| Plan: | Het Rosarium |
|---|---|
| Status: | vastgesteld |
| Plantype: | bestemmingsplan |
| IMRO-idn: | NL.IMRO.1581.bpDOOrosarium-va01 |
De oudste vermelding van Doorn1 dateert van circa 885. De naam Doorn zou afgeleid zijn van Thorhe(i)m, dat woonplaats van Thor (god van de donder) betekent. Doorn dateert daarmee uit de Vroege Middeleeuwen maar is mogelijk nog ouder. De nederzetting Thorhem hoorde destijds bij de hof Villa Thorhem. Rond 1200 was deze hof in het bezit van de Utrechtse domproost. In de 14e eeuw werd, in de onmiddellijke nabijheid van het nu voorliggende plangebied, Huis Doorn gebouwd en een kerk (nu de Hervormde Kerk).
De Dorpsstraat is van middeleeuwse oorsprong en maakt vanouds deel uit van de route tussen Utrecht en Rhenen. De Dorpsstraat heeft in de twintigste eeuw een ingrijpende metamorfose ondergaan. Oorspronkelijk was het een smalle straat/weg, die ter hoogte van de Maartenskerk het smalst was als gevolg van de ligging van een herberg, genaamd Het Wapen van Doorn, die tevens dienst deed als rechthuis.
Na de Tweede Wereldoorlog bleken de ingrepen niet afdoende om het explosief groeiende verkeer in goede banen te leiden. In 1965 werd de Dorpsstraat opnieuw verbreed, ingedeeld en geasfalteerd. Het in de zestiger jaren gebouwde (en inmiddels gesloopte) Gemeentehuis werd met het oog op toekomstige verbredingen op enige afstand van de Dorpsstraat gerealiseerd. In de decennia daarna en tot op de dag van vandaag is de Dorpsstraat nog menigmaal verbreed en heringericht.
Hoewel Huis Doorn zich buiten het plangebied bevindt, mag het niet ontbreken bij de beschrijving van de cultuurhistorische kenmerken van het plangebied2. Een deel van het terrein van Huis Doorn is een terrein van hoge archeologische waarde (AMK-nummer 15683). Het middeleeuwse huis was oorspronkelijk een waterburcht die aan het eind van de 13e eeuw werd gebouwd voor domproost Adolf van Waldeck. In de eeuwen daarna bleef het huis bezit en residentie van de domproosten van Utrecht. In 1322 werd het verwoest en ongeveer vijfentwintig jaar later werd met de herbouw begonnen. In 1536 werd het vervolgens een ridderhofstad.
In de 16e en 17e eeuw verrezen er rond het binnenplein woongebouwen die nu een geheel vormen met het hoofdgebouw.
Huis Doorn kreeg rond 1720 een formele tuinaanleg met centrale as over de hoofdstraat. Deze Gezichtslaan liep door tot aan de toen rechtgetrokken 'bovenweg', de huidige Kampweg. Ter weerszijden ervan, tot aan de huidige Middellaan en IJskelderlaan, werd een parkbos aangelegd.
Rond 1796 werd het huis ingrijpend verbouwd, mogelijk onder leiding van de Amsterdamse architect Abraham van der Hart. Het omringende park werd daarbij aangelegd in Engelse landschapsstijl.
In mei 1920 betrok de voormalige keizer Wilhelm II van Duitsland het Huis Doorn, dat hij uit eigen middelen had aangekocht. De ex-keizer heeft er gewoond tot aan zijn dood in juni 1941.
In de twintiger jaren van de vorige eeuw werd de van oorsprong laat 18e eeuwse noordelijke zichtas (de Gezichtslaan) afgesloten door een hek en de doorkijk via de oude noordelijke zichtlaan werd geblokkeerd door de aanplant van een dichte haag met rododendrons. Nadat eerst het IJskelderbos in 1921 door de gemeente was aangekocht, werd het noordelijke deel van de zichtlaan in 1924 door het gemeentebestuur van Doorn aangekocht. De gemeente rooide het grootste deel van de dubbele laan van loof- en naaldbomen, waarna geleidelijk de bebouwing langs deze laan is ontstaan.
Het Rosarium
In 1928 werd in het noorden van het park bij Huis Doorn een openbaar rosarium geopend: symbool van erkentelijkheid van ex-keizer Wilhelm II aan de bevolking van Doorn en het Nederlandse volk. De oorspronkelijke ingang van het rosarium was gelegen aan de Dorpsstraat en bestond uit twee gemetselde pilasters met daarop natuurstenen elementen. Delen van deze toegang zijn in 1984 verwerkt in een nieuwe toegang aan de Molenweg.
Het ontwerp van de rozentuin behelsde een eenvoudig plan met een rechte as die drie cirkelvormige paden doorsnijdt. De paden waren voorzien van grind en omringd door gazons. De cirkelvormige perken waren ingeplant met rozen. Langs de randen van de cirkels waren eveneens rozen ingeplant. Slingerpaden verdeelden de hoofdstructuur in verschillende perken.
Als gevolg van het overlijden van de ex-keizer in 1941 (en van de oorlogsomstandigheden van die tijd) verwaarloosde het eens zo fraaie rozenpark. Na de oorlog kwam het rosarium als zijnde vijandelijk bezit in handen van de staat, waarna het in 1956 door de gemeente werd gekocht. Na aankoop van het perceel in 1956 bleek in de navolgende jaren de financiële positie van de gemeente niet zodanig dat herstel c.q. aanleg van het Rosarium in de oorspronkelijke staat mogelijk was. Om verdere verwaarlozing te voorkomen werd verhuur van het terrein ten behoeve van de aanleg en exploitatie van een midgetgolfbaan op het perceel als een aanvaardbare oplossing gezien. Dit resulteerde op 17 juni 1967 in de officiële opening van het midgetgolfpark 'Het Rosarium'. Vanaf die tijd is het betreffende perceel ook daadwerkelijk voor recreatieve bezigheden in gebruik geweest.
Het IJskelderbos
Het IJskelderbos dankt haar naam aan de in het bos aanwezige ijskelder, die qua ontstaansgeschiedenis is verbonden met het Huis Doorn. Het betreffende bosperceel maakte deel uit van de buitenplaats Huis Doorn en werd in 1921 door de voormalige gemeente Doorn aangekocht. Nog in hetzelfde jaar werd dit terrein door de gemeente te koop aangeboden met de bedoeling hier een villapark tot ontwikkeling te brengen. Wegens gebrek aan belangstelling ging dat plan echter niet door.
In het bos was - naast de ijskelder - nog een aantal objecten aanwezig die cultuurhistorisch wel vermeldenswaard zijn, zoals een houten muziektent, een betonnen vijver en een muziekkapel. Al deze objecten zijn echter in de loop van de 20e eeuw volledig verdwenen. In het bos is nu alleen nog de ijskelder en een oefengebouw van de lokale Harmonievereniging aanwezig.