| Plan: | Dommelkwartier |
|---|---|
| Status: | ontwerp |
| Plantype: | bestemmingsplan |
| IMRO-idn: | NL.IMRO.0858.BPdommelkwartier-ON04 |
De kern van Valkenswaard is, met ongeveer 20.000 inwoners, de grootste kern van de gelijknamige gemeente. De gemeente Valkenswaard is gelegen in het zuiden van de provincie Noord-Brabant, ten zuiden van Eindhoven. De gemeente grenst aan de zuidelijke zijde aan België. Hieronder volgt een beschrijving van het Dommelkwartier waarbij onderscheid is gemaakt in de deelgebieden Dommeldal, Hoppenbrouwers en De Weegbree.
Het plangebied Dommelkwartier betreft een herinrichtingsgebied in en aan de rand van het Dommeldal, gelegen tussen de kernen Valkenswaard en Dommelen. Aan de westzijde grenst de woonwijk Schepelwijen in Dommelen en aan de oostzijde ligt de woonwijk ’t Gegraaf. Het plangebied wordt gekenmerkt door verscheidenheid. In het Dommeldal zijn open weilanden aanwezig, maar ook besloten bospercelen, waardoor variatie in de beleving van het landschap ontstaat. In het verleden was sprake van een kleinschalig beeklandschap met weiden, hooilanden en houtwallen. De kleinschaligheid is in het landschap nog steeds herkenbaar.
Aan de zuidzijde wordt het plangebied begrensd door de Tienendreef. Dit is één van de belangrijke ontsluitingswegen tussen Dommelen en Valkenswaard en is voorzien van een ruim profiel. Aan de Tienendreef is een benzineverkooppunt gesitueerd. De weg wordt begeleid door bomenrijen en ter plaatse van het plangebied is aan weerszijden zicht op een landelijke omgeving. De weg ligt hiermee in een groene wig die vanuit het Dommeldal ver reikt in de bebouwde kom. De groene wig krijgt richting het centrum van Valkenswaard een vervolg in het park en de begraafplaats.
De Dommel ontspringt in België en stroomt door onder andere Valkenswaard, Eindhoven en Boxtel om vervolgens bij ’s-Hertogenbosch in de Maas uit te monden. De beek meandert ter plaatse van het plangebied en volgt het historisch verloop. Het Dommeldal is één van de gebieden die in de Nota Belvedère is aangewezen als waardevol gebied. Het bestaat uit het dal van de Dommel met zijbeken en omliggende gebieden die er historisch mee samenhangen. Vanuit landschappelijk en cultuurhistorisch oogpunt wordt het gebied van belang geacht. Het gebied is gesitueerd in de Groenblauwe mantel, wat inhoudt dat bescherming en ontwikkeling van de groene kwaliteiten centraal staan. In de omgeving van het gebied ligt het beschermde Natura 2000-gebied “Leenderbos, Groote Heide en De Plateaux”. De Dommel maakt zelf ook deel uit van dit beschermde natuurgebied.
Grote delen van het Dommeldal zijn in agrarisch beheer, met bijbehorende negatieve verschijnselen zoals ontwatering, bemesting en zeer weinig ruimte voor natuur. Door het gebied echter een natuurbeherende functie te geven krijgt het dal een natuurlijker waterpeil en ontstaan soortenrijkere en structuurrijkere vegetaties die veel meer kansen voor natuur bieden. Op termijn kan beheer zorgen voor afvoer van de overmaat aan meststoffen.
Rond 1900 was het deelgebied Dommeldal, als onderdeel van het Dommelkwartier, een kleinschalig agrarisch landschap. Met de komst van de moderne landbouw verdwenen kleine landschapselementen als houtwallen en bosschages door schaalvergroting. In de loop van de jaren heeft het landschap weer een gevarieerd karakter gekregen. Dit komt deels door het natuurlijk beheer van percelen, enkele bospercelen, houtwallen en solitaire bomen en het gebruik van percelen als volkstuin en dierenweide. De volkstuinen worden geheel omgeven door opgaand groen waardoor deze niet zichtbaar zijn vanuit de omgeving. Een tweetal fietspaden in oost-west richting lopen door het Dommeldal en vormen een verbinding tussen Dommelen en Valkenswaard. Noord-zuid verbindingen langs de Dommel voor fietsers en voetgangers zijn echter niet aanwezig.
Het deelgebied Hoppenbrouwers is gelegen tussen de wijk ’t Gegraaf, de Tienendreef en de Nieuwe Waalreseweg. Het gebied heeft momenteel een overwegend agrarisch gebruik met weinig natuurwaarden. De weg ‘Hoppenbrouwers’ ligt in het gebied en betreft een oude landweg waaraan nog één boerderij staat. De weg liep vroeger verder door in het westen naar de graslanden in het Dommeldal. Met de aanleg van de Tienendreef en de wijk Kerkakkers ten zuiden van het plangebied is nog maar een gedeelte van de weg ’Hoppenbrouwers’ behouden. Ten zuiden van de weg Hoppenbrouwers is een speeltuin gesitueerd.
Uit onderzoek is gebleken dat het deelgebied Hoppenbrouwers minimale natuurwaarden bevat en ook niet geschikt is om tot natuur ontwikkeld te worden. De enige belangrijke waarde is het verbindende karakter met het Dommeldal. Vanwege de hoge druk vanuit het stedelijk gebied (verstoring, recreatie, bebouwing) is realisatie van natuurwaarden beperkt.
Het deelgebied De Weegbree is gelegen ten noorden van de wijk ’t Gegraaf. Aangrenzende wegen zijn de Nieuwe Waalreseweg en De Weegbree. Het gebied is ook wel bekend als de Loonderakker en heeft momenteel een overwegend agrarisch gebruik. Het gebied ligt in de overgangszone van de bebouwde kom van Valkenswaard naar het Dommeldal.
Bijzondere elementen in het gebied zijn de landweg die naar het voormalige kasteel en de Loondermolenbrug gaat en de bunker ‘Birkenhof’. De landweg heeft cultuurhistorische waarde als oude route vanuit Geenhoven naar de Loondermolen en boerderij ‘Het kasteel’. De boerderij is een overblijfsel van het in 1867 grotendeels afgebroken kasteel van De Heren van Waalre. Een deel van de gracht van het kasteel is nog aanwezig.
De bunker ‘Birkenhof’, Nieuwe Waalreseweg 189, betreft een rijksmonument. Deze voormalige bunker uit 1940-1944 is een goed en zeldzaam voorbeeld van camouflage-architectuur en een herinnering aan de Tweede Wereldoorlog. De bunker is gecamoufleerd als boerderij met een baksteen schil en een pannendak. De bunker is een rijksmonument en van cultuurhistorisch belang, omdat het een voorbeeld is van militaire gebouwen van de Duitse bezetter en herinnert aan een belangrijke fase van de Tweede Wereldoorlog. Het object is uniek als voorbeeld van een afluisterbunker en belangrijk vanwege de gaafheid van zowel in- als exterieur. De directe omgeving van de bunker is zeer groen ingericht en voorzien van grote bomen. Het terrein is echter niet vrij toegankelijk.