Hart van Hoograven Zuid

3.1 Beschrijving van het plangebied

3.1.1 Historische ontwikkeling

De eerste ontwikkelingen van de wijk Hoograven vinden plaats langs de oevers van de Vaartsche Rijn. Deze watergang vormde de verbinding tussen de Lek en Utrecht. Naast industriële ontwikkelingen zijn hier ook enkele buitenplaatsen gerealiseerd. Begin vorige eeuw is oud Hoograven, toen nog onderdeel uitmakend van de gemeente Jutphaas, ontstaan. Deze stadsuitbreiding kenmerkt zich door zeer langgerekte, lage strokenbouw. Na de gemeentelijke herindeling zijn de deelgebieden Oud Hoograven, Tolsteeg/ Helling, Nieuw Hoograven noord en Nieuw Hoograven zuid ontstaan.

gemeente Jutphaas, ca. 1920

3.1.2 Structuurbepalende elementen

3.1.2.1 Stedenbouwkundig plan

In de jaren '50 van de vorige eeuw heeft C.M. van der Stad, toen werkzaam bij de gemeente Utrecht, het stedenbouwkundig plan voor de nieuwe woonwijk Nieuw Hoograven ontwikkeld. Nieuw Hoograven is in stedenbouwkundige zin een kind van zijn tijd. In het gedachtegoed van de stedenbouwkundigen en planologen van de periode net na de tweede wereldoorlog werden de nieuwe wijken bewust los van de historische binnenstad gelegd. De ontwerpers hadden niet veel op met de oude stad: het verkeer liep er vast, ziekten floreerden en er was te weinig licht, lucht en ruimte. Het nieuwe elan van de wederopbouw was basis voor een duidelijke stijlbreuk. De nieuwe wijken werden het toonbeeld van moderniteit: geen gesloten bouwblokken meer, maar frisse, geïndustrialiseerde, nieuwbouw met veel ruimte tussen de bouwblokken. In deze wijkgedachte kreeg elke wijk zijn eigen kern met bijbehorende voorzieningen. Rondom de kern kwam een krans van buurten, elke buurt werd weer onderverdeeld in wooneenheden. Deze wooneenheden zijn in Nieuw Hoograven gegroepeerd rondom een gezamenlijke binnentuin.

De wijkgedachte in Hoograven

Het originele schema van de wijkgedachte lijkt op de opbouw van Nieuw Hoograven. Met als groot verschil dat wat in het schema rond getekend is, recht werd uitgevoerd. Volgens deze “nieuwe” stedenbouw stonden de woonwijken dus los van hun omgeving. Bij het ontwerp voor Nieuw Hoograven is echter ook goed gekeken naar de opbouw van Oud Hoograven met zijn langgerekte lage strokenbouw (het linkerdeel van het stedenbouwkundig plan). Zo is de stempelmaat van Nieuw Hoograven afgeleid van het bestaande stratenpatroon. Typologisch zijn de verschillen tussen Oud en Nieuw Hoograven zeer herkenbaar aanwezig. Zo kent Oud Hoograven bijna alleen maar grondgebonden woningtypes, terwijl Nieuw Hoograven voor een groot deel is uitgevoerd met appartementen. Door deze typologische verschillen is een duidelijke scheiding tussen de beide woonbuurten ontstaan.

Stedenbouwkundig plan Hoograven circa 1950

Nieuw Hoograven heeft in de loop der tijd een heel andere relatie met de stad en haar omgeving gekregen. Oorspronkelijk lag de wijk helemaal los van de historische stad en de omringende wijken. Door diverse stedelijke ontwikkelingen wordt de wijk meer en meer een centraal deel van de stad in plaats van een geïsoleerd liggend eiland. Dit betekent concreet dat bij vernieuwing van de wijk de ruimtelijke relaties met de omgeving aangepast dan wel verbeterd moeten worden en dat de randen van de wijk een belangrijke beelddrager worden. Wezenlijk kenmerk is dat mensen zich via deze wijk begeven naar het centrum van de stad. De ’t Goylaan is een zeer belangrijke toegangsweg tot de stad geworden. Het project Hart van Hoograven wordt een belangrijke entree voor de stad. Het heeft hierdoor de potentie zich naar de stad toe te presenteren als meer dan alleen een centrumfunctie voor de woonwijk.

3.1.2.2 Stempels

In jaren '50 werden de “stempels” ontworpen. De stempel is een terugkerend patroon, ook wel een combinatie van wooneenheden. De woonkwaliteit wordt voor een groot deel bepaald door de opzet van de stempel. Terwijl in de oude wijken juist sprake was van veel functiemenging, werd één van de meest wezenlijke nieuwe inzichten van de nieuwe periode de noodzaak van het scheiden van functies. Zo werden aparte eenheden aangewezen voor wonen, onderwijs, winkels, parken en industrie. Achterliggende gedachte was dat daardoor een beter leefklimaat werd gecreëerd. In Nieuw Hoograven is deze opzet goed te herkennen.

Koppen en stempels

De specifieke stempels in Nieuw Hoograven zijn opgebouwd uit een open-hofmaaiveldniveau. De open-hof verkaveling bestaat altijd uit een woonprogramma gegroepeerd rondom een gezamenlijk binnenterrein. Drie zijdes van de open-hof-verkaveling kenmerken zich door galerij- of portiekflats en zijn vier bouwlagen hoog. De bergingen van de gestapelde woningen bevinden zich veelal op de begane grond. De kop bestaat uit woningen met òf bergingen òf een commercieel programma in de plint van het gebouw.

3.1.3 Ruimtelijke hoofdstructuur

De ruimtelijke hoofdstructuur van Hoograven wordt bepaald door de snelweg A12, de Waterlinieweg, de Vaartsche Rijn en de spoorlijn.

3.1.3.1 Verkeer

Mede als gevolg van de stempelverkaveling kent de woonwijk een heldere opzet van de infrastructuur. De profielen zijn veelal ruim van maat, maar kenmerken zich door een eentonige indeling en inrichting. Parkeren vind veelal plaats op maaiveldniveau.

De ‘t Goylaan snijdt de wijk in tweeën, maar de laan heeft echter ook nog een ander gezicht. De 't Goylaan maakt letterlijk een tijdsdoorsnede door de wijk. Door Nieuw Hoograven met daarin het vernieuwde Hart, langs Oud Hoograven, door de historische “as”, de Vaartsche Rijn, om zijn weg te vervolgen naar het historische centrum van de stad. Het eenduidig inrichten van de straat creëert het decor waarlangs de verschillende buurten zich duidelijk kunnen presenteren.

Verkeersontsluiting

3.1.3.2 Groen

De randen aan noord-, oost- en zuidzijde van de wijk zijn voorzien met een groene wal. Deze wal onttrekt de daarachter liggende, zware, infrastructuur aan het zicht, waardoor het lijkt alsof de wijk zich midden in het landschap bevindt. De westgrens van de wijk wordt gevormd door de Vaartsche Rijn. Hierlangs liggen langzaamverkeersroutes en enkele grotere groene ruimtes. Slingerend van noord naar zuid is een groen/ blauwe drager te onderscheiden. Deze drager vormt de groene ruggengraat van de wijk en raakt het
‘Hart van Hoograven’ aan de oostkant.

Het overige groen in Nieuw Hoograven kan worden bestempeld als groene hoofdstructuur (bijvoorbeeld langs de Julianalaan) en als snippergroen.

Bestaand groen