Van Overloopplantsoen

3.1 Het ontstaan van het plantsoen

Het J.W. van Overloopplantsoen ligt aan de Nieuwe Keizersgracht in de Plantagebuurt, een beetje verborgen achter de Hortus Botanicus. Het plantsoen is vernoemd naar een buurtbewoner, die naar men zegt in dit plantsoen elke dag de duiven voerde.

Huidige situatie Van Overloopplantsoen

Het plantsoen vormt in aanleg een onderdeel van het Hortusplantsoen, dat zich uitstrekt van het Dr. D.M. Sluyspad langs de Nieuwe Herengracht, naar de zijgevel van het voormalige Zeemanlaboratorium. Het Hortusplantsoen is ontstaan vanuit twee afzonderlijke, maar vergelijkbare structuren, te weten de Hortus Botanicus en de groenstrook langs de Nieuwe Keizersgracht en de Plantage Muidergracht. De Hortus is in aanleg 17e eeuws en een overblijfsel van de eerste, groene aanleg van de Plantagebuurt. Het is van oorsprong een besloten tuin. De groenstrook langs de Nieuwe Keizersgracht en de Plantage Muidergracht is 19e eeuws, ontstaan of aangelegd nadat de aanliggende groene perken al bebouwd waren (circa 1870-1880). Het heeft altijd een openbaar karakter gehad.

De Plantagebuurt als één groot groengebied (links) en de Plantagebuurt rond 1875 (rechts)

Rond 1880 wordt het laatste stuk van de Nieuwe Keizersgracht en de Plantage Muidergracht (naar de Nieuwe Herengracht) afgeknepen en getransformeerd tot een soort vijverpartij als uitbreiding van de Hortus. De ene oever valt dan onder de beslotenheid van de tuin, de andere onder het openbaar gebied. De Plantage Parklaan snijdt de groenstrook langs de Nieuwe Keizersgracht en de Plantage Muidergracht af van de rest van het Hortusplantsoen en blijft geheel openbaar.

 

In 1883 na het afknijpen van de Muidergracht (links) en 1938 (rechts), deze structuur is nog steeds in grote lijnen zichtbaar

In 1923 wordt deze strook aan de andere kant ingekort door de bouw van het nieuwe Zeemanlaboratorium, vernoemd naar de Nederlandse Nobelprijswinnaar Pieter Zeeman. De zijgevel van dit bouwwerk is nadrukkelijk georiënteerd op het plantsoen en vormt een optische beëindiging van de zichtlijnen. Foto's van het plantsoen vanaf de bouw van het nieuwe lab in 1923 laten zien hoe de oorspronkelijke setting wat vertroebeld is geraakt.

Foto's van de situatie in de vorige eeuw