Kasteel Wittenburg 3-4

Toelichting

Hoofdstuk 1 Inleiding

1.1 Aanleiding en doel

Het voormalige koetshuis staat op landgoed de Wittenburg 3 en 4 (2244 BV) te Wassenaar, en is een rijksmonument. Het werd voorheen gebruikt in twee delen, als galerie (nummer 3) en als woonhuis (nummer 4). De huurders van de galerie zijn recentelijk verhuisd en daarmee is koetshuis nummer 3 leeg komen te staan. Koetshuis nummer 4 heeft vier jaar lang leeggestaan. Om langdurige leegstand te voorkomen heeft de initiatiefnemer het plan opgevat om van het koetshuis een woning te maken en deze zelf te gaan bewonen.

1.2 Ligging plangebied

Het landgoed is midden in een bos gelegen en aan alle zijden omgeven door bomen (zie afbeelding 1). Het landgoed is goed bereikbaar via zowel de Rijksstraatweg als de Bloemcamplaan.

Afbeelding 1. Luchtfoto landgoed de Wittenburg

1.3 Vigerende plan

Voor het plangebied is het geldende bestemminsplan “Landelijk Gebied 2015” van kracht. Het koetshuis aan Landgoed de Wittenburg heeft de enkelbestemming “Maatschappelijk”, met de dubbelbestemming “Waarde-Archeologie 3” en de dubbelbestemming “Waarde-Cultuurhistorie”. Met de inwerkingtreding van het paraplubestemmingsplan “Cultureel Erfgoed Wassenaar” zijn alle regels voor de dubbelbestemmingen “Archeologie” vervangen.

Artikel 22.6 onder a van voornoemd bestemmingsplan vermeldt dat de bestemming “Maatschappelijk” als bedoeld in lid 22.1 onder a kan worden gewijzigd in “Wonen-1” of “Wonen-3”, mits de maatvoering van de gebouwen die aanwezig is op het tijdstip van het wijzigingsbesluit niet wordt vergroot en er geen nieuwe bijgebouwen worden opgericht. Om het koetshuis om te zetten tot woning zullen alleen inpandige verbouwingen plaatsvinden. De maatvoering van het koetshuis zal dus niet worden vergroot. Tevens worden er geen bijgebouwen geplaatst. Het plan voldoet aan de voorwaarden van artikel 22.6 onder a van voornoemd bestemmingsplan, zodat wijziging van het koetshuis naar de bestemming “Wonen-1” of “Wonen-3” mogelijk is. De voorkeur van de initiatiefnemer gaat naar de bestemming “Wonen-1”.

Hoofdstuk 2 Beleidskader

2.1 Rijksbeleid

In de Rijksstructuurvisie Infrastructuur en Ruimte (SVIR), vastgesteld op 13 maart 2012, schetst het kabinet hoe Nederland er in 2040 uit moet zien: concurrerend, bereikbaar, leefbaar en veilig. De Rijksoverheid richt zich op nationale belangen, zoals een goed vestigingsklimaat, een degelijk wegennet en waterveiligheid. In de SVIR en de monitor Infrastructuur en Ruimte zijn 13 nationale belangen beschreven. Buiten die belangen hebben de decentrale overheden (provincie en gemeenten) beleidsvrijheid. Het uitgangspunt is dat het rijk taken decentraliseert of dereguleert (decentraal, tenzij...). Voor de gemeente betekent dit dat het accent verschuift naar een goede beleidsafstemming op de provinciale structuurvisie Zuid-Holland.

Het perceel ligt binnen het gebied dat is aangewezen tot Beschermd Dorpsgezicht “Landgoederenzone Wassenaar- Voorschoten- Leidschendam-Voorburg”. Het beschermde dorpsgezicht is een visueel en functioneel samenhangend ensemble van 18de en 19de-eeuwse landgoederen en buitenplaatsen, parken en tuinen, historische boerderijen en weidegronden, en vroeg 20ste-eeuwse villaparken met bijbehorende wijk- en groenvoorzieningen. Het gebied draagt een voor ons land zeldzaam warande-achtig karakter, gekenmerkt door een duidelijk herkenbare en goed bewaard gebleven historische en landschappelijke continuïteit. Het gebied is van groot historisch-geografisch, cultuurhistorisch, architectuurhistorisch en stedenbouwkundig belang'.

Vanuit oogpunt van cultuurhistorie zijn de te beschermen waarden met betrekking tot dit plangebied:

• 1. de hoofdstructuur van (historische) wegen, lanen en waterlopen die een afgeleide is van het strandwallen- en strandvlakten landschap;
• 2. cultuurhistorische waarden en natuur- en landschapswaarden op perceelsniveau in relatie met de aanwezige bebouwing, zoals: beplantingsstructuren, restanten van cultuurhistorische bebouwing, servituten en/of historische zichtassen;
• 3. ensembles van 19de en 20ste-eeuwse landhuizen en villa's;
• 4. cultuurhistorisch waardevolle panden die (nog) geen monumentenstatus hebben;
• 5. erf- en tuinafscheidingen van huiskavels en landgoederen die de karakteristieke verkavelingsstructuur visualiseren.

De bescherming is erop gericht om de aan deze gronden eigen zijnde cultuurhistorische waarden te behouden en zo mogelijk te versterken en daaruit voortvloeiend de bestaande massa en volume van de villa's als een belangrijke kwaliteit te handhaven. Dat betekent dat bij de planontwikkeling rekening moet worden gehouden met de karakteristieke waarden zoals die hierboven zijn aangewezen, en zoals zij zijn opgenomen in het bestemmingsplan. Van belang is dat de cultuurhistorische waarden van landgoed de Wittenburg worden behouden en/of hersteld.

2.2 Provinciaal beleid

Op 9 juli 2014 heeft de provincie de Visie ruimte en mobiliteit vastgesteld. Hierbij is ook een nieuwe verordening Ruimte vastgesteld. In de nieuwe verordening Ruimte geeft de provincie aan dat bij nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen de ruimtelijke kwaliteit bepalend is. Binnen de provincie ligt hierbij het accent op die gebieden en structuren waar cultuurhistorische waarden in hoge mate voorkomen. Dit betreft de zogeheten topgebieden en kroonjuwelen cultureel erfgoed. Kroonjuwelen cultureel erfgoed zijn op de kwaliteitskaart opgenomen als 'identiteits-dragers'. Deels binnen, maar gedeeltelijk ook buiten de topgebieden bevinden zich waarden of structuren die specifieke bescherming behoeven. Dit betreft archeologische waarden, landgoederen, molenbiotopen en de waterlinies. In een Kroonjuweel gaan in principe de cultuurhistorische belangen boven alle andere belangen. De provinciale regels zijn bindend voor de gemeente bij het opstellen (en/of verlenen van ontheffingen) van een bestemmingsplan.

2.3 Gemeentelijk beleid

Bestemmingsplan Landelijk Gebied 2015
Het perceel ligt in het plangebied van het bestemmingsplan Landelijk Gebied. Voor onderhavig pand geldt de bestemming “Maatschappelijk” . Binnen deze bestemming is in het bestemmingsplan een wijzigingsbevoegdheid opgenomen voor wijzigen naar de bestemming Wonen: “Maatschappelijk” als bedoeld in lid 22.1 onder a kan worden gewijzigd in “Wonen-1” of “Wonen-3”, mits de maatvoering van de gebouwen die aanwezig is op het tijdstip van het wijzigingsbesluit niet wordt vergroot en er geen nieuwe bijgebouwen worden opgericht. Om het koetshuis om te zetten tot woning zullen alleen inpandige verbouwingen plaatsvinden. De maatvoering van het koetshuis zal dus niet worden vergroot. Tevens worden er geen bijgebouwen geplaatst. Het plan voldoet aan de voorwaarden van artikel 22.6 onder a van voornoemd bestemmingsplan, zodat wijziging van het koetshuis naar de bestemming “Wonen-1” of “Wonen-3” mogelijk is. De voorkeur van de initiatiefnemer gaat naar de bestemming “Wonen-1”.

2.4 Conclusie beleidskader

Het wijzigen van de bestemming naar wonen is reeds opgenomen in het bestemmingsplan Landelijk Gebied 2015. Het plan voldoet aan de voorwaarden die zijn genoemd in het bestemmingsplan voor het gebruik maken van de wijzigingsbevoegdheid. Daarmee is het plan ruimtelijk aanvaardbaar.

Hoofdstuk 3 Landschappelijke en cultuurhistorische verkenning

Het koetshuis is eind 19e eeuw gebouwd naar ontwerp van architect J.J. van Nieukerken, in Hollandse Renaissancestijl, als onderdeel van buitenplaats 'De Wittenburg'. Cultuur- en architectonisch is het koetshuis van belang als ruimtelijk functioneel onderdeel van het ensemble gebouwen van de buitenplaats rond een basse-court en vanwege de herkenbare typologie.

Het landschapspark bestaat grotendeels uit binnenduinbos met gevarieerde beplanting van grotendeels loofhout (o.a. eiken rond het huis) en enkele slingerpaden. De gebouwen rond de basse-court liggen temidden van het landschapspark. Achter het huis strekt zich de langgerekte waterpartij in oost-westrichting uit met in het midden de verbreding van de vijver achter het huis. Midden op het rechthoekig kasteelplein een formele tuinaanleg met gazon en bloemperken. Een rechte oprijlaan wordt aan de Bloemcamplaan geflankeerd door twee witte ronde hekpijlers en iets verderop wordt de entree tot het terrein van de Wittenburg gemarkeerd door twee ronde witte hekpijlers. Deze fungeert als hoofdentree van de buitenplaats.


Afbeelding 2. Bovenaanzicht landgoed de Wittenburg

Vanaf de Verlengde Kerkboslaan, parallel aan de Rijkstraatweg, loopt een door eenvoudige witte rechthoekige hekpijlers geflankeerde (geasfalteerde) oprijlaan naar het terrein achter het koetshuis. Het kasteel staat ten zuiden van het plein, het koetshuis aan de oostkant en de dienstwoning staan aan de westkant.

De gefaseerd tot stand gekomen tuin- en parkaanleg behorend bij de historische buitenplaats De Wittenburg is uitgevoerd in Engelse Landschapsstijl in de eerste helft van de negentiende eeuw maar bij de bouw van het nieuwe huis rond 1900 georganiseerd door de tuinarchitect H. Copijn in Gemengde Tuinstijl. De voornaamste aanpassing was de verbreding van de waterpartij tot de vijver direct achter het huis. Op de basse-court werd een formele tuin aangelegd, die omstreeks 1910 naar ontwerp van L.A. Springer opnieuw werd ingericht.

Waardering voor de gefaseerd tot stand gekomen tuin- en parkaanleg van de historische buitenplaats De Wittenburg is van algemeen belang vanwege de cultuur- en tuinhistorische waarde wegens de combinatie van landschappelijke en gemengde tuinstijl., voor het oeuvre van tuinarchitecten Copijn en Springer en wegens beeldbepalende en ensemblewaarde met de overige complexonderdelen en de landgoederenzone van Wassenaar.

Hoofdstuk 4 Planbeschrijving

In de loop van de tijd is het koetshuis verschillende malen verbouwd, waarbij het gebouw van binnen geheel is verbouwd en met name het uiterlijk van het bouw in originele staat is gebleven. De functie van het gebouw als koetshuis bestaat niet meer. In de gevels zijn oude deuropeningen dichtgezet, zijn de oude staldeuren vervangen door hoge ramen met roedelverdeling en is de poort met onderdoorgang dichtgezet met een glazen pui. Hierdoor heeft het gebouw in zijn beleving als voormalig koetshuis en onderdeel van het ensemble van de buitenplaats aan zeggingskracht ingeboet.

4.1 Uitgangspunten verbouwing Koetshuis

De beleving van het pand als ruimtelijk onderdeel van het ensemble rond het basse-court kan worden verbeterd door de oude gevelopeningen van het stalgedeelte opnieuw te herstellen en beleefbaar te maken, samen met de opening van de grote poort, in het midden van het pand. Om dit te bereiken worden de later aangebrachte puien vervangen door teruggeplaatste puien die de oude gevelopeningen respecteren.
Wat betreft de indeling van de plattegronden wordt de bestaande hoofdraagconstructie van houten spanten gerespecteerd. Bij de indeling van de plattegronden is rekening gehouden met de bestaande positie van sanitaire ruimtes en keuken en daarmee samenhangend leidingwerk.

Hoofdstuk 5 Sectorale aspecten

Milieu
Gezien het feit dat er een extra woning wordt gerealiseerd zou mogelijk akoestisch onderzoek plaats moeten vinden en in geval een hogere grenswaardeprocedure. Bij het vaststellen van de wijzigingsbevoegdheid in het geldende bestemmingsplan deze afweging al is gemaakt.

Groen
Er is geen sprake van vergroting van de hoeveelheid bebouwing. De bestemmingswijziging heeft geen invloed op het groengebied.

Cultuurhistorie
Voor de wijziging van de bestemming is reeds een overweging omtrent cultuurhistorie gemaakt. Voorwaarde voor het wijzigen van de bestemming naar wonen is het overleggen van een landschapsontwikkelingsplan. Voor de verbouwing geldt een ander traject. Hiervoor zal het planvoorstel voor de interne verbouwing ter beoordeling aan de adviesinstanties commissie Welstand en Cultureel Erfgoed (WCE) en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) worden voorgelegd. Dit geschiedt op grond van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo, artikel 2.1, lid 1, onder f), voor de activiteit Handelingen met gevolgen voor beschermde monumenten. Advies aan de RCE wordt gevraagd, in het kader van de adviesplicht (Besluit omgevingsrecht Bor artikel 6.4 monumenten) en wordt afgehandeld volgens de uitgebreide procedure (zie Erfgoedverordening Wassenaar 2016, H4, art. 15, lid 2).

Stedenbouw
Er vinden alleen inpandige veranderingen plaats. Stedenbouwkundig zal de bestemmingswijziging niks veranderen aan het landgoed de Wittenburg.