Gammelkerbeek

2.1 Ontstaansgeschiedenis en ruimtelijke structuur

De Gammelkerbeek ontspringt ten oosten van Oldenzaal vanaf de Oldenzaalse stuwwal en loopt vervolgens via Gammelke naar Hertme, waar de beek uitmondt in de Bornsche Beek.

De Gammelkerbeek ligt in fysisch geografisch opzicht in het zand- en heuvellandschap van Oost-Nederland. Het gebied ligt ten westen van de stuwwal Oldenzaal-Enschede die noord-zuid is georiënteerd. Deze stuwwal bestaat voornamelijk uit slechtdoorlatende keileem en klei. Aan de westzijde gaat de stuwwal over in een uitgestrekt dekzandgebied, doorsneden door een stelsel van parallel lopende oost-west geörienteerde beken. De beken in dit onderzoek maken deel uit van dit stelsel. De oost- en westflank hellen binnen het gebied respectievelijk circa 20 m en 35 m. Op kleine schaal zijn karakteristieke hoogteverschillen aanwezig op overgangen van essen en kampen naar beekdalen. Er is een glooiend dekzandgebied aanwezig, bestaande uit ruggen en koppen afgewisseld met laagten, waarin af en toe veen voorkomt. Op de dekzandkoppen en -ruggen bevindt zich meestal een plaggendek.

De huidige situatie wordt gekenmerkt door een smalle en diep in het landschap ingesneden beek met steile oevers en vele stuwen. Van oudsher is de hoofdfunctie van de stuwen geweest om het verhang in het steile deel van de beek te verkleinen, waardoor de stroomsnelheden afnamen. Ten behoeve van de landbouw zijn de stuwen vervolgens ook gebruikt voor peilbeheer. Het betreft hier vaste stuwen. Het verval over de stuwen is groot, bij sommige stuwen rond de één meter of meer. De stuwen vormen ecologische blokkades, waar geen vispassage mogelijk is. Bovendien is de Gammelkerbeek nu te diep ingesneden in de omgeving, waardoor de beek een ongewenste bijdrage levert aan verdroging van het omliggende land.