direct naar inhoud van 4.2 Cultuurhistorie
Plan: Buitengebied Vlieland
Status: vastgesteld
Plantype: bestemmingsplan
IMRO-idn: NL.IMRO.0096.BP087103-VA01

4.2 Cultuurhistorie

4.2.1 Algemeen

Per 1 januari 2012 is het Bro gewijzigd. Hierin is onder meer opgenomen dat het bestemmingsplan een beschrijving moet geven van de wijze waarop rekening is gehouden met de cultuurhistorische waarden. Wat al voor archeologie gold, geldt nu dus ook voor andere cultuurhistorische waarden, zoals bijzondere gebouwen en landschappelijke structuren. Daarmee ligt bij gemeenten de verantwoordelijkheid keuzen te maken ten aanzien van de cultuurhistorische waarden.

Cultuurhistorie

Nadat West-Vlieland in ± 1730 in de golven verdween, werd Oost-Vlieland het enige dorp op het eiland. Het dorp ligt in de luwte van een hoog duin (Vuurboetsduin en een duinrug die doorloopt tot het Oosterseveld). Om het dorp te beschermen tegen stuivend zand werden er rond het dorp dennenbossen geplant. an de oost- en westzijde van het dorp ontstonden domeingronden, waarvan de eilanders gebruik mochten maken, zonder dat ze pacht behoefden te betalen. Het Oosterseveld is nu grotendeels gebruikt voor het bedrijventerrein. Aan de westzijde van het dorp liggen nog cultuurlandjes. Met name aan de Postweg, de weg die loopt van het dorp naar het Posthuys liggen nog weilandjes, die jaarlijks worden gehooid en waarop paarden worden geweid.

Tussen de duinenrij en de Waddenzee is een glooiing gemaakt van basaltsteen, die langzaam overloopt in laag natuurgebied. Bij zeer hoog water loopt dit gebied onder water, wat invloed heeft op de begroeiing. Dit gebied is een rustgebied voor watervogels.

De Kroonspolders zijn ontstaan nadat in 1850 na een storm gaten ontstonden in de duinenrij bij het Posthuys. Door het aanleggen van stuifdijken probeerde men de gaten te dichten en zo ook nieuwe duinen te laten ontstaan. Rond 1900 werden de stuifdijkjes verder uit elkaar geplaatst en ontstonden er poldertjes. Deze poldertjes stoven vol met zand. Door de afstand tussen de stuifdijken nog meer te vergroten konden nog grotere polders ontstaan. Zo ontstond ten zuiden van de Meeuwenduinen, tussen 1905 en 1930 een viertal polders genaamd de Kroonspolders. De eerste twee polders werden gebruikt voor de landbouw Omdat de grond erg slecht was en het grondwater hoog kon dit niet voortgezet worden. De 4e polder heeft in de vijftiger jaren gediend als vliegstrip voor militaire doeleinden maar ook dit moest door de hoge waterstand worden beëindigd. De polders zijn nu natuurgebied waarbij in de tweede polders weer zout water wordt toegelaten wat zorgt voor een uniek leefgebied voor vogels en planten.

Op Vlieland was al heel vroeg een eendenkooi aanwezig. Eerst op het Kooisplek. Deze had echter zo te lijden onder het stuiven van het zand dat in het eind van de 19de eeuw een eendenkooi gemaakt werd op Oude Kooi. Deze kooi is meer dan 25 jaar in gebruik geweest. Later werd een kooi aangelegd op Nieuwe Kooi maar deze is niet als zodanig in gebruik geweest. De vangarm van de Oude Kooi is in 2010 gerestaureerd en men heeft plannen om het oude kooikershuisje ook weer op te bouwen. In dit bestemmingsplan is de eendenkooi beschermd in de regels en aangegeven op de verbeelding. In de lage delen van het duingebied, liggen de cranberryvelden. Net als op Terschelling zijn ook hier de cranberry's gekomen nadat na een scheepsramp vaten cranberry's zijn aangespoeld. Op Vlieland worden deze gebieden niet verpacht maar is een ieder vrij cranberry's te plukken.

Het Posthuys

Het Posthuys is ontstaan uit het voormalige Veerhuis dat in 1777 werd gebouwd als onderkomen van de postiljon met paard, welke de postverbinding tussen Vlieland en Texel verzorgde. Vlieland was toen nog een onderdeel van Noord-Holland. Het oorspronkelijke veerhuis werd in 1836 vervangen. De postverbinding heeft standgehouden tot 1927. In dit bestemmingsplan heeft het Posthuys een horecabestemming gekregen.

Vuurtoren

Op het hoogste duin (het Vuurboetsduin) staat de relatief kleine vuurtoren van Vlieland. Op deze duin werd in 1836 een stenen vuurtoren gebouwd. De huidige gietijzeren vuurtoren is in 1909 geplaatst daarvoor deed hij dienst in IJmuiden. In 1929 is naast de vuurtoren een uitkijkpost gemaakt. Deze vuurtoren is specifiek bestemd in dit bestemmingsplan.Omdat de vuurtoren op een hoog duin is gelegen, is de vuurtoren zelf niet erg hoog, maar 18 meter, toch komt de lichtkoepel 54 meter boven de zeespiegel.

Stelling 12H

In het duingebied van Vlieland zijn in de Tweede Wereldoorlog door de Duitse bezettingsmacht bunkercomplexen aangelegd als onderdeel van de Atlantik Wall. Veel is daarvan gesloopt. Ten westen van de Ankerplaats ligt een een bijna gaaf complex stelling 12H. Getracht wordt dit complex te restaureren en geschikt te maken voor het publiek.

Begraafplaats Dodenmansbol

Bij het bomenland ligt een begraafplaatsje van mensen die vroeger stierven aan besmettelijke ziekten. Deze doden mochten niet begraven worden op de algemene begraafplaats in het dorp. Met een klein monumentje wordt aan deze mensen herinnerd.

Molen

Ten noordwesten van de Molenglop op de duinenring rond het dorp stond tussen 1597 en 1867 een korenmolen. Deze molen die in eigendom was van de gemeente werd gebruikt voor het malen van het graan op het eiland, maar had ook een belangrijke functie als baken voor de scheepvaart. Hier had het loodswezen ook een uitkijkpost. De grond waar de molen stond is nog steeds in eigendom van de gemeente; een cirkel gemeentegrond in een gebied dat geheel in eigendom is van Staatsbosbeheer. Nu er weer een werkgroep is voor het terugbrengen van een molen op Vlieland, moet dat een molen zijn die historisch verantwoord is. Het is de bedoeling dat men een achtkante buitenkruier terugbouwt op de plek waar deze vroeger ook heeft gestaan. Dit gebied is voorzien van een wijzigingsbevoegdheid om de molen onder voorwaarden te kunnen herbouwen.

4.2.2 Conclusie

Het conserverende karakter van dit bestemmingsplan zorgt ervoor dat de structuren uit het verleden voldoende beschermd worden. Ook worden er geen ontwikkelingen mogelijk gemaakt die naar de mening van het gemeentebestuur het cultuurhistorische karakter van het eiland (kunnen) aantasten. Specifieke beschermende regelingen hoeven niet opgenomen te worden in dit bestemmingsplan. Het aspect cultuurhistorie geeft daarmee geen beperkingen voor de uitvoerbaarheid van dit plan.