Oostelijke binnenstad

3.1 De plaats van de Oostelijke binnenstad binnen de Vierde uitleg

Het gebied van het bestemmingsplan Oostelijke binnenstad maakt integraal deel uit van de zeventiende-eeuwse grachtengordel. Meer precies van de tweede fase van de zeventiende-eeuwse stadsuitbreiding, de zogenoemde Vierde uitleg, globaal in ontwikkeling vanaf het midden van de zeventiende eeuw. De eerste fase van de stadsuitbreiding, tot aan de Leidsegracht, had als beginpunt 1613. In 1659 werden de Oostelijke eilanden met de bijbehorende bolwerken aangelegd. Ook de pas voltooide Nieuwe Vaart behoorde tot dit bedrijventerrein. Een jaar later werd besloten tot het doortrekken en koppelen van de bestaande vestingwerken, waardoor de beroemde vorm van een halve cirkel rondom de oude binnenstad ontstond. Deze vorm zou Amsterdam tot circa 1870 behouden.

Het bestemmingsplangebied is op basis van stedenbouwkundige karakteristieken, die zijn terug te voeren op formeel-historische factoren, onder te verdelen in een viertal deelgebieden:

• 1. De fortificaties (Singelgrachtzone): de bolwerken, in onbruik vanaf de late 18eeeuw, gesloopt in de 19e eeuw;
• 2. De Grachtengordel en de Kadijken: wonen en werken, vanaf 1660 hoge bouwactiviteiten, maar al snel stagnatie;
• 3. De Plantage: het wonen als late invulling van de tuinen, 19e eeuw;
• 4. Weesperstraat en Roeterseiland: systeembreuken (ingrijpende veranderingen in de structuur), 20e eeuw.