Parkstad

3.1 Ontstaansgeschiedenis

Agrarische functies domineerden lange tijd het gebied dat nu wordt aangeduid als Parkstad en de omgeving ervan. De ontwikkeling van het gebied begon pas na de aanleg van de Nieuwe Waterweg, toen tussen 1873 en 1905 de havens op Zuid werden aangelegd. Toch was het plangebied altijd al een kluwen van (water)infrastructuur.

Het Zwanegat (het latere Spuikanaal) scheidde het Eiland van Feijenoord van de rest van Zuid. Bij het Mallegat werd het overtollige water op de Maas geloosd. De afwatering op de Maas van een groot deel van de zuidelijke polders geschiedde via de Hillesluis. Ook de waterkering lag toen al op de plek van de huidige Hilledijk. Het grootste deel van het plangebied Parkstad is dus buiten de dijk gelegen.

De aanleg van de inmiddels voor een deel gedempte havens, is sterk beïnvloed door deze historische oriëntatie. Zo is de gedeeltelijk gedempte Spoorweghaven precies gegraven in de waterloop van het Zwanegat en kreeg het havengebied een structuur parallel aan de kaden. De oriëntatie van de Laan op Zuid is daar een rechtstreeks gevolg van. De groeiende havenactiviteiten en de industriële ontwikkeling leidden tot een nieuwe toevloed van mensen. Voor de huisvesting van de talloze havenwerkers werd het omliggende agrarische gebied getransformeerd tot woonwijken.

Afbeelding 3.1: Historische ontwikkeling rond Parkstad

Met de komst van het spoor Rotterdam - Dordrecht en verder richting Antwerpen werd opnieuw een belangrijk en nog steeds aanwezig infrastructureel element in het gebied gelegd. Het spoortracé dwong een nieuwe oriëntatie op, een lange lijn in noordzuidrichting enigszins gedraaid ten opzichte van de havenbekkens.

De komst van industriële havengerelateerde activiteiten bracht ook het industriespoor naar het nieuwe havengebied. Deze sporen, nog steeds dominant aanwezig in het gebied in de vorm van de remise en het emplacement, werden langs de havenbekkens aangelegd. Precies op de locatie van Parkstad en waar in de vorige eeuw de waterinfrastructuur bijeenkwam, werden deze havensporen aangesloten op het hoofdspoor. Toen als gevolg van de technische en economische ontwikkelingen de havenactiviteiten een schaalvergroting doormaakten, vertrokken veel bedrijven naar grotere de havenbekkens dichter bij zee. De erfenis die het verleden naliet bestond uit een desolaat industrieel gebied met havens en spoorlijnen, te midden van woonwijken. Aanhechting van dit grote gebied tussen Mallegat en Wilhelminapier met de rest van de stad was zeer gewenst. Het bood tegelijk de kans om Zuid en Noord beter met elkaar te verbinden.