Hoogwater 's-Hertogenbosch

5.3 Inhoud plan

5.3.1 Achtergrond

In het MER zijn in eerste instantie 15 varianten onderzocht. In de tweede fase zijn er 3 geselecteerd. Het betreft de varianten Peilscheiding, Cultuurhistorische variant en Groene Rivier. Daarnaast is het meest milieuvriendelijke alternatief (MMA) geformuleerd. De vergelijking tussen deze varianten geeft het volgende beeld:

• 1. Peilscheiding scoort relatief slechter voor het aspect bodem en water dan de andere varianten.
• 2. Voor natuur valt de positieve score van Groene Rivier op, en de nog positievere score van het MMA
• 3. Voor landschap, cultuurhistorie en archeologie en voor wonen/werken zijn de verschillen tussen varianten genuanceerd en niet heel groot, met uitzondering van het MMA dat beduidend beter scoort.
• 4. De naamgeving van de Cultuurhistorische variant suggereert dat deze meerwaarde heeft ten aanzien van cultuurhistorie. Aangezien het een element betreft uit een korte historische periode die niet aansluit op het landschap en de cultuurhistorische geschiedenis in langer perspectief, komt deze meerwaarde niet uit de effectenbeoordeling naar voren. Met name voor de ruimtelijke samenhang scoort de Cultuurhistorische variant sterk negatief.
• 5. De kosten van de varianten zijn alle negatief ten opzichte van de Nulplusvariant, waarbij de Cultuurhistorische variant de goedkoopste is. Een belangrijke pm-post is echter dat kaden en funderingen in de Bossche binnenstad risico lopen bij de Nulplusvariant.

Voor een beschrijving van de varianten en een uitgebreide vergelijking wordt verwezen naar het MER dat als bijlage (Bijlage 1) bij deze toelichting is opgenomen.

Het gekozen voorkeursalternatief is gebaseerd op de variant 'Groene Rivier'. Deze variant is gekozen vanwege de positieve MER-resultaten en de integrale plankwaliteit.

Belangrijke voordelen van de beschreven voorkeursvariant zijn:

• er is natuur mee te creëren, waar de recreant van kan profiteren;
• de Groene Rivier is in de toekomst goed uit te breiden met extra waterberging;
• het landbouwgebied aan de zuidzijde van de Vughtse Gement wordt ontzien.

Ook is er op regionaal bestuurlijk niveau veel (bestuurlijk) draagvlak voor deze variant. De plannen van deze HOWABO-variant sluiten goed aan bij 'De Groene Delta´, een programma gericht op het ontwikkelen van een samenhangend geheel van waardevolle water- en groengebieden in en rond de stad 's Hertogenbosch. De voorkeursvariant sluit ook aan bij de doelstelling van de Corridorstudie om de knelpunten op en rondom de A59 op te lossen.

In deze variant wordt het water ingelaten vanuit het Drongelens Kanaal. Vervolgens wordt via een geleide structuur het water om de Moerputten door de Bossche Sloot en een passage onder de A59 door naar het Engelermeergebied geleid. Kenmerkend aan deze variant is dat het Natura2000 gebied Vlijmens Ven/Moerputten/Bossche Broek wordt ontzien, alsook het landbouwgebied in het zuidelijke deel van de Vughtse Gement.

In navolging van het MER volgt het kadetracé in de Vughtse Gement de begrenzing van de EHS. Alleen op plaatsen waar een goede ruimtelijke inpassing dat vereiste, is afgeweken van deze EHS-begrenzing.

5.3.2 Beschrijving waterbergingsgebied

Figuur 9: Watersysteem, ligging waterstaatswerken

Ruimtelijke scheiding en gebiedscompartimentering

De waterberging kent een hoog pand en een laag pand. De compartimenteringkade - over het wegtracé De Gemeint - vormt de fysieke scheiding tussen het lage en het hoge pand (zie figuur 9). Het hoge pand ligt geheel binnen bestaande en nieuwe kades. Voor het lage pand vormen de hogere gronden en wegen rondom het Engelermeer een natuurlijke kade.

Het hoge pand heeft een ontwerpwaterstand van 3,40 m+NAP en biedt ruimte voor berging van circa 2,85 miljoen m3 water. Het lage pand heeft een ontwerpwaterstand van 2,90 m+NAP. In het Engelermeer kan nog eens 1,65 miljoen m3 water worden geborgen. Daarmee is de totale bergingscapaciteit van de waterberging Vughtse Gement - Engelermeer 4,5 miljoen m3 en wordt voldaan aan de taakstelling.

Flexibel inzetbaar

Vanuit het Drongelens Kanaal zal water het waterbergingsgebied instromen. Het regelbare inlaatkunstwerk bevindt zich in de kade van dit afwateringskanaal in de uiterste oosthoek van deelgebied Vughtse Gement (zie figuur 9).

Om de maximale afvoercapaciteit van het Drongelens Kanaal (100 m3/sec) bij watersnood optimaal te kunnen benutten, laat het inlaatkunstwerk niet meer water in dan strikt nodig is. Daarom is het inlaatkunstwerk als regelbaar kunstwerk ontworpen.

Het ontwerp van de waterberging maakt het mogelijk om alleen (delen van) het hoge pand in te zetten voor waterberging. Met de compartimenteringkade en het regelbare inlaatwerk bij het Engelermeer (De Gemeint), kán het waterschap het Engelermeer geheel ontzien of slechts gedeeltelijk benutten voor waterberging. Dit in het geval een beperkte bergingscapaciteit volstaat om de hoogwatergolf op te vangen.

In de Vughtse Gement zijn de kruisende wegen Deutersestraat en Hondermorgensedijk zogenaamde 'overstromingskades' waarmee het hoge pand trapsgewijs volloopt. Bij een (zeer) beperkt aanbod zal overstromen van de Vughtse Gement zich beperken tot deze kades.

5.3.3 Het vol- en leeglopen van de waterberging

Figuur 10 Waterbergingsgebied, situatie na vier dagen

De onderstaande beschrijving geeft een verwachting aan. Al naar gelang specifieke (weers)omstandigheden kan het nodig zijn het waterbergingsgebied op een andere wijze in te zetten. Het is echter het streven van het Waterschap om het waterbergingsgebied op onderstaande wijze te gebruiken.

Duur van de inundatie

Na het in gereedheid brengen van het waterbergingsgebied (sluiten van alle doorgangen) kan het waterschap het gebied daadwerkelijk inzetten. Het volledig laten onderstromen duurt dan circa 4 dagen (zie figuur 10).

Met het vollopen van het waterbergingsgebied zal de hoogwatergolf uit de beeksystemen de Aa en de Dommel 's-Hertogenbosch passeren. Dit betekent dat er na het vollopen, gelijk begonnen kan worden met het legen van het waterbergingsgebied.

Het legen van de waterberging

Het legen van de waterberging gebeurt met een tijdelijke pomp in het inlaatkunstwerk aan De Maij én via stuw MR-02-06 in de Nieuwe Bossche Sloot aan de Engelenseweg (ter hoogte van het Engelermeer).

Uitgaande van een pompcapaciteit van 1 m3 per seconde van gemaal Groenendaal (uitlaat Engelenseweg) en 1 m3 per seconde via het inlaatkunstwerk (uitlaat De Maij), duurt het legen van het waterbergingsgebied 30 dagen:

• a. Groenendaal 30 dagen à 1 m3/sec is 2,7 miljoen m3
• b. Pomp in inlaatkunstwerk 20 dagen à 1 m3/sec is 1,8 miljoen m3

Het leegpompen van de volledig gevulde compartimenten gebeurt in drie stappen. Deze stappen zijn hieronder nader beschreven. In figuur 10 zijn de drie stappen in kleurcodes verbeeld.

Stap 1.

Bij aanvang van het leegpompen zal het gemaal Groenendaal alleen water uitslaan dat afkomstig is uit het lage pand van de waterberging (het Engelermeer). Dit kan door het inlaatkunstwerk in de compartimenteringkade 'De Gemeint' gesloten te houden.

Het gemaal Groenendaal heeft ongeveer 20 dagen nodig om al het in het Engelermeer geborgen water op de Maas te lozen. In deze periode slaat de tijdelijke pomp in het hoofdinlaatkunstwerk een zelfde hoeveelheid water uit op het Drongelens Kanaal. Dít water is afkomstig uit het hoge pand van de waterberging (vooral Vughtse Gement). Met het leegpompen van de Vughtse Gement zal al snel de overstromingskade Deutersestraat droogvallen. Het waterschap zal een mobiel noodgemaal inzetten om water over de weg te pompen van deelgebied De Ham naar Rijskampen. Zo blijft de pompcapaciteit in het hoofdinlaatkunstwerk langer inzetbaar, wat het legen van het waterbergingsgebied bespoedigt. In deze eerste twintig dagen zakt het peil in De Ham, Rijskampen en Honderd Morgen - De Maij ongeveer 0,5 meter. Er bevindt zich in het hoge pand dan nog circa 1,2 miljoen m3.

Stap 2

Na het leegpompen van het Engelermeer (lage pand) zal het waterschap de afsluiters rondom het meer openen. Daarmee zal de waterhuishouding in deelgebied Engelermeer zich volledig herstellen. Ook zal het waterschap nu de afsluiters in de Nieuwe Bossche Sloot bij de Moerputtenweg en Engelermeer-A59 openen. Water uit het hoge pand stroomt nu via de Nieuwe Bossche Sloot het gebied uit.

Met het regelbare inlaatkunstwerk in de compartimenteringkade 'De Gemeint' zal het waterschap het restant water tussen de A59 en De Gemeint (Vlijmense Gement) lozen op de Nieuwe Bossche Sloot. Het sifon onder de A59 door is dan al aan weerszijden drooggevallen en doet niet meer mee in het watertransport.

In deze situatie pompt gemaal Groenendaal water uit de deelgebieden Vlijmense Gement en De Ham. De tijdelijke pomp in het hoofdinlaatkunstwerk pompt water uit de deelgebieden Rijskampen en Honderd Morgen - De Maij. De overstromingskade Deutersestraat vormt een fysieke scheiding tussen de deelgebieden. Maar met behulp van het noodgemaal op de Deutersestraat verlaat water uit De Ham het gebied ook via het hoofdinlaatwerk.

In circa 10 dagen is het resterende volume van 1,2 miljoen m3 zo weggepompt.

Stap 3

Zodra deelgebied De Ham droog valt, zal het waterschap de afsluiter van de Nieuwe Bossche Sloot ter hoogte van de Ruidigerdreef openen. Door ook de afsluiters in de kade over de Ruidigersteeg én de afsluiters in de kade onderlangs de Rijskampen te openen, kan de lokale waterhuishouding zich volledig herstellen.

De hier uitgelegde werkwijze is uiteraard zeer afhankelijk van weersomstandigheden. Indien er veel regenwater in het stroomgebied van de Dommel en de Aa blijft vallen of indien de afvoergolf op de Maas aanhoudt, dan gelden andere perioden.