Bestemmingsplan buitengebied Zwartewaterland

2.13 Ruimtelijke kwaliteit

Ruimtelijke kwaliteit heeft betrekking op alle sectorale ontwikkelingen die in de voorgaande hoofdstukken beschreven. Het moet als het ware verankerd zijn in de wijze waarop de voornoemde sectoren zich ontwikkelen. Ruimtelijke kwaliteit is een resultante van een zorgvuldig ontwikkelingsproces.

Het belang van ruimtelijke kwaliteit is groot en daarom verdient het ook apart aandacht in dit hoofdstuk.

2.13.1 Ruimtelijke kwaliteit in het buitengebied

Ruimtelijke kwaliteit ontstaat in de beleving van mensen en is het resultaat van menselijk handelen en natuurlijke processen. De IJssel en het Zwartewater hebben het gebied in de loop der eeuwen vormgegeven waarna het door mensen in cultuur is gebracht. De ruimtelijke kwaliteit wordt bepaalde door gebruikswaarde, belevingswaarde en het toekomstig waardepotentieel.

Waar nodig structureert het bestemmingsplan buitengebied de versterking van de ruimtelijke kwaliteit van plekken door afwegingsmomenten in te bouwen in afwijkings- en wijzigingsbevoegdheden en daarin de ruimtelijke kwaliteit als uitgangspunt te nemen. Voor het verbeteren van de ruimtelijke kwaliteit wordt ingezet op het leggen van verbindingen tussen bestaande gebiedskwaliteiten en nieuwe ontwikkelingen.

2.13.2 Kwaliteit in Provinciaal Omgevingsbeleid

De Omgevingsverordening Overijssel 2009 vraagt gemeenteraden om in elk bestemmingsplan te onderbouwen dat de beoogde ontwikkeling bijdraagt aan de versterking van de ruimtelijke kwaliteit. De provincie richt zich daarmee op het resultaat (doel) en niet op het middel.

Richtinggevende uitspraken van de Provincie geven aan hoe kwaliteitsambities van provinciaal belang gerealiseerd kunnen worden. Gemeenteraden kunnen hier echter gemotiveerd van afwijken mits aannemelijk is gemaakt dat met het alternatief van de gemeente de Provinciale kwaliteitsambities even goed of zelfs beter worden gerealiseerd.

Bestemmingsplannen moet conform de Omgevingsverordening onderbouwen:`

• 1. dat nieuwe ontwikkelingen bijdragen aan het versterken van de ruimtelijke kwaliteit conform de geldende gebiedskenmerken.
• 2. op welke wijze de Vierlagenbenadering en Catalogus Gebiedskenmerken is gebruikt bij de ruimtelijke inpassing.

De provinciale principes van zuinig en zorgvuldig ruimtegebruik vragen initiatiefnemers van nieuwe ontwikkelingen in het buitengebied tevens:

• 1. aannemelijk te maken dat dit niet plaats kan vinden in bestaand bebouwd gebied, dat meervoudig ruimtegebruik binnen bestaand bebouwd gebied niet mogelijk is en dat mogelijkheden voor combinatie van functies op bestaande erven optimaal zijn benut (principes van zuinig en zorgvuldig ruimtegebruik).
• 2. dat ze passen in het provinciale ontwikkelingsperspectief.

Uitvoeringsmodel Omgevingsvisie Overijssel

De Provincie Overijssel hanteert een “uitvoeringsmodel” om haar ambities zoals gesteld in de Omgevingsvisie te realiseren. Uitgangspunt daarbij is dat alles kan, mits passend binnen de Provinciale kaders.

Uitvoeringsmodel Omgevingsvisie Provincie Overijssel

Voor nieuwe ontwikkelingen dienen volgens het uitvoeringsmodel onderstaande stappen in ogenschouw te worden genomen:

• 1. Beoogde nieuwe ontwikkelingen mogen niet in strijd zijn met bestaande normen (EHS, drinkwaterbescherming, etc.)
• 2. Het buitengebied valt onder het Provinciaal beleid ten aanzien van de Ontwikkelperspectieven Groene omgeving (zie onderstaande kaart). Ontwikkelingen moeten passen bij het door de Provincie beoogde ontwikkelperspectieven.

In het plangebied zijn dit:

• Realisatie groene en blauwe hoofdstructuur (langs de IJssel, het Zwartewater, de Vecht, het Ganzendiep, Zwarte Meer en Ketelmeer).
• Buitengebied accent productie: schoonheid van de moderne landbouw (Kampereiland en buitenpolders, Mastenbroek)
• Buitengebied accent veelzijdig ruimtegebruik: mixlandschap met landbouw, natuur, water en wonen als goede buren (gebied rond Oosterholt, langs Kamperzeedijk en langs het Zwartewater en de Vecht nabij Zwartsluis, Hasselt en Zwolle.

Tenslotte dient bezien te worden of de beoogde ontwikkelingen goed in te passen zijn en aansluiten bij de gebiedskenmerken. Deze gebiedskenmerken zijn soms normstellend, maar meestal richtinggevend of inspirerend. De Provincie onderscheidt 4 lagen:

• 1. Natuurlijke laag (in en op de bodem)
• 2. Agrarisch cultuurlandschap
• 3. Stedelijke laag
• 4. Lust& leisure laag

Een voorbeeld ter verduidelijking:

'Polderlandschap': Op het Kampereiland krijgen de beeldbepalende landschapselementen, zoals huisterpen, bosjes, bochtige wegen, karakteristieke erven en beeldbepalende open ruimten daartussen, een beschermende bestemmingsregeling, gericht op instandhouding van dit historische patroon.' Het provinciaal belang is hier de instandhouding van de kenmerkende ruimtelijke structuur. Deze structuur wordt gedragen door de diverse landschapselementen, maar die hoeven niet eeuwig als zodanig precies geconserveerd te worden om het kenmerkende patroon in stand te houden. De provincie schrijft het resultaat voor en de gemeente kan daarbinnen beslissen op welke wijze ze dat realiseert. Dat biedt ruimte voor ontwikkeling met behoud van de gebiedsspecifieke kwaliteiten.

Overzicht van gebiedskenmerken van de 4 lagen in het plangebied.

Laag O2	Eenheid O2	IJsseldelta + overig Zwartewaterland
Natuurlijke laag	Dekzandvlakte en ruggen	Slagenlandschap en rivierenlandschap (ten Z.O. van Hasselt, Vecht t.h.v. Zwolle)
	Laagveengebieden (in cultuur gebracht)	Polder Mastenbroek, Kraggen- en Slagenlandschap, Rivierenlandschap
	Laagveenrestanten	Kraggenlandschap ten N.O. van Zwartsluis
	Rivierengebied- rivier en uiterwaarden	Rivierenlandschap IJssel, Zwartewater, Vecht en Ganzendiep
	Oeverwallen	Polder Mastenbroek t.h.v. IJsselmuiden, Rivierenlandschap langs IJssel en Vecht
	Komgronden	Polder Mastenbroek en Rivierenlandschap
	Zeekleigebied en randmeren	Kampereiland en buitenpolders
Agrarisch cultuurlandschap	Maten en vlierenlandschap	Rivieren- en Slagenlandschap, t.h.v. 's Heerenbroek en Z.O. Zwartewaterland
	Laagveenontginningen	Polder Mastenbroek, Slagenlandschap
	Kraggenlandschap	Kraggenlandschap ten N.O. van Zwartsluis
	Rivierenlandschap	Rondom IJssel, Vecht, Zwartewater en Ganzendiep
	Oeverwallen	Rivierenlandschap langs IJssel, Vecht en Zwartewater
	Zeekleilandschap	Polder Mastenbroek en buitenpolders
Stedelijke laag	Dorpen en buurtschappen	Wegdorpen (dijklint)
	Verspreide bebouwing	Erven
	Infrastructuur	Gebiedsontsluitings- en erftoegangswegen, informeel trage netwerk, “Kamperlijntje”
	Kanalen en vaarten	IJssel en Zwartewater
Lust& leisure	Gebieden voor verblijfsrecreatie	Seveningen nabij Kampen
	Recreatieve routes en vaarwegen	Zie informeel trage netwerk
	Stads- en dorpsfronten	IJsselfront Kampen, Kamperzeedijk, Zwartewaterfront Genemuiden, Hasselt en Zwartsluis
	Stads en dorpsranden	Stadsfront Stadshagen
	Balkons en belvedères	Balkon kruising Vecht en Zwartewater
	Bakens in de tijd	Nog ongeïnventariseerd

Kwaliteitsimpuls Groene Omgeving

Als concrete uitwerking van het provinciaal omgevingsbeleid (O2) heeft de provincie Overijssel het Werkboek Kwaliteitsimpuls Groene Omgeving ontwikkeld. Hiermee is het eerdere detailkader van Rood voor Rood, Rood voor Groen en Nieuwe landgoederen vervallen. Uitgangspunten zijn dat ontwikkelingsruimte en (ruimtelijke) kwaliteitsprestaties in evenwicht moeten zijn (1) en dat elke ontwikkeling bij dient te dragen aan de versterking van de ruimtelijke kwaliteit (2) – conform de benoemde gebiedskwaliteiten.

Voor nieuwe en grootschalig functies in het buitengebied geldt dat indien deze kwaliteitsverbetering niet op “eigen erf” kan worden bereikt (via landschappelijke inpassing), compensatie in de omgeving moet worden gerealiseerd. Grootschalig is:

• De uitbreiding van een agrarisch bouwperceel groter dan 1,5 ha;
• Een gebiedsvreemde functie (qua functionaliteit en verschijningsvorm);
• Een uitbreiding die geen recht doet aan de gebiedskwaliteiten en/of strijdig is met de beleidsdoelstellingen (ontwikkelingsperspectief) van een gebied.

Voor elke nieuwe ontwikkeling wordt een basisinspanning gevraagd, namelijk ten minste landschappelijke inpassing. Ruimtelijke inpassing betekent niet dat er historiserend moet worden ontworpen. Compensatie voor nieuwvestiging en grootschalige ontwikkelingen moet gebiedsconform zijn en kan bestaan uit onder andere:

• Verbeteren van de landschapskwaliteiten (bijvoorbeeld typerende wegbeplanting)
• Verbeteren van de maatschappelijke waarde
• Verbeteren van de belevingswaarde en/of toegankelijkheid (bijvoorbeeld herstel van zichtlijnen)

2.13.3 Gemeentelijk ruimtelijk kwaliteitsbeleid

De gemeenten omarmen het provinciale streven naar meer ruimtelijke kwaliteit van harte. Nieuwe initiatieven zullen door de IJsseldelta gemeenten worden beoordeeld op de wijze waarop ruimtelijke kwaliteitswinst wordt beoogd en als de ontwikkelingsruimte voor de nieuwe functie en de verbetering van de ruimtelijke kwaliteit in balans zijn. Van de grootschalige ontwikkelingen die hierboven genoemd zijn is alleen de uitbreidingsmogelijkheid voor agrarische bouwblokken groter dan 1,5 hectare in dit bestemmngsplan opgenomen. Als dit voldoende is geborgd, wordt medewerking verleend en de planologische procedure opgestart.

2.13.4. Uitgangspunten

• De gemeenten sluiten zich aan bij de werkwijze van de Omgevingsvisie
• Het streven naar ruimtelijke kwaliteit is het uitgangspunt bij alle ontwikkelingen, waarbij geldt: behoud door ontwikkeling;

- behoud door ontwikkeling;

- elke ontwikkeling met aanzienlijke ruimtelijke impact leidt tot versterking ruimtelijke kwaliteit,

ontwikkeling en kwaliteitsverbetering zijn in balans.