| Plan: | Zaans Medisch Centrum |
|---|---|
| Status: | vastgesteld |
| Plantype: | bestemmingsplan |
| IMRO-idn: | NL.IMRO.0479.STED3779BP-0301 |
Oriëntatie, herkenbaarheid, entrees en relatie stad
Ziekenhuis en Zorgboulevard krijgen een dubbel oriëntatie. Enerzijds richt het Ziekenhuis zich met een voorzone naar het knooppunt Kogerveld en MacDonalds. Anderzijds oriënteert de Zorgboulevard zich met entrees naar de locatie van het huidige ziekenhuis zodat ook deze zone een voorkant gaat vormen. Deze beide voorzones worden direct met elkaar verbonden door middel van een continue, doorlopende verbindingsas die de entree van het ziekenhuis aan het knooppunt Kogerveld en de entree van de supermarkt op de kop van de Zorgboulevard direct (fysiek en visueel) met elkaar verbindt. Aan die as groeperen zich vervolgens alle entrees tot de afzonderlijke functies. Het nieuwe Zaans Medisch Centrum met de zorgboulevard, de supermarkt en de parkeergarage worden als een haak gepositioneerd langs de Prins Bernhardweg en vervolgens richting de Heijermansstraat. Dit houdt in dat de nieuwe ontwikkeling van het Zaans Medisch Centrum met de hoofdentree aan de Koningin Julianaweg, richting McDonalds ligt. De entree van het Zaans Medisch Centrum zal prominent op de nieuwe entreezone zijn georiënteerd. Dit voorgebied wordt opgevat als een voorzone aan het knooppunt Kogerveld en McDonalds ligt als een kiosk aan dit gebied. De begrenzing wordt gevormd door het nieuwe Zaans Medisch Centrum.
De binnenzijde van de volumes zal aansluiten op de parkopzet met daarin de verschillende ontwikkelingen. Deze aansluiting wordt gerealiseerd door een boulevard te introduceren, die de vloeiende overgang tussen park en gebouw vormt. Aan deze boulevard ligt de tweede entree van het ziekenhuis, die via de centrale hal verbonden is met de hoofdentree aan de Koningin Julianaweg. De boulevard fungeert tevens als een langzaam verkeerroute tussen de Gouwzone (o.a. via de fietsbrug over het water) richting de wijk Pelders- en Hoornseveld en de Heijermansstraat. Ook voor de voorzijde van de Zorgboulevard zal een aansluiting gezocht worden bij de nieuwe ontwikkelingen in het park enerzijds en aan de reeks van blokken langs de Prins Bernhardweg anderzijds. De nieuwe bouwblokken hebben dus een alzijdige oriëntatie, met een directe relatie met het openbaar gebied en zijn hier zoveel mogelijk op georiënteerd.
Interactie en ontwikkeling Burgemeester in 't Veldpark
Er wordt gestreefd naar een integratie van het Burgemeester in 't Veldpark met de ZMC-locatie, door het park uit te breiden als een park voor het nieuwe Zaans Medisch Centrum. De structuur van het Burgemeester in 't Veldpark met groen, bomen en eventueel ook de vijvers en watergangen kan als thema worden doorgezet in het te heronwikkelen gebied. In dit park is naast de drie te behouden 'losse' gebouwen (kinderdagverblijf, ambulancepost en het psychiatriegebouw), ruimte voor een verkaveling met woningen en/of zorg gerelateerde woonvormen. Ook is het mogelijk zorggebouwen en eventuele toekomstige uitbreidingen van het ziekenhuis als losse elementen in het park te realiseren / aan het ziekenhuis te verbinden, waarbij het nieuwe park als drager functioneert.
Relatie met de Gouw
De zone rond de Gouw wordt verbonden met de parkuitbreiding en de functies die hierin komen, worden georiënteerd op deze zone. Daarmee wordt de visuele relatie met de Gouw versterkt. Daarnaast is het eventueel mogelijk vanaf de Gouw een aantal waterinsteken te maken, met zachte natuurlijke oevers. Daardoor ontstaat er een directe relatie met de waterzone en een interactie tussen het water en het park.
Het Zaans Medisch Centrum is een algemeen ziekenhuis dat in de loop der jaren is uitgegroeid tot een conglomeraat van gebouwen. Het zijn gebouwen die slechts een beperkte cultuurhistorische waarde bezitten en geen monumentaal karakter hebben. In de visie van het ZMC voldoet het huidige ziekenhuis niet meer aan de gestelde eisen van vernieuwend, betrouwbaar en gastvrij. Dit betekent dat vernieuwing en innovatie nodig zijn voor het leveren van cliëntgerichte, veilige en betrouwbare zorg, via een doelmatige en transparante bedrijfsvoering.
Dit geldt niet alleen voor de nieuwe bebouwing, maar zeker ook voor het openbaar gebied als verlengstuk van de nieuwbouw. De optimale stedenbouwkundige inpassing van de bebouwing is daarnaast essentieel t.a.v. bereikbaarheid en routing, duurzaamheid, faseerbaarheid en flexibiliteit (groei en krimp).
Het Zaans Medisch Centrum zal in de toekomst steeds nadrukkelijker een belangrijke regionale speler worden, die duidelijk ruimtelijk en gevoelsmatig verbonden zal zijn met Zaandam. Hieraan moet de nieuwbouw een belangrijke bijdrage aan leveren. De gehele ontwikkeling staat met zijn voordeur in de stad Zaandam en zijn buitenruimte in het Burgemeester in 't Veldpark. Een drie-eenheid die garant moet staan voor het Zaanse gevoel en een nieuw 'ziekenhuis voor de stad'.
De beoogde omvang van de toekomstige functies in het plangebied betreffen:
Over dit aspect is door bureau City Works een onderzoek uitgevoerd (zie Bijlage 11). Aan dit onderzoek wordt het navolgende ontleend.
Als het gaat om supermarkten en de dagelijkse detailhandel zijn landelijk twee megatrends waarneembaar. In de eerste plaats worden supermarkten al decennialang steeds belangrijker als aankoopplaats voor levensmiddelen. Ruim 85% van de bestedingen in levensmiddelen wordt inmiddels verricht in supermarkten. De tweede grote trend is schaalvergroting. Het aantal supermarkten is licht dalend, terwijl de gemiddelde omvang van supermarkten toeneemt.
Ten gevolge van bovenstaande trends is de behoefte aan een kleinschalig en fijnmazige voorzieningenstructuur steeds minder groot. Door een toegenomen wens tot 'one-stop-shopping', een grotere automobiliteit en andere tijdbestedingspatronen verandert de wijze van boodschappen doen al sinds jaar en dag, waarbij het schaalvergrotingsproces een duidelijk zichtbare trend is.
In Zaanstad is sprake van relatief veel winkelaanbod in de dagelijkse sector. Met name in de omgeving van de planlocatie is tegelijkertijd sprake van een verouderd winkellandschap. Het is maar in beperkte mate mogelijk om binnen de bestaande winkellocaties verbeteringen tot stand te brengen om het aanbod aan te passen aan de eisen van de tijd en van de moderne consument, laat staan dat er mogelijkheden zijn om er een grootschalige supermarkt te huisvesten. In het voorliggende initiatief wordt binnen bestaand stedelijk gebied een goede mix aan functies tot stand gebracht die elkaar versterken en aanvullen. Er kan daarbij slim gebruik worden gemaakt van infrastructuur en parkeervoorzieningen. De komst van het retailprogramma als onderdeel van de zorgboulevard kan een welkome bijdrage leveren aan het verbeteren van het winkellandschap.
Albert Heijn is met haar AH XL-formule aan de Vermiljoenweg als enige grootschalige supermarkt vertegenwoordigd in Zaandam. Vanwege de relatief krappe maat als XL-formule, de introverte ligging, de weinig ideale parkeersituatie en lastige expeditie wil Albert Heijn de winkel verplaatsen naar een andere locatie en de bestaande winkel aan de Vermiljoenweg verkleinen. Binnen de gemeente Zaanstad zijn, los van (ongewenste) solitaire locaties op bijvoorbeeld bedrijventerreinen, geen bestaande winkelcentra waar een grootschalige supermarkt goed is in te passen. Er is in de optiek van de gemeente, supermarkt en ziekenhuis echter een unieke kans om bij het nieuwe ziekenhuis een zorgboulevard en supermarkt te combineren tot een multifunctioneel onderdeel van de stad. Hierbij wordt uitgegaan van maximaal 4.500 m2 bvo ten behoeve van een supermarkt en maximaal 1.600 m2 bvo ten behoeve van overige retailfuncties. Dit winkelvolume vervult tevens een verzorgende functie voor bezoekers, personeel en patiënten/cliënten van het ziekenhuis zoals gebruikelijk in of nabij een ziekenhuis.
De vraag of duurzame ontwrichting optreedt als gevolg van realisatie van het voorgenomen planinitiatief, is afhankelijk van het criterium of voor een aanmerkelijk gedeelte van de inwoners van de gemeente door het wegvallen van één of meer supermarkten wezenlijke beperkingen zouden ontstaan bij het doen van de (dagelijkse) boodschappen. Daarmee is ook het risico op substantiële negatieve effecten in de zin van leegstand als beheersbaar aan te merken. Dat zal in Zaanstad zeker het geval zijn. Het draagvlak zal immers alleen al door autonome ontwikkelingen zodanig toenemen dat de omzetbehoefte van het retailprogramma volledig kan worden opgevangen. Voorts is met name daar waar de effecten het meest voelbaar zullen zijn, in Zaandam Zuidoost, de winkelstructuur als zeer fijnmazig te kenschetsen. Zelfs in het geval dat er een supermarkt zou wegvallen, zullen de bewoners geen wezenlijke beperkingen ondervinden bij het doen van de dagelijkse boodschappen. Van duurzame ontwrichting zal derhalve geen sprake zijn, aangezien er op aanvaardbare afstand voldoende verkoopalternatieven voorhanden zullen zijn.
Niettemin kunnen er wel verschuivingen in koopstromen gaan optreden die gevolgen kunnen hebben voor de aanbodstructuur. Op dit moment is deze structuur in met name Zaandam Zuidoost verouderd. Naar de toekomst toe zal het op basis van de in dit rapport benoemde trends en ontwikkelingen moeilijker worden om de consument op een goede manier te bedienen. De komst van het retailprogramma bij het Zaans Medisch Centrum kan er toe leiden dat er wordt toegewerkt naar een moderne winkelstructuur.
Hoewel er geen sprake is van duurzame ontwrichting kan de komst van een moderne grootschalige supermarkt met zorgboulevard bij het Zaans Medisch Centrum toch gevolgen hebben voor de (dagelijkse) verzorgingsstructuur. In tegenstelling tot de huidige grootschalige supermarkt aan de Vermiljoenweg is de beoogde locatie beter bereikbaar en mag verwacht worden dat er op deze locatie een beter en aansprekender concept zal ontstaan. De regionale effecten zullen over een groot gebied uitwaaieren en daardoor vrijwel onmeetbare effecten hebben in de gemeenten rondom Zaanstad. Dit is anders in de gemeente Zaanstad zelf. Met name in Zaandam Zuidoost zullen mede gelet op de zwakke aanbodstructuur wel degelijk effecten optreden. Het is echter de vraag of deze effecten, los van de vraag of duurzame ontwrichting optreedt of niet, als wenselijk of als onwenselijk beoordeeld moeten worden. Verwacht wordt dat vooral de supermarkten op minder goede locaties of gelegen in verouderde, kleinschalige wijkwinkelcentra effecten zullen voelen. Op den duur zal niet elke supermarkt overeind kunnen blijven, maar dit is vooral de weerslag van een autonoom proces dat los staat van uitsluitend het retailprogramma bij het Zaans Medisch Centrum. Zo’n proces past in de locatie- en exploitatiestrategie van supermarkten en sluit aan op de behoeften van de moderne consument. Door de voorgenomen plannen voor retail rond het Zaans Medisch Centrum kan dit proces wel een duw in de goede richting krijgen. Het past uiteindelijk in een tendens die al sinds de opkomst van de geïnstitutionaliseerde detailhandel gaande is: aan de onderkant verdwijnen kleine winkels en aan de bovenkant komen er nieuwe bij. Het gemeentelijk beleid is er op gericht om dit proces in goede banen te leiden en investeringen in winkels op kansrijke locaties te stimuleren en op kansarme of solitaire locaties te ontmoedigen.
Als de nieuwbouw van het ziekenhuis en de zorgboulevard gereed is, is het huidige ziekenhuis als gebouw geheel of gedeeltelijk zonder functie en zal gesloopt worden. Dit bestemmingsplan biedt de mogelijkheid om middels een wijzigingsplan dit deel van het gebied dan in te richten met woningbouw. De kaders voor deze ontwikkeling zijn op dit moment nog globaal van aard. Enerzijds omdat de ontwikkeling pas op de middellange termijn aan de orde is (in de periode 2016 - 2020) en het in deze roerige economische tijden lastig is om de gewenste invulling op dat moment te duiden en anderzijds omdat de prioriteit van het Zaans Medisch Centrum (grondeigenaar) nu ligt bij de ontwikkeling van het ziekenhuis en de zorgboulevard. Dit resulteert er in dat er voor de toekomstige invulling van het terrein van het bestaande ziekenhuis nog geen gedetailleerd uitgewerkte plannen zijn.
Als een wijziging van de bestemming aan de orde is, zal dit zoals gebruikelijk gebaseerd zijn op een goed stedenbouwkundig plan met bijbehorende ruimtelijke onderbouwing, waar alle relevante punten zoals verkeer, parkeren, programma, haalbaarheid, etc in opgenomen zijn. Ruimtelijk is het van belang dat er een goede aansluiting wordt gemaakt met de aan de zuid- en oostzijde grenzende parken. Hierbij wordt gedacht aan een naar die richting afnemende bebouwingshoogte en -dichtheid zodat er bijvoorbeeld een zichtrelatie ontstaat. Daarnaast is een goede ontsluiting voor gemotoriseerd en langzaam verkeer noodzakelijk. Een fietsverbinding tussen de Rosmolenbuurt en de fietsbrug over de Gouw naar Peldershoek over het terrein is daarbij een voorwaarde.
Het openbaar gebied kent een aantal kwaliteiten, zoals het Burgemeester in 't Veldpark, de Gouw met de brede groene oevers, de groene randen van de aanliggende (hoofd)wegen, de entreepleinen en boulevard rond het Zaans Medisch Centrum en tot slot de woon/zorgontwikkeling in het groen.
Het is van belang te onderkennen dat een ziekenhuis specifieke verkeersstromen kent met specifieke eisen. Daarnaast is het een gebouw wat met alle vervoersmodaliteiten goed bereikbaar moet zijn. De locatie van het Zaans Medisch Centrum vormt ook een schakel in de vanzelfsprekende verknoping van langzaam verkeersstructuren en wandelgebieden.
Entreegebied Zaans Medisch Centrum
De hoofdentreezone met het entreeplein van het Zaans Medisch Centrum ligt aan de westzijde van het terrein en wordt via de centrale hal van het ziekenhuis zowel fysiek als visueel rechtstreeks verbonden met de boulevard (toegangen tot de functies aan de Zorgboulevard) aan de oostzijde. Het voorstel is om ondanks alle aanwezige infrastructuur toch een rustig verkeersbeeld te creëren en hierdoor een integrale verblijfskwaliteit toe te voegen aan het entreegebied, waar tegenover ook de McDonalds is gepositioneerd. Dit betekent het nastreven van een eenduidig beeld met een sterke bomenstructuur en zorgen voor kwalitatief hoogwaardige zitelementen, een eenheid in verlichting, bij voorkeur met een karakteristiek armatuur die de belevingswaarde en verblijfskwaliteit verhoogt. Gevoelsmatig moet het één ruimte worden die omsloten is door infrastructuur en bebouwing.
Noordzijde - utilitaire zone
De zijde langs de Prins Bernhardweg wordt een utilitaire zone. Met een bevoorradingszone, die wordt vormgegeven als een expeditieplein, het milieuplein en de inritten van de parkeergarages van zowel het ziekenhuis als de zorgboulevard, inclusief supermarkt. Het gebied is gedimensioneerd op de auto en bevoorrading. Daar waar mogelijk is zullen langs de Prins Bernhardweg bomen worden geplaatst om de groene structuur langs deze weg af te maken.
Heijermansstraat
De zijde langs de Heijermansstraat is in feite een voortzetting van de kwaliteit van het entreegebied tot en met de ontwikkeling van het Zaans Medisch Centrum en het bestaande psychiatriegebouw. Aan de Heijermansstraat begint in feite ook de boulevard die naar de entree van het ziekenhuis en de zorgboulevardfuncties leidt. Verder in zuidelijke richting worden de groene randen langs de Heijermansstraat als onderdeel van het Burgemeester in 't Veldpark doorgezet. In de keuze voor bijvoorbeeld de verlichting geldt hier hetzelfde als voor het entreegebied.
(Zorg)boulevard
De boulevard is de plek waar veel voetgangersbewegingen samenkomen. Alle passantenstromen uit de parkeergarage komen uit op de boulevard. Hier zijn tevens de entrees naar alle gezondheidsfuncties in de Zorgboulevard gesitueerd, heeft het zorghotel zijn entree en alle winkels en horecavoorzieningen oriënteren zich op de boulevard. Deze boulevard krijgt hierdoor een levendig en daarmee stedelijk karakter met een bijbehorende inrichting. Tegelijk legt de boulevard een verbinding met het aangelegen park. Daar ligt meer de nadruk op groen en rust: dit is een aanvullende kwaliteit nabij het ziekenhuis.
Parklandschap
In de het parklandschap met de nieuwe functies zal de drager het groen zijn. De invulling van dit deel van de locatie wordt wonen, werken en zorg in een park. Uitgangspunt is een zodanige verkavelingsopzet dat er voldoende openbare en groene ruimte ontstaat, die visueel en eventueel ook fysiek de relatie tussen het park en het water van de Gouw versterkt. Daartoe wordt parkeren bij voorkeur geïntegreerd in het ontwerp van de openbare ruimte of onder de gebouwen. Er zal een karakteristieke parkverlichting worden gekozen, die sfeerversterkend zal gaan werken.
Fiets- en wandelverbindingen
Tussen de Heijermansstraat en de woonwijk Pelders- en Hoornseveld, langs de boulevard van het nieuwe Zaans Medisch Centrum, is er een fiets- en wandelverbinding door het park. Via een langzaam verkeersbrug maakt deze de oversteek over de Gouw. Bij de uitwerking van het ontwerp voor deze (deels nieuwe) fiets- en wandelverbinding is de sociale veiligheid een belangrijk aspect, met name voor het deel door het park. Een aantal uitgangspunten die de sociale veiligheid vergroten dan wel garanderen, betreffen:
Inleiding
De functie ziekenhuis kent een aantal bijzondere verkeersstromen met kenmerkende eisen en randvoorwaarden. Routing, oriëntatie, bereikbaarheid, bevoorrading, vrije aanrijroute ambulance, bewegwijzering, etc. zijn allemaal aspecten die bepalend zijn voor een goed functionerend ziekenhuis. Een goede samenwerking tussen de verschillende modaliteiten is hiervoor belangrijk. Dit geldt niet alleen voor het 'eindbeeld', waarbij er een nieuw Zaans Medisch Centrum is gerealiseerd, maar ook voor de tijdelijke situaties tijdens de bouw van het nieuwe Zaans Medisch Centrum, wanneer het huidige ziekenhuis nog in gebruik is.
Een belangrijke groep mensen die het ZMC bezoekt zijn de mindervaliden. Hiermee moet bij het ontwerp en de uitwerking van de bebouwing en de openbare ruimte dan ook nadrukkelijk rekening mee worden gehouden. Bijvoorbeeld opstelplekken voor gehandicaptenvoertuigen, brede stoepen voor scootmobiels en rolstoelen, een standplaats voor de taxibusjes, etc.
Algemeen
Parkeren
Autoverkeer (bezoekers en medewerkers)
Openbaar Vervoer
Langzaam verkeer (fietser en voetgangers)
Spoed
Ambulance
Expeditie
Psychiatrie (en revalidatie)/ kinderopvang/ ambulancepost
Toekomstige woningen
Mc Donalds