Flitsbezorgdiensten met dark stores zijn een specifieke vorm van bedrijvigheid die niet gericht is op het klassieke winkelen, waarbij bezoekers ter plaatse komen om producten te vergelijken en uit te kiezen. Het gaat in het geval van flitsbezorging om een specifieke vorm waarbij zeer snel in hoofdzaak dagelijkse boodschappen worden geleverd bij klanten die digitaal hun bestemming plaatsen. In algemene zin is sprake van een toename van online bestellen en naar verwachting leidt dat ook binnen de gemeente Diemen tot een toename van de behoefte aan flitsbezorging.
Het concept van flitsbezorgdiensten is gebaseerd op de snelle levering van een beperkt aanbod aan met name dagelijkse boodschappen. De bestelling geschiedt online. Levering heeft plaats vanuit centraal gelegen distributiepunten (de zogenaamde 'dark stores') die over het algemeen niet toegankelijk zijn voor consumenten. In sommige gevallen wordt ook een afhaalmogelijkheid geboden. Levering heeft binnen 10-20 minuten plaats, 24 uur per dag en 7 dagen per week en veelal met (elektrische) fietsen en/of scooters. Het gaat hierbij niet om bezorgdiensten van maaltijdbezorging of van cateringsbedrijven.
Bedrijf en detailhandel
Flitsbezorgdiensten kunnen aangemerkt worden als bedrijf, voor het deel van de dienst dat zich richt op de bezorging van bestellingen. Voor wat betreft 'bedrijf' kan aangesloten worden bij 'Post- en koeriersdiensten' die in de VNG-lijst' Bedrijven en milieuzonering' voorkomen (SBI-code 531, 532). Daarin zijn deze aangemerkt als een categorie 2-bedrijf, met alleen geluid als maatgevende factor. Ook in de 'Staat van bedrijfsactiviteiten' bij het bestemmingsplan 'Bedrijventerrein Diemen' zijn 'Post- en koeriersdiensten' opgenomen. Overigens zijn in de regels 'postorder- en cateringbedrijven' expliciet uitgesloten.
Uit een uitspraak van de rechtbank Amsterdam (zaaknummer: AMS 22/1788, d.d.26 april 2022) is evenwel duidelijk geworden dat de activiteiten van de flitsbezorgdienst niet vergelijkbaar moeten worden geacht met een post- en telecommunicatiebedrijf. Ten eerste is de flitsbezorgdienst 24 uur per dag/7 dagen per week actief. Daarnaast is een flitsbezorgdienst niet vergelijkbaar met een postdienst, aangezien gekozen wordt uit een assortiment dat bij de flitsbezorgdienst wordt aangeboden. De activiteiten van de flitsbezorgdienst kunnen dan ook niet los gezien worden van de darkstore als opslag/distributiecentrum. Ook is hierbij geen sprake van detailhandel, omdat winkelend publiek de darkstore niet kan in- en uitlopen om fysiek zelf producten uit te kiezen en te kopen.
Dit wordt bevestigd in de uitspraak van de Raad van State (uitspraak 202205018/2/R4, d.d. 6 oktober 2022). In dat verband is geoordeeld dat van een uitstalling van goederen ten verkoop in het pand geen sprake is. De in het pand aanwezige goederen worden daar hoofdzakelijk opgeslagen met het oog op de bezorging ervan bij de kopers thuis en niet uitgestald voor potentiële kopers die het pand bezoeken. Verder is relevant dat de verkoop niet in het betreffende pand plaatsvindt, maar online. Ook vindt de levering van verkochte goederen aan de kopers ervan niet in het pand plaats; deze worden immers bij de kopers thuis bezorgd.
Ook in het geval van de zaaknummers AMS 22/2713 en AMS 22/2847 (uitspraken Rechtbank Amsterdam resp. d.d. 23 juni 2022 en 20 juli 2022) is geoordeeld dat geen sprake is van detailhandel en dat de betreffende flitsbezorgdienst daarom handelt in strijd met het bestemmingsplan.
Op basis van de bovenstaande uitspraken zijn flitsbezorgdiensten niet aan te merken als zijnde detailhandel en is het daarmee ook niet mogelijk voor filtsbezorgdiensten om zich te vestigen op een locatie waarvoor een detailhandelsbestemming geldt. Flitsbezorgdiensten zijn wel aan te merken als bedrijvigheid volgens categorie 2 van de VNG-lijst. Het is daarom wel mogelijk voor flitsbezorgdiensten om zich te vestigen op locatie met een bedrijfsbestemming vanaf categorie 2. Anderzijds zijn geen voorwaarden gebonden aan de wijze van bezorging, zodat regulering op dit punt gewenst is.
Planologische situatie in gemeente Diemen
In diverse bestemmingsplannen in de gemeente Diemen zijn bedrijven in de categorie 1 en 2 mogelijk. In de 'Staat van bedrijfsactiviteiten' die als bijlage bij de bestemmingsplannen is gevoegd worden de activiteiten van een dark store/flitsbezorgdiensten niet genoemd. Zoals eerder aangegeven vallen dark store/flitsbezorgdiensten niet onder 'Post- en koeriersdiensten'.
Afgaand op de milieucategorie en staat van bedrijfsactiviteiten zou een darkstore/flitsbezorgdienst zich wel kunnen vestigen op bedrijventerreinen binnen de gemeente, wanneer gekeken wordt naar andere mogelijke functies op een bedrijventerrein. In de staat van bedrijfsactiviteiten is namelijk opgenomen dat distributiecentra, pak- en koelhuizen en opslaggebouwen zijn toegestaan. Filtsbezorgdiensten worden vooralsnog beschouwd als opslag/distributie bedrijven. Derhalve wordt de voorkeur gegeven aan het reguleren hiervan middels het voorliggende parapluplan.
Daarnaast vallen flitsbezorgdiensten binnen de in de gemeente Diemen vaak gebruikte begripsbepaling voor detailhandel: 'het bedrijfsmatig te koop aanbieden (waaronder de uitstalling ten verkoop), verkopen, verhuren en leveren van goederen aan personen die die goederen kopen of huren voor gebruik, verbruik of aanwending anders dan in de uitoefening van een beroeps- of bedrijfsactiviteit'. Hierbij zijn geen voorwaarden gebonden aan de wijze van bezorging.
Ook valt flitsbezorging binnen de omschrijving zoals opgenomen in artikel 4.1 sub d onder 1 van het bestemmingsplan 'Bedrijventerreinen Diemen'. Hierin is geregeld dat de gronden ook zijn bestemd voor detailhandel, mits het betreft: 'detailhandel in goederen die worden verkocht in schriftelijke opdracht en die niet ter plaatse ter hand worden gesteld aan de koper, zoals postorder- en cateringbedrijven'.
Mede gelet op de hierboven genoemde uitspraken en de in de gemeente Diemen gangbare begripsbepaling en bestemmingsomschrijving voor detailhandel, wordt de voorkeur gegeven aan het reguleren van flitsbezorgdiensten met het voorliggende parapluplan (transparantie en rechtszekerheid).
Ruimtelijke effecten
De recente ervaringen in steden waar deze flitsbezorgdiensten reeds gevestigd zijn leren dat het leidt tot een inbreuk op het woon-en leefklimaat: dat het gepaard kan gaan met verkeersonveilige situatie, geluidoverlast (ook in de nachtelijke uren) en met een ongewenste uitstraling van de dark stores (geblindeerde/afgeplakte gevels). De huidige flitsbezorgdienst op bedrijventerrein Verrijn Stuart bevestigt het beeld dat het kan leiden tot verkeersonveilige situaties en tot overlast voor omliggende bedrijven.
Al met al is de gemeente Diemen van mening dat de ruimtelijke gevolgen van dien aard kunnen zijn dat de veiligheid en leefbaarheid in de omgeving in het geding komt. Om die reden heeft de gemeente op 3 februari 2022 het ‘Voorbereidingsbesluit flitsbezorgdiensten’ genomen, om aldus te komen tot een regulering.