De gemeente toetst de regels en afspraken regelmatig om te zien of ze nog voldoen en nog actueel zijn. Niet alle landelijke regels zijn voor Texel even relevant. De gemeente stelt lokale prioriteiten en deze moeten dan ook worden gehandhaafd.
Handhaving verschaft duidelijkheid bij alle betrokkenen, versterkt de geloofwaardigheid van het bestuur en vergroot het gevoel van veiligheid en leefbaarheid bij de burgers op het eiland. De gemeente wil zich actief, open en integer tonen in haar optreden en dat geldt ook voor het handhavingsbeleid. Bedrijven en burgers zijn primair zelf verantwoordelijk voor het naleven van voorschriften. De gemeente heeft de rol naleving van voorschriften te bevorderen. Dat doet de gemeente door daarover te communiceren en daarnaast ziet de gemeente toe op naleving van de regels en handhaaft waar nodig op basis van openbaar en vastgelegd beleid.
Handhaving is een brede term die verschillende activiteiten dekt. Het constateren en op verschillende manieren ongedaan maken van overtredingen is handhaving in engere zin. Maar ook op andere manieren kan de naleving van normen worden bevorderd. Voorlichting en communicatie zijn daarbij belangrijk.
Toezicht op en handhaving van regels is een proces dat continu in beweging is. Nieuwe wetgeving, veranderende wijze van overtreden en overige omstandigheden "dwingen" handhavende instanties er toe om de wijze waarop bepaald wordt waarop en hoe er wordt gehandhaafd te actualiseren.
De gemeente Texel heeft in 2005 omschreven en vastgelegd hoe er dient te worden gehandhaafd. Dit beleid is vooral toegespitst op de milieuhandhaving en is inmiddels aan actualisatie toe. Daarnaast werkt het team Toezicht sinds 2005 met jaarplannen/uitvoeringsprogramma's waarin jaarlijks wordt vastgesteld aan welke handhavingsactiviteiten extra aandacht wordt bestaan.
Per 1 oktober 2010 is de Wet Algemene Bepalingen Omgevingsrecht (Wabo) in werking getreden. Naast het feit dat deze wet bepaalt dat het voor de burger makkelijker en overzichtelijker is om een combinatie van vergunningen aan te vragen stelt deze wet ook kwaliteitseisen aan de handhaving. Deze eisen bestaan vooral uit het vastleggen van de wijze van handhaving in beleidsstukken.
Bovenstaande ontwikkelingen hebben ertoe geleid dat de gemeenteraad 'Visie + Handhavingstrategie en werkwijze Wabo 2011-2015' heeft vastgesteld. De Nota vormt hiermee de basis voor de omgevingshandhaving. Landelijke aanvullingen hierop, zoals het handhavingdocument vuurwerk, de handhaving uitvoeringsmethoden voor grondstromen en de strategieën met betrekking tot ketenhandhaving blijven aanvullend gelden. Jaarlijks wordt een Uitvoeringsprogramma toezicht en handhaving vastgesteld. Hierin worden de handhavingsprioriteiten vastgelegd.
De gemeente Texel hanteert een aantal strategieën bij de uitvoering van handhaving van het omgevingsrecht. Te onderscheiden zijn de nalevingstrategie (instrumentkeuze), de toezichtstrategie (de wijze van uitvoeren van het toezicht) en de handhaving- sanctiestrategie (het optreden bij een overtreding).
Het effectief bevorderen van naleving van wet- en regelgeving begint bij een bewuste keuze van het instrument om die naleving te beïnvloeden. Ten opzichte van de afgelopen jaren houdt dit geen grote strategiewijziging in maar een meer bewuste keuze van het meest geschikte instrument om naleving te bevorderen in combinatie met de bepaling waarom het aan naleving schort.
Voor een uniforme effectieve en efficiënte uitvoering van het omgevingstoezicht zijn algemene uitgangspunten van belang, een uniform gebruik van begrippen over de vorm van toezicht en een aantal minimum criteria of servicenormen.
Op grond van de Landelijke sanctiestrategie milieu handhaving (en vanaf 1 oktober 2010 ook de basis voor de sanctiestrategie Wabo) en de overwegingen betreffende de vrijheid van instrumentkeuze kiest de gemeente Texel in beginsel voor een regulier stappenplan in de sanctiestrategie van correctie.
Zaken die niet in overeenstemming zijn met het nieuwe bestemmingsplan vallen in het algemeen onder het overgangsrecht. Dit overgangsrecht kan echter niet zo ver reiken dat zaken die in strijd zijn met het voor dit bestemmingsplan geldende bestemmingsplan, mogen worden voortgezet of uitgebreid. Daarom zijn de situaties die strijdig zijn met het hiervoor geldende bestemmingsplan uitgezonderd van het overgangsrecht.
In de Wet ruimtelijke ordening is bepaald dat het verboden is om gronden en bouwwerken te gebruiken of te laten gebruiken in strijd met het bestemmingsplan. Overtreding van dit verbod is een strafbaar feit.
Tijdens het opstellen van dit plan zijn strijdigheden geconstateerd ten opzichte van het oude bestemmingsplan. Deze zullen in een handhavingtraject worden opgenomen. Het uitgangspunt is strijdige situaties niet te tolereren.