomen onder Water. Toepassing van de bestemming Water wekt evenwel een verkeerde indruk. Geopteerd wordt voor de bestemming Waterstaat-Waterkering binnen de hoofdgroep Overig.

Ten behoeve van de benodigde flexibiliteit in de uitvoering, is op de verbeelding bij de bestemmingsgrens een marge van 2 m aangehouden ten opzichte van het technisch ontwerp van de nieuwe dijkprofielen. In de bestemmingsomschrijving zijn de begrippen waterkering en waterbeheersing opgenomen. De waterkering staat voor het dijklichaam zelf. De waterbeheersing omvat andere, met de waterkering samenhangende voorzieningen. In het plangebied zijn waterkeringen regelmatig gecombineerd met wegen. Omdat deze functies zich goed met elkaar verhouden zijn wegen toegestaan. Ten behoeve van de bestemming mogen gebouwen en bouwwerken, geen gebouwen zijnde, worden gebouwd.

Alle nieuwe enkelbestemmingen Waterkering in dit Rijksinpassingsplan liggen op het grondgebied van de gemeente Tholen (zie ook figuur 2.4). In het volgende schema worden de aanpassingen ten opzichte van de vigerende bestemmingsplannen weergegeven. Op deze wijze wordt zorgvuldig inzicht geboden in de verhouding tussen het vigerende bestemmingsplan en het Rijksinpassingsplan.

Tabel 6.1

kilometer*	bestemmingsplan	geldende bestemming	nieuwe bestemming Rijksinpassingsplan
79,95 - 80,20	Buitengebied	Agrarisch	Waterstaat - Waterkering
80,55 - 80,70	Buitengebied	Agrarisch	Waterstaat - Waterkering
80,80 - 81,40	Buitengebied	Agrarisch	Waterstaat - Waterkering
77	Buitengebied	Haven	Waterstaat - Waterkering
77	Kommen gemeente Tholen	Water, Groen, Recreatie - Jachthaven	Waterstaat - Waterkering

*) Zie voor kilometrering de kaart van figuur 2.4.

Ter hoogte van kilometer 77 is het keermiddel voor de haven van Tholen gesitueerd. Voor het keermiddel is in de bestemming Waterkering een specifieke functieaanduiding 'specifieke vorm van waterstaat - keermiddel Tholen' opgenomen. Deze brengt tot uitdrukking dat het keermiddel geen nieuwe primaire kering is en alleen tijdelijk gesloten wordt ter voorkoming van schade en overlast bij inzet van de waterberging Volkerak-Zoommeer.

Dubbelbestemming Waterstaat - Waterberging - Volkerak-Zoommeer

Het Ruimte voor de Rivier project Waterberging Volkerak-Zoommeer voegt een nieuwe functie toe aan het gebied. De dubbelbestemming is gekozen om deze nieuwe functie kenbaar te maken. De functie waterberging heeft een bijzonder karakter, in die zin dat het niet gaat om regulier gebruik. Dit bijzondere karakter komt dan ook tot uiting in de naam van de bestemming en in de bestemmingsomschrijving.

In de bestemmingsomschrijving is de inzet van de maatregel gekoppeld aan een “verwachte overschrijding” van een bepaalde extreme waterstand op het Hollandsch Diep (bij Rak Noord). De basis voor de inzet is dus het voorspelde te bereiken maximale peil op deze locatie, het inzetpeil genoemd. Met het inzetten van de waterberging op het Volkerak-Zoommeer wordt namelijk niet gewacht tot de bedoelde waterstand op het Hollandsch Diep daadwerkelijk is bereikt. Wanneer deze overschrijding wordt voorspeld én wanneer de Europoortkering dicht gaat – het moet dus gaan om een combinatie van hoge rivierafvoer en storm –, worden direct na de sluiting van de Maeslant/ en Hartelkering de Volkerakspuisluizen geopend.

Het beperken van bestaande bouw- en gebruiksmogelijkheden op grond van de geldende bestemmingsplannen is niet noodzakelijk voor het realiseren en behouden van de waterbergingsfunctie. Immers, de thans onderliggende bestemmingen hebben geen invloed op de waterbergingscapaciteit; er worden geen directe en 'nieuwe' nadelige bouw- en gebruiksmogelijkheden toegestaan die thans niet gewenst zijn uit het oogpunt van waterberging. Onderkend wordt dat vigerende bestemmingsplannen weliswaar nieuwe, direct bestemde ontwikkelingen toestaan, zoals recreatiewoningen en windturbines, maar die ontwikkelingen zijn afgestemd op de beoogde waterbergingsfunctie van het Volkerak-Zoommeer. Daardoor en door de inzetfrequentie staat de functie waterberging niet in de weg aan geldende gebruiksmogelijkheden voor de aanwezige functies.

De regels van de dubbelbestemming grijpen dan ook niet in in de regels van de onderliggende bestemmingen.

Bij de maatregel Waterberging Volkerak-Zoommeer worden de 'kom' (het meer) en de 'rand' (de omliggende waterkering) als één samenhangend geheel gezien. Onder waterkering wordt hier in beginsel de primaire waterkering verstaan. Op enkele plaatsen is geen primaire waterkering aanwezig en wordt de grens van de waterberging gevormd een andere aanwezige kering, dam of kunstwerk.

Bij het leggen van de bestemming Waterstaat - Waterkering - Volkerak-Zoommeer zijn de grenzen van de waterkering (ofwel het waterstaatswerk) gehanteerd, zoals die zijn vastgelegd in de Legger van de betrokken waterschappen. Het gebied dat door deze grenzen wordt omsloten is bestemd als Waterstaat - Waterberging - Volkerak-Zoommeer.

Figuur 6.1. Begrenzing dubbelbestemmingen en gebiedsaanduidingen

Een aantal locaties in het plangebied ligt buiten de primaire kering, maar inundeert niet bij inzet van de maatregel. Het gaat bijvoorbeeld om het buitendijkse deel van bedrijventerrein Dintelmond en een agrarisch gebied ten zuiden van de N257, nabij Nieuw-Vossemeer. Ondanks dat deze gebieden niet inunderen bij de inzet van de maatregel, zijn ze wel opgenomen in de bestemming 'Waterberging - Volkerak-Zoommeer'. De reden daarvoor is dat deze gebieden niet dezelfde bescherming toekomt als gebieden achter de primaire kering en dat het Rijksinpassingsplan dat ook niet beoogt.

Dubbelbestemming Waterstaat - Waterkering - Volkerak-Zoommeer

De waterkeringen die het Volkerak-Zoommeer omsluiten zijn opgenomen met de dubbelbestemming Waterstaat - Waterkering - Volkerak-Zoommeer. Dit volgt uit het Barro (zie paragraaf 3.2), maar heeft tegelijk ook een andere functie.

Voor de meeste benodigde dijkaanpassingen is de geldende bestemming toereikend. Het leggen van een nieuwe bestemming in het Rijksinpassingsplan is alleen daarom niet noodzakelijk. Op een groot deel van het traject gelden echter aanlegvergunningstelsels. De bescherming die van deze aanlegvergunningstelsels uitgaat is van waterstaatkundige, ecologische, cultuurhistorische of landschappelijke aard. Het doorlopen van de procedures met alle acht bevoegde gezagen, voor een veelvoud daarvan aan aanlegvergunningen is niet doelmatig. Temeer nu in de voorbereiding van het Rijksinpassingsplan een integrale afweging is gemaakt van de waarden die de aanlegvergunningstelsels beogen te beschermen.

De Wet ruimtelijke ordening heeft in situaties als deze voorzien. Doordat de rijkscoördinatieregeling van toepassing is op dit Rijksinpassingsplan, is ook artikel 3.35 lid 7 van de Wet ruimtelijke ordening van toepassing. Daarin is bepaald dat voor zover een omgevingsvergunning voor een aanlegactiviteit is vereist, die eis niet geldt voor de uitvoering van werken of werkzaamheden ter uitvoering van een inpassingsplan in het gebied dat in dat plan is begrepen. Deze lijn ten aanzien van aanlegvergunningstelsels in geldende plannen geldt niet alleen voor de dubbelbestemming Waterstaat-Waterkering, maar ook voor de dubbelbestemming Waterstaat - Waterberging.

De dubbelbestemming Waterstaat - Waterkering - Volkerak-Zoommeer voegt dus slechts de functie ten behoeve van de Waterberging Volkerak-Zoommeer toe. De bestemming regelt niets ten aanzien van de reguliere functie van de dijk. Wanneer gemeenten bij nieuwe bestemmingsplannen de dijk gaan bestemmen is dit Rijksinpassingsplan alleen de bron voor de functie ten behoeve van de waterberging. Gemeenten zullen te allen tijde in overleg met het Waterschap een passende begrenzing en regeling van de hoofdfunctie van de dijk op moeten nemen, in overeenstemming met het Barro.

Voor de begrenzing van de dubbelbestemming Waterstaat - Waterkering is aangesloten op de begrenzing van de kernzone uit de geldende Leggers van de betrokken waterschappen en, waar van toepassing, de met dit plan gelegde nieuwe enkelbestemming Waterstaat - Waterkering (zie figuur 6.1 en 6.2).

Figuur 6.2. Begrenzing dubbelbestemmingen, vrijwaringszones en enkelbestemming