Natuurrealisatie Kraijelheide

2.2 Kenmerken en waarden

2.2.1 Natuurwaarden

Het Kerngebied Kraijelheide is in feite slechts een benaming van een samenhangend geheel van waardevolle natuurgebieden zoals Blerickse Heide, Blerickse Bergen en Koelbroek.

Blericksche Heide

Blerickse Heide bestaat uit loof- en naaldbossen op reliëfrijk dekzand. Door de afwisseling tussen open en gesloten komen hier veel bosgebonden vogelsoorten voor en is het een leefgebied voor de Levendbarende hagedis.

Blericksche Bergen

De Blericksche Bergen is een droog reliëfrijk bos op voormalige stuifduinen en bestaat uit naaldbos, Amerikaanse vogelkers, soortenarme loofhoutaanplant, oud loofbos en een klein deel droge vergraste heide. De Blerickse Bergen is een kerngebied voor aan bos gebonden vogelsoorten zoals roofvogels. In het noordelijkste deel komt de Gewone eikvaren voor. Aan de noordzijde liggen twee oude kampen. Behoud van de karakteristieke openheid van de kampen in het gebied 'Achter de Kockerse' is het uitgangspunt.

Koelbroek

Koelbroek is een grotendeels verlande oude Maasmeander die onder invloed staat van kwel vanuit de naastgelegen steilrand. Het grootste deel bestaat uit Elzenbroekbos. Het zuidelijk deel van de bocht is het vochtigst en het best ontwikkeld. Hier groeien onder meer de Grote boterbloem, Holpijp en Zwarte Bes, Dotterbloem en Elzenzegge. Koelbroek is een waardevol kerngebied voor vochtige en natte vegetaties. Verspreid over het gebied komen Welriekende agrimonie, Grote kaardenbol, Stinkende ballote, Donkergroene basterdwederik, Kruisbladige wolfsmelk, Moerasvaren en Waterpostelein voor. Door de rijkdom aan water en rust is het natuurgebied van groot belang als broedgebied van moeraswatervogels zoals Wintertaling, Kleine Karekiet en Waterral. De vochtige bossen zijn een leefgebied van Nachtegaal en Boomklever. Tot slot is Koelbroek een kerngebied voor amfibieën en reptielen met Levendbarende hagedis als meest bedreigde soort.

2.2.2 Cultuurhistorie en archeologie

In Kraijelheide zijn resten uit vrijwel elke archeologische hoofdperiode bekend. Het gaat om diverse kampementen (grotendeels gelegen op de terrasrand van Koelbroek) en allerhande losse vondsten uit het Laat-Paleolithicum en Mesolithicum; nederzettingen uit het Neolithicum; nederzettingen en begravingen uit de Bronstijd; nederzettingen uit de IJzertijd; Romeinse nederzettingen (waaronder een villa), begravingen, een weg en mogelijk een depot/slagveld uit de Romeinse tijd; kampontginningen met houtwallen en wegen uit de Middeleeuwen; terechtstellingsplaatsen en grenzen uit de nieuwe tijd. In grote delen van de bosgebieden in Kraijelheide zijn de restanten van een Celtic Field (akkerareaal uit de IJzertijd; circa 40 hectare) zichtbaar. Dergelijke resten zijn zeer zeldzaam in Zuid-Nederland en van nationaal belang. Ook liggen de middeleeuwse ontginningsboerderijen de Voorste en de Achterste Kockersen, tezamen met hun akkerland in dit gebied. De boerderij de Achterste Kockerse (gemeentelijke monument) en de houtwallen die het akkerland van deze twee boerderijen vanaf de Middeleeuwen hebben begrensd, zijn tegenwoordig nog steeds (gedeeltelijk) zichtbaar. Dergelijke kampontginningen zijn weliswaar niet zeldzaam in Nederland. Omdat de genese van het landschap herkenbaar is gebleven in het geval van de kampontginning van de Kockerse, is dit toch een belangrijk cultuurhistorisch element.

Een belangrijk element uit de Nieuwe tijd in het gebied zijn de terechtstellingsplaatsen (met galg) bij het voormalige Galgenven en de Noordervaart, die het terrein in het zuiden doorsnijdt. In het natte dal van de Everlosche beek en Koelbroek kunnen archeologische organische resten en archeobotanische resten aanwezig zijn die de ensemblewaarde van dit gebied verder kunnen versterken.

De gaafheid van de bodem is in de bos- en heidegebieden hoog. Hier is de bodem niet diep omgezet en (grootschalige) afgravingen ontbreken geheel. In de Blericksche Bergen zijn grote delen van het historische landschap met stuifzand afgedekt. Op de (voormalige) akkerarealen is de bodem ook niet diep omgezet. De kwaliteit van de archeologische resten in dit gebied is dan ook naar verwachting in het algemeen hoog. Het gaat om resten van bewoning, begraving, beakkering, losse vondsten, industrie, etc. In dit gebied, dat een grote hoeveelheid archeologische en (zichtbare) cultuurhistorische resten uit veel archeologische perioden bevat is de archeologische verwachting over het algemeen hoog. In de jaren negentig heeft een waardering van archeologische monumenten plaatsgevonden (Van der Gaauw, 1994). Op basis van dit onderzoek zijn 6 archeologische terreinen van hoge archeologische waarde op de Kraijelheide aangewezen door de provincie Limburg en de RCE. Daarnaast is ook de Romeinse villa op de oever van de Springbeek als terrein van hoge archeologische waarde als zodanig aangewezen.