Noord

5.3 Cultuurhistorie en archeologie

5.3.1 Cultuurhistorie

Monumenten

De totale gemeente Voorschoten telt ruim negentig historische gebouwen, complexen, parken en objecten die op grond van de monumentenwet zijn aangewezen als rijksmonument. Het plangebied telt twee rijksmonumenten. De laatste twee in onderstaande tabel hebben weliswaar twee afzonderlijke adressen, maar vormen als ensemble één voormalige boerderij met stallen.

1	Leidseweg 519	Boerderij, nu woonhuis
2	Leidseweg 557	Complex historische buitenplaats 'Ter Wadding': het hoofdgebouw landhuis 'Ter Wadding', de historische tuin- en parkaanleg, het entreehek met pijlers en de waterput.
3	Ter Wadding 20a	Stal tot woning verbouwd

In Voorschoten zijn tevens ruim honderd gemeentelijke monumenten aangewezen, die beschermd worden op basis van de gemeentelijke monumentenverordening. Binnen het plangebied zijn de volgende gemeentelijke monumenten aanwezig:

1	Leidseweg 279	voormalige boerderij; genaamd Lindehoeve circa 1870
2	Leidseweg 340	voormalige boerderij; genaamd Lammerberg circa 1870-1880
3	Leidseweg 354	2 arbeiderswoningen en voormalig brandspuithuisje 1863
4	Leidseweg 520	woonhuis
5	Leidseweg 521	voormalige landarbeiderswoning circa 1900
6	Leidseweg 522	woonhuis; onderdeel 'Steenen Muur'
7	Leidseweg 524	woonhuis; onderdeel 'Steenen Muur'
8	Leidseweg 526	woonhuis; onderdeel 'Steenen Muur'
9	Leidseweg 528	woonhuis; onderdeel 'Steenen Muur'
10	Leidseweg 529	voormalige landarbeiderswoning circa 1900
11	Leidseweg 530	woonhuis; onderdeel 'Steenen Muur'
12	Leidseweg 531	voormalige stal / landarbeiderswoning circa 1900
13	Leidseweg 532	woonhuis; onderdeel 'Steenen Muur'
14	Leidseweg 534	woonhuis; onderdeel 'Steenen Muur'
15	Leidseweg 536	woonhuis; onderdeel 'Steenen Muur'
16	Leidseweg 538	woonhuis; onderdeel 'Steenen Muur'
17	Leidseweg 540	woonhuis; onderdeel 'Steenen Muur'
18	Leidseweg 542	landhuis; genaamd 't Witte huis
19	Leidseweg 546	onderdeel dubbel woonhuis
20	Leidseweg 548	voormalige landarbeiderswoning circa 1900
21	Leidseweg 552	voormalige landarbeiderswoning circa 1900
22	Leidseweg 553	voormalig boerderij Vrede Best
23	Leidseweg 554	voormalige landarbeiderswoning circa 1900
24	Leidseweg 555	boerderij met bijgebouwen
25	Leidseweg 556	woonhuis genaamd Sunny Home
26	Leidseweg 558	woonhuis
27	Leidseweg 560	woonhuis
28	Leidseweg 562	onderdeel dubbel woonhuis
29	Leidseweg 564	onderdeel dubbel woonhuis
30	Leidseweg 566	geschakeld woonhuis
31	Leidseweg 568	geschakeld woonhuis
32	Leidseweg 570	geschakeld woonhuis
33	Leidseweg 572	geschakeld woonhuis genaamd Lucretia

De bescherming van rijksmonumenten en gemeentelijke monumenten is afdoende geregeld in het kader van de Monumentenwet 1988 en de gemeentelijke monumentenverordening. Daarnaast geldt voor het landgoed Ter Wadding dat in het provinciaal kader een landgoederenbiotoop is vastgelegd, die ontwikkelingen in de nabijheid van het landgoed uitsluitend toestaat voor zover daarmee de landschappelijke en cultuurhistorische waarde niet wordt aangetast. Verdere regeling in het bestemmingsplan blijft achterwege, dit past niet in de wetsystematiek omdat dit leidt tot doublures en mogelijk tot tegenstrijdigheden. Wel worden de in het plangebied aanwezige monumenten ter signalering op de verbeelding aangeduid.

In dit bestemmingplan zijn ruimtelijke gebiedskarakteristieken planologisch beschermd. Hierop wordt nader ingegaan in Hoofdstuk 4.

5.3.2 Archeologie

Archeologische verwachtingen en waarden

De archeologische verwachting van Noord-Hofland is hoog. De hogere delen van het landschap, zoals de strandwal en de oeverwal van de Oude Rijn waren al vroeg in gebruik als akkerland, waarbij er verspreid in het landschap boerderijen stonden. In de Middeleeuwen ontstond, op een breed gedeelte van de strandwal de dorpskern van Voorschoten. De oudste sporen van bewoning op de strandwal dateren echter al vanaf het Late Neolithicum. Vanaf de IJzertijd is er ook bewoning aangetoond op de oeverwal van de Oude Rijn. Vanuit de hoger gelegen gebieden is Noord-Hofland ontgonnen en verkaveld. Het patroon van deze ontginningen is op oude kaarten en luchtfoto's van voor 1980 nog goed te zien. Deze oorspronkelijke verkaveling is door de bouw van de woonwijk in de jaren zeventig en tachtig tegenwoordig grotendeels aan het oog onttrokken.

Zoals de naam Noord-Hofland al suggereert werd de ontginning vermoedelijk geïnitieerd door een lokale graaf of heer. Vanaf de 8ste eeuw was het hele Nederlandse grondgebied onderworpen aan het gezag van de Frankische koningen. Deze introduceerden het zogenaamde hofstelsel als beheerskader voor de exploitatie van grootgrondbezit. In de meest karakteristieke vorm werd hierbij het bezit (domein) voor een deel door de bezitter zelf uit gebaat (herenland of vroonland) en voor een ander deel uitgegeven aan afhankelijke boeren (het hoeveland). Hoewel er geen schriftelijke bronnen zijn overgeleverd ligt een directe relatie met het hofstelsel, gezien de naam Noord-Hofland wel voor de hand. Een indirecte ondersteuning voor deze hypothese is het gegeven dat het bisdom van Utrecht al in de 9de eeuw drie hoeven bezat in Ter Wadding. Dit omdat we weten dat graven of lokale heren vaak grote delen van hun bezit aan de kerk schonken. Vanaf de 14de eeuw is het gebied in bezit van de abdij van Rijnsburg.

Interessant is ook dat de landschappelijke ligging van het gebied Noord-Hofland vermoedelijk een direct verband heeft met de oorsprong van de naam Voorschoten. Het middeleeuwse woord 'schoten' of 'scata' betekent; een hoger gelegen of voor uitstekende hoek. Wat een goede landschappelijke beschrijving is van het gebied, waar de noordelijke punt van de strandwal uitsteekt in een lager gelegen veengebied.

Ondanks de hoge archeologische verwachting van het gebied zijn er in Noord-Hofland relatief weinig archeologische vondsten en waarnemingen gedaan. Dit wordt vermoedelijk veroorzaakt door het feit dat er bij de bouw van de wijk in de jaren zeventig en tachtig geen archeologisch onderzoek is uitgevoerd. Direct ten zuidoosten van Noord-Hofland, in de Oostvliet polder zijn er namelijk de laatste jaren verschillende archeologische vindplaatsen aangetroffen. De verwachting is dat in Noord-Hofland mogelijk een vergelijkbare dichtheid van archeologische vindplaatsen aanwezig is. Indien er ontwikkelingen plaatsvinden in het plangebied zal er daarom conform het huidige beleid archeologisch onderzoek uitgevoerd moeten worden, om de exacte archeologische waarde van het plangebied vast te kunnen stellen. Hoewel het uitgangspunt van het huidige beleid behoud in situ is, neemt (hierdoor) de kennis van de in het gebied aanwezige archeologische waarden toe. Bijvoorbeeld door middel van boringen kan de kennis over de lokale bodemopbouw verbeteren of indien behoud in situ niet mogelijk is door het opgraven van vindplaatsen.

In paragraaf 2.4.8 is reeds ingegaan op het archeologische beleid binnen het plangebied. Vanwege het consoliderende karakter van het plan is nader onderzoek ten behoeve van dit bestemmingsplan op dit moment niet nodig en niet zinvol. In het archeologiebeleid van de gemeente Voorschoten, dat een verdieping vormt van het archeologiebeleid van de provincie Zuid-Holland, kent het plangebied de gebiedssoorten 5 en 6.

Op het moment van dit schrijven is de gemeente Voorschoten bezig met een herinventarisatie van de archeologische verwachtingen- en beleidskaart. De verwachting is dat hierdoor delen van het plangebied een hogere verwachtingswaarde krijgen, andere delen mogelijk een lagere verwachtingswaarde. Indien er bodem ingrepen gaan plaats vinden moet daarom altijd de meest actuele versie van gemeentelijke archeologische verwachtingen- en beleidskaart geraadpleegd worden. In beginsel heeft het gehele plangebied daarom in meer of mindere mate een archeologische verwachtingswaarde, die in het plan planologisch gewaarborgd moet worden.